احتمالاً هر پژوهشگری در طول دوره کاری خود با موقعیتی روبرو شده است که روبروی صفحه خالی نشسته و سرگشته بوده است که ابتدا از کدام بخش باید آغاز به نوشتن کند!
واقعیت اینست که نگارش علمی یک کار تحقیقاتی، به شکلی که برای دیگر افراد قابل فهم و برای انتشارات قابل پذیرش باشد کار آسانی نیست.
قاعدتا وقتی که شما زمان، انرژی و در اغلب موارد هزینه زیادی صرف پروژه تحقیقاتی‌تان کرده اید تا حد زیادی با آن درگیری ذهنی خواهید داشت.
اما واقعیت این است که درگیری عمیق با پروژه‌ی تخصصی باعث میشود نگارش ساده و قابل فهم و نشان دادن جذابیتهایش به کسانی که ممکن است در زمینه کاری شما تخصص نداشته باشند کار دشواری شود.
حتی امروز هم اصطلاح «publish or perish» بامعناست. بسیاری از پژوهشگران جوان برای چاپ مقالات علمی به منظور بهبود موقعیت شغلی، اخذ بورس، بهبود بورس های قبلی یا به عنوان الزامی برای اخذ مدرک دکترا یا فوق لیسانس تحت فشار قرار دارند.
این در حالی است که بسیاری از آنان حتی در مقطع دکترا هم آموزشی برای ثبت و نگارش علمی ندیده‌اند.
شاید به این دلیل که در بسیاری از دانشگاهها و رشته های مختلف کار تحقیقاتی و نگارش آن اولویت چندم دانشجویان و سیستم آموزشی است.
با این حال اهمیت حیاتی چاپ مقاله از یک سو و رقابت بسیار سخت و تنگاتنگی که میان مقالات فرستاده شده برای ژورنال ها وجود دارد از سوی دیگر اهمیت آموختن و رعایت کردن استانداردهای نگارش و ارائه را برای کسب پذیرش دوچندان میکند!
ترجیح می دهید که مقاله تان-منصفانه- به خاطر محتوای علمی‌اش داوری شود یا اینکه به خاطر نگارش ضعیف و ارائه‌ی بی شیرازه و آشفته توسط انتشارات رد شود؟
با در نظر داشتن چنین مقدمه‌ای به شرح گام به گام راهنمای درج مقاله میپردازیم.
این کار را با شرح بخشهای اصلی مقاله آغاز کرده، جزئیاتی که باید در هر یک از بخش ها وجود داشته باشند را بر خواهیم شمرد و در پایان به چند نکته درباره «چکیده» و انتخاب «عنوان مقاله» اشاره خواهیم کرد.
این مقاله برای کمک به پژوهشگران جوانی است که تجربه اندکی در نوشتن مقاله دارند و با این راهنما میتوانند پیش‌نویس خوب و با کیفیتی از کارشان برای ارائه به هم‌نویس‌ها یا استادشان فراهم کنند تا پس از اعمال اصلاحات جزئی و نهایی مقاله برای چاپ به ژورنالها و انتشارات سپرده شود.
کارهای مقدماتی‌ای وجود دارند که باید زمانی که به مرحله نگارش مقاله میرسید کاملا به اتمام رسیده باشند چرا که در واقع پیش زمینه و همروند کار تحقیقاتی بوده اند که انجام داده‌اید.
زمانی که شما صرف انجام دادن درست پیش نیازها و استاندارهای یک پروژه می کنید در واقع فرآیند نگارش مقاله ای که قرار است از آن تحقیق بیرون بیاید را آسانتر میکند.
بنابراین فرض میشود که در آغاز نوشتن مقاله شما مقادیر زیادی یادداشت که بازنمای دانش و مطالعاتتان درباره موضوع است و اصالت تحقیق تان را تایید میکند در اختیار دارید. این یادداشتها در نوشتن مقاله بسیار به کارتان خواهد آمد.
ذکر منبع در هنگام یادداشت برداری از منابع برای تامین رفرنس مطالبی که در ادامه ممکن است در مقاله تان ذکر شود بسیار مفید و لازم خواهد بود.
استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص برای مدیریت مراجعی که در تحقیقتان مورد استفاده قرار گرفته اند هم می تواند بسیار کمک کننده باشد.
پیش از اینکه آغاز به نوشتن کنید باید ژورنالی که قرار است مقاله به آن ارائه شود را مشخص کنید.
این کار علاوه بر اینکه برای تنظیم قالبهای نوشتاری لازم است، برای تعیین سطح تخصصی مقاله شما که باید متناسب با خوانندگان هر ژورنال اتخاذ شود هم بسیار اهمیت دارد.
به طور مثال آیا قرار است که مقاله را برای یک ژورنال تخصصی بفرستید که انتظار می رود خوانندگان آن در زمینه کار شما تخصص داشته باشند یا قرار است که برای یک ژورنال عمومی فرستاده شود که ممکن است مخاطبان آن تخصص علمی در زمینه مقاله شما نداشته باشند؟
مسئله مخاطب، مقدار و نوع اطلاعات تخصصی که شما باید در مقاله بگنجانید را تعیین می کند.
علاوه بر این سیاستهای تحریریه ژورنال مربوطه هم باید مد نظر قرار بگیرد.
به طور مثال ممکن است که گرایش یک ژورنال به کارهای نظری و پایه باشد اما گرایش ژورنال دیگر به تحقیقات عملی و آزمایشگاهی.
در هر صورت با اینکه انتخاب ژورنال فراتر از موضوع این نوشته است اما اطلاع از قالبها نگارشی، سطح تخصصی خوانندگان و گرایشهای علمی آن پیش از نوشتن مقاله مهم است.
بخش اعظمی از مقالات علمی از قالبی معروف به "IMRAD" پیروی می کنند که اختصاری
introduction, methods ,results ,and discussion
یا
ممکن است استثنائاتی از این روال و تقسیم بندی پیروی نکنند که در هر صورت شما باید ابتدا دستورالعمل و قالب پیشنهادی ژورنال مورد نظر خود را بررسی کنید.
در این نوشته ما با همان قالب معروف IMRAD یعنی معرفی، شیوه‌ها، نتایج و مباحث پیش میرویم و علاوه بر آنها، بخش «چکیده» که کم و بیش خلاصه بخشهای اصلی است و انتخاب عنوان را بررسی میکنیم.
در انتهای مقاله لیستی از کتابشناسی مراجع و توضیح جداول و عکسها آمده و در نهایت هم می تواند بخش های اختیاری مانند سپاسگزاری ها، تعارض منافع (conflicts of interest) و نویسنده‌هایی که در تحقیق مشارکت داشته اند ذکر شود.
۳.۱. بخش معرفی
معرفی از آن بخش هایی است که برای جلب توجه خواننده بسیار اهمیت دارد.
به طور خاص در فرایند خواندن ابتدایی، مخاطب باید جذب شود و بخواهد بیشتر بخواند و با خودش فکر کند که چطور این ایده به ذهن من نرسیده بود؟
در این بخش شما باید توضیح دهید چرا درگیر این پژوهش شده اید، از ره‌آورد این پژوهش میخواهید به چه برسید و نتایج این تحقیق چه اطلاعات سودمندی به دانش موجود در این زمینه اضافه خواهد کرد.
در آغاز باید به اختصار و با استفاده از منابع مناسب توضیح دهید که در حال حاضر چه تعریف و اطلاعاتی درباره موضوع وجود دارد و در ادامه گستره‌ی بحث را به سمت حوزه‌ای که در حال کار کردن روی آن هستید محدود کرده و مشخص کنید که در چه زمینه هایی داده‌های قدیمی( یا داده‌های متناقض موجود) عدم اطمینان یا پرسش ایجاد میکنند.
این مقدمه به طور منطقی باید به سمت توصیف کمبود علمی‌ای برود که امیدوارید مطالعاتتان بتواند آن را پر کند.
بیان این بخش برای تبیین کاربردی بودن کارتان بسیار اهمیت دارد.
پس از بیان این که مقاله شما چه چیز تازه و سودمندی را ارائه می دهد می توانید به طور واضح فرضیات و اهدافتان را مشخص کرده و در ادامه به طور مختصر راهبردی که برای رسیدن به این اهداف دنبال کرده‌اید را بیان کنید.
به طور کلی دلایلی که باعث شده شما درگیر این پژوهش شوید باید برای خواننده روشن بوده و توسط اطلاعات علمی از منابع مناسب بیان گردد.
نیازی به ارجاع دادن به تمام نوشته های موجود در آن موضوع نیست بلکه یک انتخاب سنجیده از منابع مقتضی و معتبر کفایت میکند.
به طور مشابه نیاز به تشریح آنچه که به طور عمومی درست دانسته میشود و بسیار ساده یا بدیهی به نظر می رسد نیست.باید تلاش کنید که تعادلی میان بیان اطلاعات پیش زمینه و جزئیات بیش از حد برقرار کنید.
در این مرحله است که دانستن پروفایل مطالعاتی مخاطبین ژورنال مورد نظر می تواند مهم باشد. چنانچه یک ژورنال تخصصی مورد نظر است پیش زمینه شما می تواند شامل جزئیات فنی بیشتر باشد.
شرح حفره اطلاعاتی که پژوهش شما میتواند آن را پر کند فرصتی ایجاد میکند تا بتوانید اهمیت و ارزش تحقیقتان و اطلاعات جدیدی که به دست میدهد را پر رنگ کنید.
آیا نتایج تحقیق شما رویه‌های موجود را دگرگون خواهد کرد؟ آیا به جامعه علمی کمک می کند تا با دیدی جدید و براهین مستحکم در موارد بحث‌انگیز سمت و سویی را انتخاب کند؟ این فرصت شماست که برای مقاله تان بازار گرمی کنید. البته به شکل صحیح و اخلاقی آن!
