فرااومانیسم و رویکرد تقابلی آن با فلسفه‌ی فمینیسم

متن بیان مسئله

در این نوشتار به بررسی و تحلیل رویکردهای فمینیستی در ادبیات به ویژه شاخه‌ی اکوفمینیستیِ آن و تقابل این سیستم‌ها با دکترین فرااومانیسم به ویژه شاخه‌های زمین‌سوژگی، فرافمینیسم و فراسنت‌گرای آن در مقوله‌بندیِ هستی توسط سیستم‌ها و نظریه‌های فلسفی و ادبی می‌پردازیم.

در واقع این مقاله با بیان رویکرد انتقادی با عنایت به دکترین زمین‌سوژگی که از جانب آرش آذرپیک مطرح شده به جریان‌هایی همانند فمینیسم و اکوفمینیسم با دیدگاهی وجودگرایانه می‌نگرد، به ویژه آن‌جا که این سیستم‌ها با دیدگاهی انکارگرا، تحقیرگرا و تصغیرگرا به تمام دستامدهای بشری به بهانه‌ی مذکربودگی آن‌ها می‌نگرد. فرافمینیسم با عنایت به دکترین زمین‌سوژگی مبحث اصالت زمین را مطرح می‌کند و در پی بررسی بسیط دو کلیدواژه‌ی فرازن و فرامرد، زن و مرد را نیمه‌های مکملِ ماهیت انسانی در تمامیت تاریخ و تمدن بشری می‌داند و در این راستا تحقق تعین یافته‌ی وجود را در انسانیتِ بی‌قید و شرط (فراساختاری) می‌یابد. لذا این مقاله با بیان چهار رویکردی که به آن‌ها اشاره شد رویکرد انتقادی خویش را در ساحتی انضمامی نمود می‌بخشد. یکی از این نمودها که در جهان اندیشگانیِ فراساختارگرایی زایش یافته مقوله‌ی زمین‌سوژگی است که تمام آحاد این سیاره‌ی سبز را به عنوان تنها کره‌ی زندگی‌بخش از/ در یک گوهر دانسته و از هر گون سلسله‌مراتب انسانی که برآیند سیستم‌های ذهن‌سوژه، تن‌سوژه، سنت‌سوژه و... هستند -به علت خودبنیادگی و خودمعیارگی و خودمکیالگی آن‌ها- تا آن‌جا که ممکن است فاصله می‌گیرد و هیچ یک از دیگر هستنده‌ها را از نگرگاه مقوله‌ها و سیستم‌های گونه‌گون انسان‌سوژه نمی‌نگرد حتی از دیدگاه زیبایی‌شناسیک، اخلاقی و مثبت‌نگرانه‌ی آن‌ها.

متن اهداف و ضرورت تحقیق

هدف از نگاشتن این مقاله بیان و بررسی دکترین زمین‌سوژگی (اصالت زمین) در ادبیات طبیعی است. این نظریه در سال 1383 توسط آرش آذرپیک مطرح گردید. اهمیت این پژوهش از آن جهت است که اصالت زمین با توجه داشتن به مقوله‌هایی از جمله جنس سوم، انسانیت بی‌قید و شرط و نگرگاه‌هایی که برای نخستین بار در تاریخ اندیشه‌ی بشری، فراسیستم‌نگری و فراساختاراندیشی را -با طرح مقوله‌هایی همانند فرازن، فرامرد، فراشعر، فرافرم، فرافمینیسم، فرااومانیسم و...- در جهان اندیشگانی عصر عریانیسم مطرح کرده است.

متن پیشینه‌ی تحقیق

در بررسی تقابل فرافمینیسم و اکوفمینیسم تا کنون مقاله یا کتابی نگاشته نشده اما به ‌صورت ویژه، نوشته‌هایی که به بررسی ادبیات و فلسفه‌ی سبز و تقابل آن با نگره‌ی انسان‌سوژگی و سیر تکاملی نظریات فلسفی و ادبیات زمین‌سوژگی پرداخته باشند به شرح زیر است:

آذرپیک، آرش/ مهدویان، مهری (1384) جنس سوم: این کتاب همراه است با نخستین بیانه‌ی رسمی شعر سبز./ آذرپیک، آرش/ اهورا، هنگامه و همکاران (1396) چشم‌های یلدا و کلمه کلید جهان هولوگرافیک: به صورت پراکنده در فصل‌های مختلف این کتاب نظریات فلسفه‌ی اصالت زمین بیان شده است./ آذرپیک، آرش (1397) دوشیزه به عشق بازمی‌گردد: اشاره به نظریه‌ی فرابطلمیوس در نقد نگاه کمیت‌گرای اومانیستی/ سلیمان‌پور، مهوش (1398) ماهنوشته‌های یک فرازمینی: بررسی سیر تاریخی نظریه اصالت زمین که نخست به علت جو ضدعریانیستی و بیگانه‌پرستیِ آن زمان (دهه‌ی 80) به قصد منتشر شدن تحت عنوان مجعول مکتب ترالیبیسم معرفی شد./ مولانا، مارال (1398) عاشقانه‌های آخرین ملکه‌ی هخامنشی: مباحث این کتاب به بررسی مؤلفه‌ی حقیقت عمیق در نظریه‌ی اصالت زمین می‌پردازد./ رشیدی، علی/ همتی، آریو (1400) جنبش ادبی 1400/ هاشمی، شبنم (1400) بانوی واژه‌ها/ حسینی تکیه، فرحناز (1400) خورشید به چشمان فرازن دل باخت/ مسیح، نیلوفر (1400) جنس سوم – عاشقانه‌های یک فرازن-/ نوروزعلی، زینب (1400) آنتولوژی زبانه‌نویسان ایران/ نوروزعلی، زینب (1400) فرامرد –معشوق باستانی زن‌های مشرقی- و...

برگرفته از مقاله تقابل اکوفمینیسم و فرافمینیسم در ادبیات طبیعی

به قلم: آرش آذرپیک و سِتی سارا سوشیان

چاپ شده در: دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های نوین ادبی- دوره 1، شماره 2، شماره پیاپی 2، پاییز و زمستان1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی