جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا یا مولوی و رومی متولد شده در ۶ ربیع الاول سال ۶۰۴ در بلخ یا وخش و فوت شده در ۵ جمادی الثانی سال ۶۷۲ هجری قمری درقونیه (۱۵ مهر ماه سال ۵۸۶ / ۴ دی ۶۵۲ هجری شمسی) از مشهورترین و پر آوازه ترین شاعران ایرانی پارسی گوی است.
القاب مولانا
نام کامل او {محمد بن محمد بن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی} بوده و در دوران حیات به القاب {جلال‌الدین}، {خداوندگار} و {مولانا خداوندگار} نامیده میشده است.
در قرن‌های بعد {ظاهراً از قرن } القاب {مولوی}، {مولانا}، {مولوی رومی} و {ملای رومی} برای وی به کار رفته‌است و از برخی از اشعارش تخلص او را {خاموش} و {خَموش} و {خامُش} دانسته‌اند.
زبان مادری وی پارسی بوده است.
پدر او مولانا محمد بن حسین خطیبی معروف به بهاءالدین ولد و سلطان‌العلما، از بزرگان صوفیه و مردی عارف بود و نسبت خرقهٔ او به احمد غزالی می‌پیوست
نفوذ و آوازه مولوی فراتر از مرزهای ملی و تقسیمات قومی میباشد. ایرانیان و تاجیک‌ها، ترک‌ها، یونانیان، پشتون‌ها و دیگر مسلمانان آسیای مرکزی و مسلمانان آسیای جنوب شرقی در طی هفت قرن گذشته به شدت از میراث معنوی رومی تأثیر گرفته‌اند.
اشعار او به‌طور گسترده‌ای به بسیاری از زبان های جهان ترجمه شده‌است. ترجمه سروده های مولوی که با نام رومی در غرب شناسایی شده به عنوان {محبوب‌ترین} و {پرفروش‌ترین} شاعر در ایالات متحده آمریکا شناخته می‌شود.
بیشتر آثار مولوی به زبان فارسی سروده شده است، اما در اشعارش به ندرت از ترکی، عربی و کاپادوسیه‌ای یونانی نیز استفاده کرده‌است.
ترجمه آثار او در ترکیه، آذربایجان، ایالات متحده، و جنوب آسیا بسیار پرطرفدار و محبوب هستند.
ازدواج و همسر مولانا
جلال الدین محمد در هجده سالگی با گوهر خاتون دختر خواجه لالای سمرقندی ازدواج نمود که حاصل این ازدواج سه پسر و یک دختر بود.
مولانا و شمس تبریزی
مولوی پس از آشنایی با شمس به گفته ها و حقایقی که او می گوید دل می بندد.
از نگاه شمس همه چیز هستی را عشق است که هدایت می کند. عشق زیربنای خلقت است، خداوند عاشق بود پس خلق کرد. انسان هم باید عاشق پروردگار باشد به واسطه آیه تحبوا و تحبونهم البته این طرز فکر در میان همه حلقه های عرفانی وجود داشته و دارد.
شمس اما با در هم شکستن خشکِ مذهبی در مولانا او را وارد دنیای متفاوتی از شناخت می کند. تاثیر شمس در زندگی مولوی چنان است که از یک فقیه و عالم دینی به عاشقی دل سوخته بدل می شود. نقطه عطف زندگی مولوی آشنایی و دلدادگی اش با شمس تبریزی است.
معرفی آثار منظوم مولانا
1- مثنوی: کتابی است تعلیمی و درسی در زمینۀ عرفان و اصول تصوف و اخلاق و معارف و مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب معروف شده. مثنوی از همان آغاز تألیف در مجالس رقص و سماع خوانده می شد و حتی در دوران حیات مولانا طبقه ای به نام مثنوی خوانان پدید آمدند که مثنوی را با صوتی دلکش می خواندند.
به مناسبت ذکر نی 18 بیت نخست مثنوی را نی نامه گفته اند. نی نامه حاوی تمام معانی و مقاصد مندرج در شش دفتر است به عبارتی همۀ شش دفتر مثنوی شرحی است بر این 18 بیت.
2- غزلیات: این بخش از آثار مولانا به کلیات یا دیوان شمس معروف گشته، زیرا مولانا در پایان و مقطع بیشتر آنها به جای ذکر نام یا تخلص خود به نام شمس تبریزی تخلص کرده. به احصای نیکلسن مجموعۀ غزلیات مولانا حدود 2500 غزل است.
3- رباعیات: معانی و مضامین عرفانی و معنوی در این رباعیها دیده می شود که با روش فکر و عبارت بندی مولانا مناسبت تمام دارد ولی روی هم رفته رباعیات به پایۀ غزلیات و مثنوی نمی رسد و متضمّن 1659 رباعی است.
معرفی آثار منثور مولانا
1- فیه ما فیه: این کتاب مجموعۀ تقریرات مولانا است که در مجالس خود بیان کرده و پسر او بهاءالدین یا یکی دیگر از مریدان یادداشت کرده. فیه ما فیه در موارد کثیر با مثنوی مشابهت دارد منتهی نسبت به مثنوی مفهوم تر و روشن تر است زیرا این اثر نثر است و کنایات شعری را ندارد.
2- مکاتیب: این اثر به نثر است و مشتمل بر نامه ها و مکتوبات مولانا به معاصرین خود.
3- مجالس سبعه: و آن عبارتست از مجموعۀ مواعظ و مجالس مولانا یعنی سخنانی که به وجه اندرز و به طریق تذکیر بر سر منبر بیان فرموده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شعری بسیار زیبا از مولانا
ای عاشقــان ای عاشقـان پیمانه را گم كرده ام
دركنج ویران مــــانده ام ، خمخــــانه را گم كرده ام
هم در پی بالائیــــان ، هم من اسیــر خاكیان
هم در پی همخــــانه ام ،هم خــانه را گم كرده ام
آهـــــم چو برافلاك شد اشكــــم روان بر خاك شد
آخـــــر از اینجا نیستم ، كاشـــــانه را گم كرده ام
درقالب این خاكیان عمری است سرگردان شدم
چون جان اسیرحبس شد ، جانانه را گم كرده ام
از حبس دنیا خسته ام چون مرغكی پر بسته ام
جانم از این تن سیر شد ، سامانه را گم كرده ام
در خواب دیدم بیـــدلی صد عاقل اندر پی روان
می خواند با خود این غزل ، دیوانه را گم كرده ام
گـــر طالب راهی بیــــا ، ور در پـی آهی برو
این گفت و با خودمی سرود، پروانه راگم كرده ام
همچنین بسیاری از خوانندگان ایرانی همانند آقای محسن چاوشی و یا روزبه نعمت الهی و حمید هیراد یا سالار عقیلی و همایون شجریان و .... در موزیکهای خود از اشعار مولوی استفاده میکنند، آهنگ هایی متفاوت و سنگین که جز پر بازدیدترین آثار میباشند و حال و هوایی خاص دارند و همیشه مورد استقبال واقع میگردند
اگر تمایل به شنیدن برخی از این قطعه ها دارید میتوانید آنها را از قسمت دانلود آهنگ های اشعار مولانا بشنوید و یا دانلود کنید و از گوش دادن آنها لذت ببرید.
پ-ن: بیوگرافی و زندگینامه برگرفته از ویکی پدیا با تغییر.
