چرا هنگام دعا دست ها را رو به آسمان می گیریم؟

شاید برای شما هم این سوال پیش آمده که چرا هنگام دعا ، دست ها را رو به آسمان می گیریم ؟ چرا باید دست ها را رو به آسمان گرفت در صورتی که خدا همه جا هست ؟

وقتی شیطان از اطاعت پروردگار متعال سرپیچی کرد سوگند یاد کرد که یاد خدا را به هر طریقی از دل بنده بیرون کند و در این راه دست از تلاش بر ندارد لذا در قرآن آمده که شیطان می گوید از هر چهار سو راه را بر بنده خواهم بست قرآن کریم چنین بیان فرموده است:

«قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ ثُمَّ لآتِیَنَّهُم مِّن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَن شَمَآئِلِهِمْ وَلاَ تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ »؛ [شیطان] گفت: پس به سبب آن که مرا به گمراهی افکندی من هم برای [فریفتن] آنان حتماً بر سر راه راست تو خواهم نشست. آن گاه از پیش رو، از پشت سر و از طرف راست و چپ شان بر آنان می تازم بیشترشان را شکرگزار نخواهی یافت.(1)

منظور از این چهار طرف چیست؟ حدیثی ژرف از امام پنجم، باقرالعلوم، علیه السلام این پرسش را چنین پاسخ می دهد: «خود شیطان هجوم از چهار طرف را تفسیر و تبیین کرده است.»
«شیطان چون چنین گفت (که از هر چهار طرف انسان را محاصره می کنم) دل فرشتگان بر بشر به رحم آمد و گفتند: ای خدای ما! [پس] انسان از چه جهتی نجات می یابد؛ با آن که شیطان از هر چهار طرف به او حمله می کند؟ به آنان خطاب شد: دو جهت برای انسان باقی است؛ بالا و پایین. اگر دستش را به طرف بالا ببرد و خاضعانه دعا کند یا پیشانی اش را بر زمین گذارد و خاشعانه سجده کند، گناهان هفتاد سال او را می آمرزم.» (2)(3)

شاید یکی از دلایل دست به سوی آسمان دراز کردن همین است ، چون از غیر خدا رها می شویم . اما برای اینکه علت این امر را بهتر جویا شویم به سراغ دو کتاب "یکصد و هشتاد پرسش اثر آیت الله مکارم شیرازی" و کتاب "تفسیر نماز اثر حجة الاسلام محسن قرائتی" می رویم.

آیت الله مکارم شیرازی در کتاب "یکصد و هشتاد پرسش" از زبان امام صادق (ع) و امیرالمومنین علی(ع) اینگونه بیان می کند:

«هشام بن حکم» می گوید: زندیقی خدمت امام صادق (ع) آمد و از آیه «الرحمن علی الْعرش اسْتوی» سوال کرد . امام (ع) ضمن توضیحی فرمود: خداوند متعال ، نیاز به هیچ مکانی و هیچ مخلوقی ندارد ، بلکه تمام خلق محتاج او هستند .

سوال کننده عرض کرد: پس تفاوتی ندارد که (به هنگام دعا) دست به سوی آسمان بلند کنید یا به سوی زمین پایین آورید ؟ !

امام (ع) فرمود: این موضوع ، در علم و احاطه و قدرت خدا یکسان است (و هیچ تفاوتی نمی کند) ولی خداوند متعال دوستان و بندگانش را دستور داده که دستهای خود را به سوی آسمان ، به طرف عرش بردارند ، چرا که معدن رزق آنجا است ، ما آنچه را قرآن و اخبار رسول خدا(صلی الله علیه وآله)اثبات کرده است ، تثبیت می کنیم ، آنجا که فرمود: دستهای خود را به سوی خداوند متعال بردارید ، و این سخنی است که تمام امت بر آن اتفاق نظر دارند. (4)

در حدیث دیگری از امام امیرالمومنین علی (علیه السلام) در کتاب خصال آمده است: «هنگامی که یکی از شما نماز را پایان می دهد دست به سوی آسمان بردارد و مشغول دعا شود»
مردی عرض کرد: ای امیرمومنان! مگر خداوند همه جا نیست ؟
فرمود: آری همه جا هست .
عرض کرد: پس چرا بندگان دست به آسمان برمی دارند ؟
فرمود: آیا (در قرآن) نخوانده ای: «وفی السماء رزْقکمْ و ما توْعدوْن» «در آسمان رزق شما است و آنچه به شما وعده داده می شود» پس از کجا انسان روزی را بطلبد جز از محلش ، محل رزق و وعده الهی آسمان است. (5)

مطابق این روایات چون غالب ارزاق انسانها از آسمان است (باران ، زنده کننده زمین های مرده از آسمان می بارد ، نور آفتاب که منبع حیات و زندگی است از سوی آسمان می تابد ، هوا سومین عامل مهم حیات در آسمان است) آسمان به عنوان معدنی از برکات و ارزاق الهی معرفی شده ، و به هنگام دعا به آن توجه می شود ، و از خالق و مالک آن همه رزق و روزی تقاضای حل مشکل می شود . از بعضی از روایات ، فلسفه دیگری برای این کار استفاده می شود ، و آن اظهار خضوع و تذلل در پیشگاه خدا است چرا که انسان به هنگام اظهار خضوع ، یا تسلیم ، در مقابل شخص یا چیزی ، دستهای خود را بلند می کند . (6)

همانطور که حجة الاسلام محسن قرائتی نیز در کتاب خود با نام "تفسیر نماز" علت آن را اینگونه می فرماید :

قنوت در لغت به معنای اطاعت همراه با خضوع است. امام صادق (ع) در تفسیر آیه «و تَبَتَّلْ اِلَیْهِ تَبْتیلًا» (7) می فرماید مراد از ( تبتّل ) آن است که در نماز دستها را به دعا بلند کنیم. (8) (تبتّل) در لغت به معنای قطع امید از غیرخداست. (9) قرآن که به ما سفارش می کند: (اُدْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَۀً) (10) پروردگار خویش را در حال زاری و نهان بخوانید، یکی از نشانه های تضرّع و زاری بدرگاه الهی، دست بلندکردن به دعاست.(11) انسان فقیر دست خود را بسوی بی نیاز مطلق دراز می کند و فقط از او می خواهد و دل از غیر او می شوید.

تذکر: گردآورنده! خود بنده بودم و منابع رو هم در زیر آوردم پس براحتی و بدون نگرانی از کپی رایت! می توانید استفاده کنید. "فقط این مطلب رو قبلا در جای دیگه هم منتشر کردم!"

پ.ن: امکان دانلود کتاب های معرفی شده توسط سایت قائمیه فراهم شده که می توانید کتاب مورد نظر را با فرمت های : JAR (برای گوشی هایی که با جاوا کار می کنند) ، APK (برای گوشی هایی با سیستم عامل اندروید) ،PDF و PUB دانلود کنید.

------------------------------------------------------------------

1- سوره اعراف 16-17
2- کتاب مصاف بی پایان با شیطان ، دکتر فتح الله نجارزادگان
3- http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=151386
4- «بحار جلد 3 صفحه 330 ـ توحید صدوق صفحه 248 حدیث 1 باب 36 «باب الرد علی الثنویه والزنادقه»
5- «بحار» جلد 90 صفحه 308 حدیث 7 ـ حدیث فوق را تفسیر نورالثقلین در جلد 5 صفحه 124 و 125 نیز آورده است.
6- تفسیر پیام قرآن 4/270
7- سوره مزمّل آیه 8
8- وسائل ، ج 4، ص 9
9- مفردات راغب
10- سوره اعراف ، آیه 5
11- معانی صدوق ، ص 36