مقدمه
مالیات یک هزینه مالی اجباری است که دولت ها برای تامین نیازهای خود در اداره کشور از مردم و نهاد های مختلف دریافت می کنند. مالیات سابقه دیرینه ای در اداره کشورها دارد و می‌تواند در دنیای امروزی و نظام مالی امروزی نیز موجب تأمین نیازهای یک دولت و همین‌طور خدماتی که آن ها ارائه می دهند شود. حتی پرداخت مالیات می تواند به کنترل تورم نیز کمک کند و در بسیاری از مواقع در زمینه بحران اقتصادی مؤثر واقع شود. از نظر اقتصادی مالیات مال و ثروت جامعه را به خزانه دولت انتقال داده و می تواند موجب رشد اقتصادی و هم افت اقتصادی آن شود. البته مالیات یک هزینه برای جامعه است که اگر به صورت اصولی گرفته شود نه تنها مضر نیست بلکه برای اداره یک کشور بسیار لازم است و می‌تواند موجب شکوفایی اقتصادی شود. این مقوله به حدی مهم است که دولت‌ها برای پرداخت و یا عدم پرداخت مالیات تخفیفات و یا مجازات هایی را در نظر گرفته اند. البته در بیشتر مواقع مالیات می تواند غیر اصولی دریافت شود که موجب اعتراض مردم شده و همین باعث می شود که به مرور زمان بر طبق نیازهای مردم و احترام به زندگی مردم قوانین وضع شده در مورد مالیات نیز تغییر کند.
به صورتی که هم نیازهای مالی دولت ها برطرف شوند و هم جای اعتراضی برای مردم نباشد. هزینه های اجباری زیادی از طرف جامعه و نهاد ها به دولت ها پرداخت می شود که مالیات یکی از آن هاست. بر اساس سخن اقتصاد دانان هر هزینه ای که از طرف دولت از مردم گرفته شود مالیات محسوب نمی‌شود. بلکه مالیات فقط بخشی از هزینه‌های ضروری و اجباری است که هر نوع از آن ها براساس محاسبات دقیق حساب شده و دریافت می شود. مالیات هایی که از جامعه گرفته می‌شود به چند دسته تقسیم می‌شود که شامل: مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث، مالیات بر املاک، مالیات هدیه، مالیات فروش و مالیات بر درآمد می باشد. در این مقاله ما می خواهیم مالیاتی که بر ارث تعلق می گیرد را مورد بحث قرار دهیم. مالیات بر ارث بستگی به قوانین قدیم و جدید دارد. برای مثال قوانین مالیات بر ارث متوفی قبل از سال ۹۵ به گونه دیگری است و قوانین مالیات بر ارث متوفی سال ۹۵ به بعد قوانین دیگری را دارد. همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم با گذشت زمان و بر اساس نیازهای دولت و احترام به زندگی مالی مردم قوانین تغییر می کنند.
حال سوال این است که مالیات بر ارث چیست؟ اموال و دارایی های متوفی که بعد از فوت وی به وراث تعلق می‌گیرد باید مالیات آن پرداخت شود؛ در غیر این صورت اسناد این اموال به نام وراث صادر نمی شوند. بنابراین امکان فروش و انتقال ما ترک برای وراث وجود ندارد و به همین دلیل است که وراث مجبور به پرداخت مالیات هستند تا بتوانند به‌گونه ای این اموال را به نام خود سند سازی کرده و ثبت کنند.
میزان مالیاتی که بر ارث تعلق می گیرد به عوامل مختلفی بستگی دارد که می توان از جمله آن به: تاریخ فوت متوفی، نسبت وراث با متوفی و ارزش اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی نام برد.
اگر متوفی در زمان در حال اجرا بودن قانون قدیم فوت شده باشد براساس قوانین قدیم مالیات ارث گرفته خواهد شد و اگر در زمان اجرای قانون جدید (که از سال ۹۵ به بعد تصویب‌شده است) فوت شده باشد باید براساس قوانین جدید مالیات بر ارث آن پرداخت شود.
اقوام متوفی به سه قسمت طبقه ۱، طبقه ۲ و طبقه ۳ تقسیم می‌شوند. هر چه نسبت وراث به متوفی نزدیک تر باشد مالیات کمتری را بر ارث آنها اعمال خواهند کرد و هر چه نسبت این اقوام دورتر باشد میزان مالیات هم بیشتر خواهد شد.
وراث طبقه اول شامل: پدر، مادر، زن، شوهر، فرزندان و نوه ها است.
وراث طبقه دوم شامل: اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آن ها است.
وراث طبقه سوم شامل: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن ها است.
در قانون قدیم بر همه املاک متوفی مالیات یکسانی را تعل می گرفت و درصد مشخصی از تمامی اموال متوفی باید به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می شد. این در حالی است که در قانون جدید نرخ مالیات برای انواع مختلف دارایی ها مانند ملک مسکونی، خودرو، ملک تجاری، حساب بانکی، زمین کشاورزی و ... متفاوت است. در قانون قدیم هرچه میزان دارایی متوفی بیشتر بود مالیات بیشتری به آن تعلق می گرفت. در جدول زیر میزان مالیات بر ارث به درصد، بر اساس نزدیکی وراث به متوفی و میزان دارایی متوفی مشخص شده است (قانون قدیم).
نکات مهمی پیرامون قوانین جدید مالیات بر ارث وجود دارد که ذکر آن ها مهم است:
این موارد مخصوص قوانین قدیم مالیات بر ارث بوده و در قوانین جدید حذف شده است. البته معافیت های مالیاتی در قانون جدید وضع شده است که هم برای قانون جدید و هم برای قانون قدیم کاربرد دارد. لازم است در ادامه در مورد این معافیت ها صحبت کنیم و موارد استفاده از معافیت‌ها را بدانیم.
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم موارد معافیتی که می خواهیم به آن اشاره کنیم هم برای مشمولین قانون قدیم و هم برای مشمولین قانون جدید ممکن است اتفاق بیفتد. ناگفته نماند که وراث طبقه اول و طبقه دوم شهدای انقلاب اسلامی از پرداخت مالیات برای دارایی های به ارث رسیده به آن ها معاف هستند. در ادامه به موارد دیگری از معافیت ها می پردازیم :
یکی از کارهای مهمی که وراث موظف اند بعد از فوت متوفی انجام دهند پر کردن فرم اظهارنامه مالیات بر ارث است که باید در این فرم کلیه اموال و دارایی های متوفی در تاریخ فوت او لیست شود و به سازمان امور مالیاتی تحویل گردد. وراث یک سال فرصت دارند که اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند در غیر این صورت معافیت هایی که برای آنها در نظر گرفته شده است بعضاً برای آن ها در نظر گرفته نخواهد شد. در قانون جدید برای تأخیر در پر کردن فرم اظهارنامه جریمه ای را در نظر نمی گیرند. اما برخی از معافیت ها مانند هزینه های کفن و دفن و بدهی های متوفی از شمول معافیت خارج خواهد شد. برطبق قانون قدیم افرادی که در سال ۹۴ یا قبل از آن فوت شده باشند، وارثان آن ها موظف اند ظرف شش ماه فرم اظهارنامه مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند. در غیر این صورت مشمول جریمه ای معادل ۱۰٪ مالیات متعلقه خواهند بود. برای تحویل فرم اظهارنامه باید به اداره امور مالیاتی واقع در محدوده اقامت قانونی فرد متوفی مراجعه کرد. برای افرادی که در خارج ایران اقامت داشته اند و در آن‌جا فوت شده اند باید به اداره امور مالیاتی مربوطه در تهران مراجعه نمود.
دریافت گواهی انحصار وراثت اولین مرحله می باشد که وراث باید انجام دهند. این گواهی مدرکی است که در آن وراث متوفی و سهم الارث هر یک از این وارثان تعیین می شود. برای دریافت این گواهی باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه شود و فرمی مخصوص را تکمیل نموده و دفترخانه این فرم را برای آن ها گواهی نماید. لازم به ذکر است که این کار به امضاء سه شاهد نیاز دارد. پس از انجام این مرحله وراث باید مدارک مورد نیاز را تهیه کرده و به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنند. توجه کنید که این کار ممکن است زمان زیادی طول بکشد (تقریبا دو ماه). پس در صورت طولانی شدن زمان مراحل هیچ جای نگرانی نیست. در نهایت گواهی حصر وراثت برای وارثان صادر می شود.
در مرحله دوم با دریافت گواهی انحصار وراثت، وراث باید به اداره امور مالیاتی محل اقامت متوفی مراجعه کنند و مالیات ارث را پرداخت کنند. این مرحله نیز ممکن است مانند مرحله قبل کمی طولانی شود و درنهایت برگه ای از طرف اداره مالیات تحت عنوان مفاصا حساب مالیات ورثه تحویل وراث می شود.
هرچند تا این جا مهم ترین کار انجام شده است اما هنوز سندی به نام وارث نیست و مالکیت این دارایی ها نامشخص است. (سعی کنید همه این مراحل را با دقت و بدون نقص انجام دهید چرا که با ایجاد نقص در پرونده ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا نقص های آن برطرف شود). وراث برای دریافت سند تک برگی باید به دفتر اسناد رسمی مجدداً مراجعه نمایند و گواهی حصر وراثت و مفاصا حساب مالیات بر ارث را به دفترخانه ارائه دهند. حال اداره این مدارک را به نام وراث به اداره ثبت پست می کند تا سند تک برگی به نام آنها صادر شود. این مرحله نیز ممکن است کمی طول بکشد (حدوداً دو ماه).
سعی کردیم در این مقاله شما را تا حدود زیادی با قوانین مالیات بر ارث آشنا کنیم و راهکارهای مناسبی را در رفتار با قوانین موجود ارائه دهیم. این بسیار مهم است که شما بدانید در چه مواردی باید مالیات را بدهید و در چه مواردی می توانید شامل معافیت از مالیات شوید و از حق معافیت خود استفاده ببرید. مواردی وجود دارد که مربوط به قوانین جدید است و شامل قوانین قدیم نمی شود و برعکس. این قوانین تا حد معقولی در بحث مالیات بر ارث مورد بررسی قرار گرفت. برای مثال طبقه بندی نزدیکان متوفی، نوع دارایی و تاریخ فوت یک متوفی می تواند تاثیر بسیار زیادی در محاسبه مالیات بر ارث داشته باشد. در قسمت نهایی سعی ما بر این بود که بتوانیم مراحل ثبت دارایی متوفی را برای وراث توضیح دهیم تا گام کوچکی در جلوگیری از سردرگمی آن ها در کارهای اداری برداشته باشیم. این مقاله توسط مجموعه پیوند محاسب تهیه شده است. در انتها از توجه و همراهی شما عزیزان سپاسگزارم.
