مرداد ۱۴۰۲: کتابی به پیشنهاد آدم‌ها یا پادکست‌ها
برای ماه دوم از «فصل اعتماد به دیگران» از چالش کتابخوانی طاقچه، نوبت به خوندن «کتابی به پیشنهاد آدم‌ها یا پادکست‌ها» رسید. انتخاب کتاب برای چالش مرداد حقیقتا برام سخت بود! نه چون گزینه‌ای نداشتم، برعکس چون گزینه‌های زیادی داشتم. از رمان گرفته تا کتاب‌های توسعه فردی، از کتاب‌های معرفی شده توسط دوست‌هام گرفته تا کتاب‌هایی که تو پادکست‌ها اسم‌شون به گوشم خورده بود. من هر بار به هر شکلی کتابی بهم معرفی می‌شه اگه حس کنم ازش خوشم میاد یه جا ثبتش می‌کنم، مثلا تو طاقچه نشانش می‌کنم، که باعث شده یک لیست بلندبالا از این کتاب‌های معرفی‌شده داشته باشم. چالش این ماه باعث شد از خودم بپرسم واقعا می‌خوام، نیاز دارم و وقت می‌کنم که همه‌ی این‌ها رو بخونم؟ در مورد بعضی کتاب‌ها صرفا شنیدن یه معرفی و خلاصه ازشون برام کافی نیست؟
از طرف دیگه برای انتخاب کتاب مرداد، دلم می‌خواست از پادکست‌های معروفی که اتفاقا مخاطب‌شون هم هستم (یا حداقل بوده‌م) فاصله بگیرم و برم سراغ کتاب‌های کمتر شناخته‌شده‌ای که از جاهای دیگه بهم معرفی شده‌ن. به دو تا رمان رسیدم اما متاسفانه تو طاقچه موجود نبودن. برگشتم سراغ همون پادکست‌ها و یه کتابی که جزو لیست نشان‌شده‌هام بود، اما اون رو هم نتونستم ادامه بدم. دوباره لیست رو تا آخر نگاه کردم تا بالاخره رسیدم به «در باب حرف مفت»، کتابی که زمان پخش برنامه‌ی کتاب‌باز نشانش کرده بودم. حسین فروتن که تو فصل پنجم برنامه، سه‌شنبه‌ها از کتاب‌های حوزه‌ی فلسفه حرف می‌زد معرفیش کرده بود*. تصمیم گرفتم دیگه همین رو تا آخر بخونم.
«در باب حرف مفت» درواقع متن یه سخنرانی از هری فرانکفورت، فیلسوف معاصر (که همین یکی دو ماه پیش از دنیا رفت)، هست که به صورت جستار منتشر شده. به دنبال این متن یک جستار هم از استاد مصطفی ملکیان دراین‌باره اومده. اگه درباره‌ی موضوع کتاب بخوام صحبت کنم، فرانکفورت خواسته مفهوم حرف مفت رو -که بیشتر یه اصطلاح عامیانه هست- باز کنه. حرف مفت (معادل bulls**t) طبق نظر نویسنده اشاره داره به حرفی که گوینده‌ش به راست و دروغش اهمیت نمی‌ده و صرفا برای جلب توجه، متقاعد کردن دیگران یا همراه کردن اونا با خودش بیان می‌کنه. حالا ممکنه حرفش راست باشه یا دروغ، ولی اینش دغدغه‌ی گوینده نیست.
خب، این پدیده‌ایه که قطعا اطرافمون به شکل‌های مختلفی می‌بینیم، می‌تونه تو مکالمه‌های عادی روزمره باشه یا برخی اخبار و سخنرانی‌ها و... مثلا یه جای کتاب گفته می‌شه:
تولید حرف مفت رونق می‌گیرد هر گاه تکالیف یا فرصت‌های اشخاص برای سخن گفتن درباره موضوعاتی بر شناختشان از واقعیت‌های مربوط به آن موضوعات پیشی بگیرند.
این جمله من رو یاد شبکه‌های اجتماعی انداخت و وقت‌هایی که از دیگران و خودمون انتظار داریم درباره‌ی هر چیزی حتما نظر بدیم، در حالی که شاید در موردشون کم‌اطلاع باشیم. (البته این فقط یه مثاله و تو کتاب اگر از این حرف می‌زنه، از سیاست و موارد دیگه هم مثال میاره).
به هر حال، این «حرف مفت» مفهومیه که باهاش زیاد مواجه می‌شیم و شاید تو موقعیت‌های مختلف براش کلمات متفاوتی هم به کار ببریم؛ یه جا بگیم دروغ، یه جا مهمل، یه جا چرندیات! من برام جالبه که یه آدم متفکر به این شکل پدیده‌ای رو تعریف کنه و یه اسم واحد بهش اختصاص بده. به نظرم می‌تونه کمک کننده باشه. مثلا من خودم به تفاوت بین دروغ و چیزی که اینجا با اسم حرف مفت ازش یاد می‌شه دقت نکرده بودم.
اما از طرفی استفاده از عبارت «حرف مفت» خیلی گسترده‌س و من احساسم این بود که نویسنده یه مفهومی تو ذهنشه و بین کلمات دروغگویی، شیادی، لاف‌زنی، حرف مفت و... آخری رو مناسب‌ترین معادل براش دیده. به نظرم میاد ممکنه همیشه چیزی که آدم‌ها بهش می‌گن حرف مفت، همونی نباشه که نویسنده اینجا چارچوب‌بندی می‌کنه. یعنی خوبه و لازمه که چنین مفهومی تعریف بشه و اسمی هم براش گذاشته بشه، اما تضمین نمی‌کنه که همیشه و همه‌جا این اسم به منظورِ همون تعریف به کار بره. (نمی‌دونم تونستم خوب منظورم رو بیان کنم یا نه، امیدوارم خودم حرف مفت نزده باشم :)) )
کتاب کمی سخت‌خوان بود که تا حدی به متن اصلی و تا حدی هم به نظرم به ترجمه و ویراستاریش برمی‌گرده. خوندن جستار آقای ملکیان برام هم خیلی راحت‌تر بود و هم دید بهتری از موضوع بهم داد. تمرکز فرانکفورت بیشتر روی تعریف مفهوم حرف مفت، بررسی لغوی این کلمه و کلمات مشابهش، جدا کردنش از مفاهیمی مثل دروغ و دلایل رونق گرفتنش بود. ملکیان در ادامه به مسائل ملموس‌تر و کاربردی‌تری هم حول موضوع پرداخته بود؛ مثل اینکه چه عواملی باعث می‌شن افراد حرف مفت بزنن، چطوری می‌تونیم حرف مفت رو تشخیص بدیم و باهاش مقابله کنیم، و... از این جهت نشر کرگدن کار قشنگی کرده که این جستار رو در ادامه‌ی متن اصلی آورده، چون دید جامع‌تری از مفهوم «حرف مفت» به خواننده می‌ده.
در مجموع از خوندن این کتاب و اینکه بالاخره موفق شدم تو ماه شلوغی که داشتم یه کتاب رو برای چالش تموم کنم راضی بودم! اگر دوست داشتید می‌تونید کتاب «در باب حرف مفت» رو از لینک زیر از طاقچه دریافت کنید:
* تو سه قسمت از برنامه‌ی کتاب‌باز درباره‌ی این کتاب صحبت می‌شد. تو پادکست برنامه یه اپیزود هم اضافه کردن که خلاصه‌ی اون سه قسمته و از این لینک می‌تونید بهش گوش کنید.
