پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دندانی است که زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث درد، عفونت و از دست دادن دندان شود. اما خبر خوب این است که پوسیدگی دندان قابل پیشگیری و درمان است. در این مقاله از وانهو توضیح خواهیم داد که پوسیدگی دندان چیست، چه چیزی باعث آن می‌شود، چگونه آن را تشخیص داده و درمان کنیم، با رعایت چند نکته و عادت ساده می‌توانید دندان‌های خود را برای تمام عمر سالم و زیبا نگه دارید.
پوسیدگی دندان فرآیند آسیب و تخریب لایه بیرونی سخت دندان، به نام مینای دندان است. مینای دندان قوی‌ترین ماده در بدن است، اما می‌تواند توسط اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های موجود در دهان فرسایش یابد.
این باکتری‌ها از قندها و نشاسته‌هایی که می‌خورید و می‌نوشید تغذیه کرده و اسیدهایی تولید می‌کنند که با حمله به مینای دندان، باعث می‌شوند به مرور زمان این لایه سخت از بین رفته و پوسیده شود.
همچنین با گذشت زمان، این اسیدها می‌توانند سوراخ‌هایی در مینای دندان ایجاد کنند که به آن حفره می‌گویند. حفره‌ها می‌توانند لایه‌های داخلی دندان را که عاج و پالپ نامیده می‌شوند در معرض باکتری و عفونت قرار دهند.
این اتفاق می‌تواند باعث درد، حساسیت، التهاب و آبسه شود. اگر عفونت به بافت‌های اطراف گسترش یابد، می‌تواند استخوان فک، لثه و سایر قسمت‌های بدن شما را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
همچنین پوسیدگی دندان می‌تواند شکل ظاهری صورت را نیز تحت تاثیر قرار دهد، زیرا می‌تواند باعث تغییر رنگ، لکه دار شدن و خرد شدن دندان‌های شما شود.
سه عامل اصلی در پوسیدگی دندان وجود دارد: قند و نشاسته، پلاک و اسید، و بهداشت نامناسب دهان. بیایید نگاهی به هر یک و نحوه اجتناب از آنها بیندازیم.
شکر و نشاسته منابع اصلی غذا برای باکتری‌های موجود در دهان هستند. هرچه قند و نشاسته بیشتری مصرف کنید، باکتری‌ها اسید بیشتری تولید می‌کنند.
شکر و نشاسته در بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌ها مانند آب نبات، کلوچه، کیک، نان، پاستا، برنج، سیب زمینی، نوشابه، آب میوه، شیر و غیره یافت می‌شوند.
برخی از این غذاها و نوشیدنی‌ها چسبناک یا چسبنده هستند، به این معنی که مدت بیشتری روی دندان می‌مانند و به باکتری‌ها زمان بیشتری برای تولید اسید می‌دهند.
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، باید مصرف قند و نشاسته را به خصوص بین وعده‌های غذایی محدود کنید. همچنین باید غذاها و نوشیدنی‌هایی را انتخاب کنید که قند و نشاسته کمی دارند یا حاوی قندهای طبیعی هستند، مانند میوه‌ها، سبزیجات، پنیر، ماست، آجیل، دانه‌ها، آب و چای.
پلاک یک لایه چسبنده و بی رنگ از باکتری است که هر روز روی دندان‌های شما تشکیل می‌شود. پلاک عامل اصلی پوسیدگی دندان است، زیرا اسیدهایی تولید می‌کند که مینای دندان را دچار فرسایش می‌کنند.
پلاک‌ها همچنین می‌توانند به تارتار تبدیل شوند، ماده‌ای زرد یا قهوه‌ای که به دندانها و لثه‌ها می‌چسبد. تارتار می‌تواند حذف پلاک را سخت‌تر کند و باعث بیماری لثه شود که همچنین می‌تواند منجر به از دست دادن دندان شود.
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، باید هر روز با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن پلاک را از روی دندان‌های خود پاک کنید. همچنین باید از غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مانند مرکبات، سرکه، شراب، قهوه و غیره اجتناب کنید.
غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی می توانند مینای دندان را ضعیف کرده و آن را بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دهند. اگر غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مصرف می‌کنید، باید دهان خود را بعد از آن با آب بشویید.
بهداشت نامناسب دهان و دندان آخرین عاملی است که می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. بهداشت نامناسب دهان به این معناست که دندان ها و لثه‌های خود را به درستی یا به طور منظم تمیز نکنید.
این باعث می‌شود که پلاک و تارتار روی دندان شما جمع شود و باعث پوسیدگی شود. بهداشت نامناسب دهان همچنین می‌تواند باعث بوی بد دهان، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان شود.
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، باید هر روز بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. به این معنی که دندان‌های خود را دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید، یک بار در روز نخ دندان بکشید، دهان خود را با دهانشویه فلوراید بشویید و حداقل سالی دو بار برای معاینه و تمیز کردن به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
پوسیدگی دندان ممکن است در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکند. اما با پیشرفت، می‌تواند مشکلات مختلفی را ایجاد کند، مانند:
لکه‌های سفید روی دندان اولین علامت پوسیدگی دندان است. آنها نشان می‌دهند که مینای دندان، مقداری مواد معدنی را از دست داده و شروع به ضعیف شدن می‌کند.
لکه‌های سفید را می‌توان با استفاده از درمان‌های فلوراید و بهبود بهداشت دهان و دندان از بین برد کرد. زیرا اگر پوسیدگی ادامه یابد، می‌تواند حفره‌ها یا سوراخ‌هایی در مینای دندان شما ایجاد کند.
حفره‌ها می‌توانند عاج و پالپ دندان شما را در معرض باکتری و عفونت قرار دهند. حفره‌ها همچنین می‌توانند باعث تیره شدن یا تغییر رنگ دندان‌های شما شوند.
دندان درد یکی از علائم رایج پوسیدگی دندان است و بسته به میزان آسیب و عفونت می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. دندان درد می‌تواند با غذاها و نوشیدنی‌های گرم، سرد، شیرین یا ترش یا گاز گرفتن یا جویدن ایجاد شود.
همچنین حساسیت دندان، یکی دیگر از علائم پوسیدگی دندان است. این بدان معناست که دندان‌های شما وقتی در معرض محرک‌های خاصی مانند دما، فشار یا اسیدیته قرار می‌گیرند، احساس درد یا ناراحتی می‌کنند.
عفونت و آبسه از جدی‌ترین عوارض پوسیدگی و خراب شدن دندان هستند. این اتفاق زمانی می‌افتد که باکتری‌ها به پالپ دندان، که حاوی اعصاب و عروق خونی است می‌رسند و می‌توانند باعث التهاب، تورم و تشکیل چرک شوند.
بهتر است بدانید آبسه حفره‌ای از چرک است که در ریشه دندان یا در بافت‌های اطراف آن ایجاد می‌شود. آبسه می‌تواند باعث درد شدید، تب، تورم، قرمزی و طعم یا بوی بد در دهان شود. همچنین می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن شما مانند استخوان فک، سینوس‌ها یا مغز گسترش یابد و باعث ایجاد شرایط تهدید کننده زندگی شود.
پوسیدگی دندان بسته به شدت و محل آسیب با روش‌های مختلفی قابل درمان و ترمیم است. برخی از درمان‌های رایج عبارتند از:
استفاده فلوراید برای معکوس کردن پوسیدگی زودرس دندان و جلوگیری از آسیب بیشتر استفاده می‌شود. فلوراید یک ماده معدنی است که مینای دندان را تقویت کرده و به ترمیم آن کمک می‌کند.
فلوراید را می‌توان توسط دندانپزشک یا در خانه، با استفاده از خمیر دندان فلوراید، دهانشویه یا وارنیش اعمال کرد. این دهان شویه همچنین می‌تواند به کاهش حساسیت دندان کمک کردهد و از دندان‌های شما در برابر حملات اسیدی محافظت کند.
یکی دیگر از راه های درمان پوسیدگی دندان این است که اگر دندان سوراخ یا دارای حفره دارید، برای جلوگیری از آسیب بیشتر، بهتر است آن را پر کنید تا از پوسیدگی‌های آینده و خراب کردن دیگر دندانها پیشگیری کرده باشید.
پرکردن دندان می‌تواند از مواد مختلفی مانند آمالگام، کامپوزیت، رزین، چینی یا طلا ساخته شود. همچنین می‌تواند با رنگ و ظاهر دندان‌های طبیعی مطابقت داشته و می‌توانند چندین سال نیز دوام بیاورند، اما در صورت فرسودگی، ترک خوردن یا افتادن ممکن است نیاز به تعویض یا تعمیر داشته باشند.
درمان کانال ریشه
درمان ریشه برای درمان دندان‌های عفونی یا آبسه دندان استفاده می‌شود. این نوع درمان ریشه شامل برداشتن پالپ عفونی از دندان، تمیز کردن و ضد عفونی کانال ریشه و پر کردن و مهر و موم کردن آن با مواد لاستیکی است.
درمان ریشه دندان می‌تواند دندان شما را از کشیدن نجات دهد و درد و عفونت را تسکین دهد. همچنین می‌تواند توسط روکش انجام شود که کلاهکی است که دندان شما را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند.
کشیدن دندان آخرین راه حل برای درمان پوسیدگی دندان است. اگر دندانتان آنقدر آسیب دیده یا عفونی شده باشد که با روش‌های درمانی دیگر قابل نجات نیست، یا اگر خطری برای سلامت کلی شما باشد، کشیدن دندان ممکن است ضروری باشد.
کشیدن دندان همچنین می‌تواند به دلایل زیبایی یا ارتودنسی مانند برداشتن دندان عقل یا ایجاد فضایی برای بریس‌ها انجام شود. بهتر است بدانید کشیدن دندان را می‌توان با ایمپلنت دندان، بریج یا پروتز جایگزین کرد.چگونه از پوسیدگی دندان جلوگیری کنیم و دندان های خود را سالم نگه داریم؟
بهترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان این است که هر روز به خوبی از دندانها و لثه‌های خود مراقبت کنید. در ادامه چند نکته و عادت وجود دارد که می‌تواند به شما در جلوگیری از پوسیدگی دندان و حفظ سلامت دندانها کمک کند:
مسواک زدن دندانها مهم‌ترین عادت برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است. مسواک زدن پلاک‌ها، ذرات غذا و باکتری‌ها را از دندانها و لثه‌ها پاک می‌کند.
مسواک زدن همچنین به جلوگیری از بوی بد دهان، بیماری لثه و لک شدن دندان کمک می‌کند. شما باید دو بار در روز، صبح و شب، هر بار حداقل دو دقیقه مسواک بزنید.
همچنین بهتر است از یک مسواک نرم و یک خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید که مینای دندان را تقویت کرده و از ایجاد حفره جلوگیری می‌کند. همچنین باید مسواک خود را هر سه تا چهار ماه یا در صورت ساییدگی یا فرسودگی زودتر تعویض کنید.
نخ دندان کشیدن یکی دیگر از عادت‌های ضروری برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است. نخ دندان کشیدن پلاک، ذرات غذا و باکتری‌ها را از بین دندانها و زیر لثه‌ها، جایی که مسواک شما نمی‌تواند به آن برسد، پاک می‌کند.
نخ دندان کشیدن همچنین به جلوگیری از بوی بد دهان، بیماری لثه و حفره کمک می‌کند. قبل از مسواک زدن باید روزی یک بار و ترجیحاً شب‌ها نخ دندان بکشید.
شما باید از یک حرکت اره ملایم استفاده کنید تا نخ را بین دندان‌های خود بلغزانید و آن را در اطراف هر دندان خم کنید تا کناره‌ها و پایه آن تمیز شود. همچنین باید برای هر دندان از یک قسمت تمیز از نخ دندان استفاده کنید و پس از هر بار استفاده نخ دندان استفاده شده را دور بریزید.
شستشوی دهان با دهانشویه فلوراید یکی دیگر از عادت‌های مفید برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است. شستشوی دهان با دهانشویه فلوراید می‌تواند باکتری‌ها را از بین ببرد، پلاک‌ها را کاهش دهد، از بوی بد دهان جلوگیری کند و مینای دندان را تقویت کند.
شما باید یک یا دو بار در روز، پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، دهان خود را با دهانشویه حاوی فلوراید بشویید. شما باید از دهانشویه‌ای استفاده کنید که حاوی فلوراید باشد به این معنی که ایمن و موثر است.
همچنین باید دستورالعمل‌های روی برچسب محصول را دنبال کرده و حداقل تا ۳۰ دقیقه پس از استفاده از دهان شویه از خوردن، نوشیدن یا شستشوی دهان با آب خودداری کنید.
مراجعه منظم به دندانپزشک یکی دیگر از عادت‌های مهم برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است. مراجعه به دندانپزشک می‌تواند به شما کمک کند پوسیدگی دندان و سایر مشکلات سلامت دهان را زودتر تشخیص داده و درمان کنید، قبل از اینکه بدتر شوند یا عوارضی ایجاد کنند.
مراجعه به دندانپزشک همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا تمیز کردن حرفه‌ای دندان را یاد بگیرید و آن را بهتر انجام دهید، که این کار می‌تواند پلاک و جرم را از روی دندانها و لثه‌های شما پاک کرده و دندان‌های شما را صیقلی کند تا آنها را درخشان‌تر نشان دهد.
مراجعه به دندانپزشک همچنین می‌تواند به شما در دریافت درمان‌های پیشگیرانه مانند سیلانت‌های دندانی و درمان‌های ضد باکتری کمک کند که می‌توانند از دندانها در برابر پوسیدگی محافظت کنند.
خوردن یک رژیم غذایی متعادل و محدود کردن تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین نیز می‌تواند به شما در جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک کند. داشتن یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند دندانها و لثه‌های شما را با مواد مغذی مورد نیاز برای سالم ماندن و قوی ماندن تامین کند، مانند کلسیم، فسفر، ویتامین C و ویتامین D.
داشتن یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به شما کمک کند از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند به دندان‌های شما آسیب وارد کنند اجتناب کنید. بهتر است بدانید که باید غذاهای متنوعی از پنج گروه غذایی مصرف کنید: میوه‌ها، سبزیجات، غلات، پروتئین و لبنیات.
همچنین باید مقدار زیادی آب بنوشید که می‌تواند دهان را مرطوب نگه دارد، ذرات غذا و باکتری‌ها را بشوید و از خشکی دهان جلوگیری کند که می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد.
سیلانت های دندانی و درمان‌های ضد باکتریایی دو نوع درمان پیشگیرانه هستند که می‌توانند به شما در جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک کنند. سیلانت‌های دندانی پوشش‌های پلاستیکی نازکی هستند که روی سطوح جویدنی دندان‌های عقبی که مستعد پوسیدگی هستند، اعمال می‌شوند.
سیلانت‌های دندانی می‌توانند شیارها و حفره‍های دندان شما را ببندند و از گیر افتادن ذرات غذا و باکتری‌ها در آنها جلوگیری کنند. سیلانت‌های دندانی می‌توانند چندین سال دوام بیاورند، اما ممکن است نیاز به بررسی و تعمیر توسط دندانپزشک داشته باشند.
همچنین درمان‌های ضد باکتری داروهایی هستند که روی دندانها و لثه‌ها اعمال می‌شوند و می‌توانند باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان را از بین ببرند یا کاهش دهند. درمان های ضد باکتری می‌تواند به شکل ژل، شستشو یا لاک باشد و می‌تواند به تنهایی یا همراه با فلوراید استفاده شود.
سخن آخر
همانطور که د این مطلب گفته شد، پوسیدگی دندان یک مشکل رایج و جدی دندانی است که می‌تواند سلامت، ظاهر و کیفیت زندگی افراد زیادی را تحت تاثیر قرار دهد. پوسیدگی دندان در صورت عدم درمان می‌تواند باعث درد، عفونت و از دست دادن دندان شود. اما خبر خوب این است که پوسیدگی دندان قابل پیشگیری و درمان است. با رعایت برخی نکات و عاداتی که در این مطلب به آنها اشاره شد، مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن، شستشو، مراجعه به دندانپزشک، رژیم غذایی متعادل و در نظر گرفتن روش‌های درمانی پیشگیرانه، می‌توانید از پوسیدگی دندان جلوگیری کرده و دندان‌های خود را برای تمام عمر سالم و زیبا نگه دارید. به یاد داشته باشید، لبخند شما بهترین دارایی شماست، پس به خوبی از آن مراقبت کنید.
سوالات متداول
در ادامه چند سوال متداول در مورد پوسیدگی دندان و نحوه جلوگیری از آن وجود دارد:
ممکن است در ابتدا متوجه هیچ علامت یا نشانه‌ای از پوسیدگی دندان نشوید، اما با پیشرفت آن، ممکن است لکه‌های سفید، حفره، دندان درد، حساسیت، عفونت یا آبسه را تجربه کنید. تنها راه مطمئن شدن از پوسیدگی دندان مراجعه به دندانپزشک است که می‌تواند دندان‌های شما را معاینه کرده و برای تشخیص و درمان بیماری شما رادیوگرافی بگیرد.
با آموزش عادات بهداشتی دهان و دندان کودکان از سنین پایین مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن، شستشو و مراجعه به دندانپزشک می‌توانید از پوسیدگی دندان در کودکان پیشگیری کنید. همچنین می‌توانید مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را محدود کرده و در صورت توصیه دندانپزشک، مکمل‌ها یا درمان‌های فلوراید را در اختیار آنها قرار دهید. همچنین می‌توانید سیلانت‌های دندانی و درمان‌های آنتی‌باکتریایی را برای کودکانتان در نظر بگیرید، در صورتی که خطر پوسیدگی دندان‌شان بالاست.
شما می‌توانید با رعایت عادات بهداشتی خوب دهان مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن، شستشو و مراجعه به دندانپزشک از پوسیدگی دندان در افراد مسن پیشگیری کنید. همچنین می‌توانید با نوشیدن آب فراوان، جویدن آدامس بدون قند یا استفاده از جایگزین‌های بزاق یا محرک‌ها از خشکی دهان که می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد، جلوگیری کنید. همچنین بهتر است داروهای خود را بررسی کنید، زیرا برخی از آنها ممکن است باعث خشکی دهان شوند یا بر سلامت دهان و دندان تأثیر بگذارند.
اگر بریس یا سایر وسایل ارتودنسی دارید، با تمیز کردن کامل و منظم دندان‌های خود، می‌توانید از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید، زیرا می‌توانند ذرات غذا و باکتری‌ها را به دام بیندازند و حذف پلاک را سخت‌تر کنند. می‌توانید از مسواک، نخ دندان و شستشوی مخصوصی که برای بریس‌ها یا ارتودنسی طراحی شده است استفاده کنید و دستورالعمل‌های ارائه شده توسط ارتودنتیست خود را دنبال کنید. همچنین می‌توانید از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند به براکت‌ها یا وسایل شما آسیب برسانند، مانند غذاها و نوشیدنی‌های سخت، چسبنده یا اسیدی خودداری کنید.
