در این مقاله از معرفی مراکز خرید تهران به سراغ یکی از بازار های تاریخی پایتخت ایران یعنی تهران خواهیم رفت و شما را با بازار بزرگ تهران که بنام بازار 15 خرداد نیز یاد می شود و نامی آشنا برای پایتخت نشینان است آشنا خواهیم کرد. پس اگر اهل بازار گردی الخصوص بازارهای قدیمی هستید تا انتهای این مقاله با مجله سفر و گردشگری تاپ تراول همراه شوید.
تهران به عنوان پایتخت ایران یکی از شهرهایی است که همواره گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را در هر فصلی از سال به این شهر مسافرت می کنند. یکی از دلایل مهم برای سفر به این شهر بزرگ مراکز خرید آن است. مراکز خرید امروزه دیگر فقط جایی برای خرید مایحتاج روزانه نیستند. بلکه با وجود انواع رستوران ها و کافی شاپ‌ها و سالن های تئاتر و سینما، مردم علاوه بر خرید، برای وقت‌گذرانی، قرارهای دوستانه و کاری و تماشای فیلم در سینما و… نیز به مراکز خرید می‌روند. در این مطلب به معرفی یکی از بازارهای قدیمی تهران پرداخته ایم .
بازار بزرگ یکی از بازارهای قدیمی و جاهای دیدنی تهران است که در مرکز تهران در منطقه 12 شهرداری قرار دارد. این بازار در خیابان های مولوی در جنوب، مصطفی خمینی (سیروس سابق) در شرق، پانزده خرداد (بوذرجهمری سابق) در شمال و خیام در غرب قرار دارد.
در باره نحوه و زمان ساخت بازار دو روایت را میتوان یافت یکی آنکه در زمان ناصرالدین شاه این بازار ساخته شده و دیگری ساخت آن را به دوران شاه تهماسب صفوی نسبت میدهد. سفرنامه ای از سر توماس هربرد در سال 1108 قمری موجود است که در آن بازار تهران نیز توصیف گردیده است. با توجه به این سفر نامه میتوان اینگونه دریافت که بازار در زمان صفویان بطور بدون سقف ساخته شده و به احتمال زیادً مسقف کردن بازار در دوران ناصرالدین شاه توسط یک معمار فرانسوی انجام گردیده است.
درباره نحوه تکمیل بازار توسط پادشاهان دوران قاجار هم اختلافاتی در اسناد تاریخی مشاهده میگردد. عده ای پادشاهان قاجار را در تکمیل بازار دخیل میدانند و عده ای دیگر وقف زمین و خانه توسط مردم و بازاریان به قصد توسعه تجارت را عامل تکمیل بازار بر می شمارند. با توجه به سبک معماری بازار احتمال آنکه معماران ناشی بازار را ساخته باشند نیست. و گمان میرود که این معماری ها به دستور پادشاهان قاجار و توسط معماران خارجی و یا استادکاران داخلی ماهر ساخته شده باشد.
امروزه برای دسترسی به بازار اغلب از متروی پانزده خرداد و یا متروی امام خمینی استفاده می شود. بازار خیابان ناصر خسرو جزئی از ساختار اصلی بازار تهران نیست. ولی با توجه به بافت سنتی و نزدیکی آن به بازار اصلی تهران همواره جزئی از این بازار قلمداد میشود. البته نباید فراموش کرد که تفاوت های معماری در این دو بازار کاملاً مشهود است. که نشان میدهد بازار خیابان ناصر خسرو بیشتر یک بازار ساخته مردم برای کاسبی و بهره از شلوغی و ازدحام جمعیت بازار بزرگ تهران بوده است.
با توجه به آنکه مقصد شما کدام بخش از بازار باشد میتوانید از هر یک از دو ایستگاه متروی نامبرده برای دسترسی به بازار استفاده کنید. متروی امام خمینی به بازار ناصر خسرو نزدیک تر است و متروی پانزده خرداد در شمال بازار اصلی تهران قرار دارد و با چند دقیقه پیاده روی میتوان از آنجا به بازار اصلی راه یافت.همچنین ایستگاه مترو خیام برای دسترسی به بخش جنوبی بازار مسیر بهتری محسوب میشود.
با توجه به میزان بازدید فراوان از بازار تهران در خیابان های منتهی به بازار نیز در دوره های مختلف تاریخی بازارهایی شکل گرفته است. نمونه آن را میتوان در جنوب بازار در خیابان مولوی مشاهده کرد. این خیابان در طول تاریخ رفته رفته تبدیل به یک بازار عمده فروشی مهم گشت و امروزه بعنوان یکی از بازارهای مهم تهران شناخته می شود.
در جنوب بازار تهران گذرگاهی به نام لوطی صالح قرار دارد. این گذرگاه را محل تولد لوطی صالح میدانند. درباره اینکه این لوطی دقیقاً که بوده و چه کرده که تاریخ ساز شده مطالب زیادی آمده است. آنچه که با اطمینان میتوان گفت این است که در دورانی از تاریخ، زمانی که قاجارها قدرت کنترل نظم پایتخت را از دست دادند، مردم لاجرم خود دست به ابتکار برای کنترل نظم کوچه و خیابان و بازار زدند. اینگونه بود که فرهنگ لوطی ها شکل گرفت و رفته رفته ارتقاء یافت. برخی از این لوطی ها با توجه به کارهایی که انجام داده اند معروف گشته اند. شهرت لوطی صالح به مرام و جوانمردی و دستگیری از ضعفا بوده است. فرهنگ لوطی گری در دوران رضا شاه با توجه به قحطی های سراسری در مملکت با یک رشد چشمگیر روبرو شد. با کم شدن سهمیه آرد نانوایان و در دسترس نبودن نان در زمان جنگ جهانی دوم، بخشی از بدنه بازار دست به کار شدند تا با اندک سرمایه خود مردم را از این فقر نجات دهند و اینگونه بود که لوطی ها شهرت و محبوبیت خود را بین مردم بیشتر کردند. اما این برای شاه مملکت ناخوشایند بود و دستور داد که سازمانهای اطلاعاتی آن دوره کسانی را تربیت و یا استخدام کنند تا این شهرت را خدشه دار کنند. اما مردم فریب این عده را نخوردند و لوطی و لات در فرهنگ ایران همواره از هم سوا بوده و هرگز این دو قشر در یک ظرف جمع نشدند.
بازار چهارسوق از مجموعه های بازار بزرگ تهران است که تغییرات معماری آن کمتر از بخش های دیگر بوده و همچنان میتوان در گوشه گوشه آن تاریخ این بازار را مشاهده کرد. چهار سوق دارای گچ بری های تاریخی بسیار زیبایی میباشد. بازار چهار سوق به عنوان یک اثر ملی ثبت گردیده است که امیدواریم این موضوع باعث شود که توجه ویژه ای به مرمت این بازار انجام شود.
هر بیننده ای که برای بار اول به بازار تهران برود و بدون شناخت بازار بخواهد درون تک بازارها قدمی بزند متوجه دو چیز می شود. بازار بسیار تو در تو ساخته شده و گذرگا ههای آن به کوچه های تنگ قدیمی تهران می مانند. دوم آنکه فروش انواع لباس زنانه در بازار رونق زیادی دارد. شاید بتوان گفت از هر 10 فروشگاهی که در بازار به فروش لباس مشغول هستند 8 تای آنها لباس زنانه و 2 تا لباس مردانه میفروشند. دلیل این امر هم روشن است. بازار تهران از قدیم محلی برای خرید های عمده بازارهای دیگر کشور بوده است. و میزان خرید البسه زنانه از البسه خانگی تا البسه مهمانی جشن بسیار بالاست و این امر موجب گردیده است که بازار تهران نیز از این خواست بازار تبعیت کند.همچنین برای هر خرید و هر نوع لباسی که مد نظر داشته باشید محدوده ای از بازار برای صنفی مشخص دسته بندی شده. از شلوار گرفته تا لباس های زنانه ، تا شال و روسری محدوده ای خاص را به خود اختصاص داده اند.
جدا از ساندویچ فروشی هایی که در اقصی نقاط بازار سبز شده اند، هنوز هم میتوان فروشگاه هایی را یافت که به فروش محصولات غذایی سنتی ایرانی مشغولند. در ابتدا و پایان بازار میتوان سراغ این فروشگاه ها را گرفت.
در قلب بازار تهران یکی از قدیمیترین بناهای تاریخی تهران قرار دارد. مسجد جامع تهران قدمتی 1000 ساله دارد. درباره شبستان ایت اله شاه آبادی گفته گردیده است که قدمت سازه آن به 700 سال پیش باز میگردد. بخش های گرمخانه مسجد قدمت کمتری دارند و حدود 400 تا 500 سال قبل ساخته شده اند. این گونه به نظر می رسد که مسجد جامع تهران به یک باره ساخته نگردیده است و بخش های مختلف آن نیز در طول تاریخ مرتب مرمت و بازسازی گشته اند و بدین ترتیب نمی توان تاریخ دقیق ساخت آن را محاسبه کرد.
اهمیت سیاسی تاریخی مسجد :
مسجد جامع یکی از محل هایی بود که امامان جمعه آن برای شکل گیری انقلاب کبیر ایران تلاش کردند. روشنگری ائمه جمعه این مسجد در طرفداری بازاریان از امام خمینی تاثیر بسیاری داشت و باعث شد که بازار به عنوان حامی سنتی روحانیت شناخته شود. بزرگ ترین و عظیم ترین گنجینه قرآن دنیا در مسجد جامع تهران گردآوری گردیده است. این کتابخانه حدود2600 متر زیربنا دارد و سالن مطالعه ی آن 900 متر مربع است. کتابخانه در سه طبقه، حدود 40 هزار کتاب مختلف را در خود جای داده است و از ساعت 8 صبح تا 12 ظهر برای مطالعه پژوهشگران و علاقمندان باز میباشد.
مسجد جامع در جنوب خیابان پانزده خرداد قرار دارد این مسجد دارای سه درب ورود از غرب، شمال شرق و جنوب شرق است. درب اصلی مسجد از سمت خیابان پانزده خرداد و پله نوروزخان قابل دسترسی است.
از قدیم الایام تا کنون طلافروشان بزرگی در بازار تهران فعال بوده اند. برخی از این طلافروشان بر روی شمش های طلا انگ میزدند. انگ زدن بر روی شمش طلا به معنی حک کردن نام طلافروش بر روی شمش است. اینکار با هدف اطمینان خریدار از کیفیت طلای خریداری شده صورت میگرفت. امروزه با وجود انواع فاکتور و غیره همچنان انگ زدن بر روی شمش های طلا رایج است. کافیست که یک لحظه به نکته ای که در اینکار قرار دارد توجه کنید. نام شخص روی طلا است که اصالت طلا را تعیین می کند. اعتباری بیش از طلا داشتن، قطعاًً آسان بدست نیامده است و حاصل سالیان سال نان حلال خوردن و عدم غش در معامله است.
قدیمیترین بازار طلا و جواهر ایران است که در خیابان پانزده خرداد نرسیده به سبزه میدان قرار دارد. این بازار به دلیل قیمت مناسب شهرتی سرتاسری در ایران دارد و خانواده ها در مناسبت های مختلف برای خرید طلا و جواهر به این بازار مراجعه می کنند. امروزه میتوان انواع طلا از طلای سفید تا طلای زرد را در این بازار یافت در ضمن کالاهای زینتی مانند ساعت طلا با مارک های معروف را از این بازار میتوان به قیمتی بسیار مناسب تهیه کرد. اجرت ساخت طلا در این بازار بسیار مقرون به صرفه است.
تیمچه حجاب الدوله قطعاًً یکی از بازارهایی است که قیمت بسیار مناسبی دارد. در این تیمچه(حیاطی که در اطراف آن دکان یا حجره و یا اتاق قرار دارد) انواع ظروف و لوازم آشپزخانه را میتوان یافت. بسیاری از زوج های جوان برای خرید جهیزیه به این بازار مراجعه می کنند. تنوع بالا و قیمت مناسب این بازار از علت های اصلی توجه مشتریان به این بازار میباشد.
