خیلی وقت ها تصمیم گرفتن برای اینکه به چه کسی، چی عیدی بدیم خیلی سخت میشه و باید هزار جور پارامتر رو بررسی کنیم تا خیالمون از اینکه هدیه و عیدی که به طرف مقابلمون میدیم به دردش بخوره. اما بعضی کتابا یه ویژگی دارن که این تصمیم رو برای ما ساده می کنن. حاج آخوند ( به همراه جلد دوم این کتاب یعنی شیخ بی خانقاه) یکی از کتاب هاییه که این ويژگی رو داره. یعنی اگه بخواین برای هر آدم باسواد بالای ده دوازده سال هدیه ای از جنس کتاب انتخاب کنید قطعا حاج آخوند و شیخ بی خانقاه میتونه یه گزینه ی عالی باشه. به علاوه نثر کتاب و ماجراهایی که توش اتفاق میفته اینقدر حال خوب کن و لطیف و در عین حال عمیق هست که باعث نمیشه تو این دوران کرونا غمی به غم هامون اضافه بشه
حاج آخوند، روحانی ساده ایست در دل روستای مارون که سیدعطاالله مهاجرانی کودکی خود را در آن گذرانده است. رفتار و منش این آخوند بی تکلف در کنار دریای بی کران اطلاعات و احاطه اش به ادبیات فارسی در جای جای کتاب ردپای زیبایی از خود به جای گذاشته است. او با زندگی عادی خود در کنار مردم ده به آنها درس دینداری می دهد و حتی طوری ارامنه حمریان را به خود علاقه مند می کند که برای وی سجاده و عبای مخصوصی در خانه ی خود نگه می دارند و یا در مجلس عروسی خود از وی دعوت کرده و هنگامی نواختن موسیقی از وی اجازه می گیرند (مقایسه کنید با رفتار برخی از به ظاهر دینداران امروزی که چگونه در دل مردم جا باز کرده اند) .
گاهی از ضربه زدن بی گدار صاحب خر برآشفته شده و بالای منبر می رود و می گوید: امشب می خواهم درباره تجاوز به حقوق خرها و گاوها و یا اسب و گوسفند و بزها برایتان صحبت کنم.
گاهی نیز به دنبال گرفتن حق زنی که توسط همسرش آزار میبیند دست به کار شده و خودش به دور از هرگونه شعارزدگی و ادای انسان های مذهبی را درآوردن قرار می گذارد که برای شستن ظرف ها به رودخانه برود.
گاهی برای مناظره با استاد ادبیات ۷ بار بوف کور صادق هدایت را می خواند و به نکته هایی اشاره می کند که حتی برای آن استاد نیز جای شگفتیست.
سخن پایانی اینکه حاج آخوند تجسمی عملی ست از انسانیت و آزادگی که با قلم توانمند سید عطاالله مهاجرانی منش و رفتارش به رشته ی تحریر درآمده است. کاش در زندگی حاج آخوندهای دور و برمان را خیلی زود پیدا کنیم.
