یه گزارش گروه بازار باشگاه خبرنگاران؛فرش‌های دستباف در ایران در سه قالب اصلی بافته می‌شوند: ترنج، خشتی و افشان. که در این میان لچک‌ترنج از طرفداران بیشتری برخوردار بوده است. در واقع می‌توان گفت فرش‌هایی که در اکثر خانه‌های ایرانیان دیده می‌شود با حاشیه‌ای پهن در اطراف و طرحی بیضی یا دایره در میان، طرح ترنج است که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است. این نوع طرح از معماری ساختمان‌های سده آخر دوره اشکانیان الهام گرفته شده است و نمادی از حیاط ساختمان‌های آن دوره است. لچک‌های فرش باغچه‌های سبزی‌کاری خانه‌ها و بیضی وسط حوض حیاط است. در طرح افشان، لچک و ترنج حذف شده و با حفظ همان حاشیه کناری در وسط فرش طرح گل و ساقه و برگ دیده می‌شود. در طرح خشتی نیز تمام سطوح داخلی به مستطیل‌های مساوی تقسیم شده و در داخل هریک نقشه‌ای بافته شده است. هرچه طرح درون خشت‌ها تکراری نباشند نشانه مرغوبیت نقشه است. در کنار این فرش‌ها طرح‌های دیگری نیز وجود دارد که در شهرهای دیگر ایران بافته می‌شوند و از آن جمله می‌توان به گبه، فرش‌های ترکمن و … اشاره کرد.
پیش از آنکه برای خرید فرش اقدام کنید لازم است به برخی نکات نظیر نوع کفپوش خانه، وسعت محیط، میزان نورگیری، رنگ دیوارها و روکش مبلمان‌ها و پرده‌ها، میزان تردد در محیط و سبک فضای خانه دقت کنید. این نکات شما را در این زمینه راهنمایی می‌کند:
- اگر روی فرش لکه‌ای افتاد فورا آن را تمیز کنید. اگر لکه روی فرش باقی بماند پاک کردن آن سخت می‌شود و نمای فرش را تار و تیره می‌کند.
- برای فضاهایی با وسعت‌کم، فرشی با ترکیب روشن انتخاب کنید. در ضمن طرح افشان برای این نوع فضاها مناسب‌تر است ولی هرگز طرح خشتی انتخاب نکنید چون فضا را بیشتر کوچک نشان می‌دهد.
- اگر اتاق شما به اندازه کافی نورگیر نیست، فرش با ترکیب رنگی روشن انتخاب کنید. هر چه فرش روشن‌تر باشد فضا نورانی‌تر به نظر می‌رسد.
- به هنگام انتخاب رنگ فرش به پالت رنگی موجود در فضا شامل رنگ دیوارها، پارچه روکش مبلمان، پرده‌ها و حتی رنگ چوب لوازم و از همه مهم‌تر رنگ کفپوش توجه کنید. اگر در فضای مدنظر شما، دیوار، کفپوش یا مبلمان طرح‌دار وجود دارد، فرشی با طرح‌های خلوت انتخاب کنید تا تعادل طرح و نقش در کف محیط حفظ شود.گبه به لحاظ سبک طراحی بهترین انتخاب برای محیط‌های رنگی و شلوغ است.
- قبل از خرید فرش به سنتی یا مدرن بودن خانه خود نیز توجه کنید. مثلا اگر خانه شما کفپوش پارکت دارد، گبه روی آن زیباتر می‌شود اما برای فضاهای سنتی‌تر، طرح لچک‌ترنج مناسب‌تر است.
اگر توجه کرده باشید اکثر پدرها و مادرهای ما در خانه‌هایشان فرش دستباف دارند و آن را بسیار با ارزش‌تر از فرش ماشینی قلمداد می‌کنند. گر چه هم‌اکنون فرش‌های ماشینی بسیار زیبایی وارد بازار شده است و به دلیل ارزانی آن نسبت به فرش دستباف بسیار مورد استقبال قرار گرفته اما باید به این نکته اشاره کنیم که فرش دستباف مزایای بسیاری در مقایسه با فرش ماشینی دارد و بهای بیشتر پرداخت کردن برای آن از نظر بسیاری از افراد به صرفه‌تر است. در اینجا برخی مشخصات این دو نوع فرش را با هم مقایسه می‌کنیم:
- فرش‌های دستباف از دور و نزدیک جلوه بسیار خوبی دارند اما فرش‌های ماشینی تنها از دور جلوه دارند و از نزدیک چندان مرغوب به نظر نمی‌رسند.
- گذشت زمان رنگ‌های فرش دستباف را جلا می‌دهد اما از جلوه فرش ماشینی می‌کاهد.
- فرش دستباف در زمستان گرم و در تابستان سرد است اما فرش ماشینی به دلیل آنکه از مواد پلاستیکی تهیه شده است، این خاصیت را ندارد.
- برای فضاهای پر رفت‌وآمد مثل اتاق نشیمن یا ورودی خانه، فرش‌های روشن با بافت ظریف یا به اصطلاح رج بالا مناسب نیست. این گونه فرش‌ها در این مکان‌ها در معرض آسیب‌دیدگی بیشتری قرار می‌گیرند.
- فرش دستباف اگر تمیز نگه داشته شود هیچ‌گونه مشکلی برای سلامت فرد ایجاد نمی‌کند اما فرش ماشینی دارای پرزهای پلاستیکی است که در پی عبور و مرور حالت کهربایی به خود گرفته و در هوا معلق می‌شود و در مواردی باعث بروز حساسیت‌های تنفسی می‌شود.
- فرش ماشینی به مرور زمان ارزش خود را از دست می‌دهد ولی فرش دستباف به مرور زمان ارزش پیدا می‌کند.
مانند هر شی دیگری فرش نیز نیاز به نگهداری دارد. با رعایت برخی نکات می‌توانید طول عمر فرش خود را افزایش داده و برای مدت بیشتری آن را نو نگاه دارید:
۱- اجازه ندهید نور مستقیم خورشید روی فرش بتابد.
۲- فرش را در نزدیکی منابع حرارتی و آتش‌زا قرار ندهید.
۳- برای جابه جا کردن فرش آن را رول کنید و هرگز اقدام به تا کردن فرش ننمایید چون سبب شکسته شدن آن می‌شود.
۴- فرش را در مکان‌های مرطوب قرار ندهید زیرا رطوبت باعث پوسیدگی فرش می‌شود.
۵- وسایل سنگین نظیر مبلمان و کمد را روی فرش قرار ندهید زیرا سبب فشردگی الیاف در یک نقطه می‌شود و در صورت اجبار به این کار، هر چند وقت یکبار نیز جای وسایلی که روی فرش گذاشته‌اید را تغییر دهید.
۶- هفته‌ای یکبار فرش را با جاروبرقی تمیز کنید.
۷- هر چند وقت یکبار فرش را سر و ته کنید تا در معرض سایش قرار نگیرد.
۸- فرش را در زیر درها به گونه‌ای پهن کنید که در تماس مداوم با آن نباشد
۹- شستن فرش را به شرکت‌های معتبر قالیشویی بسپارید و از شستن آن در خانه حذر کنید.
۱۰- اگر فرش را روی سرامیک یا موزاییک پهن کرده‌اید و این امر سبب حرکت فرش می‌شود می‌توانید از چسب‌های مخصوص فرش یا همان ترمز فرش یا آسترهای اسفنج مانند استفاده کنید.
همه می‌دانند که فرش برحسب تصادف توجه مصرف کننده را به خود جلب نکرده است. فرش‌ها و قالیچه‌هایی که در ساختمان‌های تجاری و مسکونی پهن شده‌اند، سرمایه قابل توجهی را تشکیل می‌دهند و بنابراین نگاهداری صحیح آنها منطقی به نظر می‌رسد.
تمیز کردن منظم با جارو برقی یا خارج ساختن ذرات غباری که ممکن است به الیاف فرش آسیب برساند جزء اصلی نگهداری فرش تلقی می‌شود. جارو برقی نمای ظاهری فرش را دلچسب می‌کند و میزان غبار موجود در تار و پود فرش را کاهش می‌دهد و حداقل باید هر دو هفته یکبار انجام شود. برای زیباتر جلوه دادن ظاهر فرش باید از روش‌های نظافت مرطوب، برای برداشتن لکه‌های چربی و هرگونه لکه دیگر، استفاده کرد. روش نظافت مرطوب، بیشتر توسط موسسات حرفه‌ای و افراد با تجربه صورت می‌گیرد ولی روش‌های ساده‌تری هم برای اجرا توسط مصرف کننده وجود دارد. واضح است که نظافت فرش در منزل، جایگزین کار حرفه‌ای نمی‌شود؛ فقط در بهترین حالت، نیاز به کار حرفه‌ای را به تاخیر می‌اندازد.
نظافت فرش توسط خود شما به روش خشکشویی(با شامپو فرش)، مشکلاتی مانند خیس شدن فرش، رنگ پس دادن و غیره را ندارد ولی این روش به نوبه خود مسایلی را به همراه دارد. اگر جارو کشیدن نهایی، کامل انجام نشود، بخشی از پودر جاذب غبار، در تار و پود فرش باقی می‌ماند و با تکرار این نوع نظافت، تجمع این ذرات باعث تغییر رنگ فرش می‌شود.درصورتی که گلدان را بر روی فرش قرار می‌دهید، حتما از زیرگلدانی استفاده کنید تا با نشت آب به فرش، پوسیدگی حادث نشود.
فرش، قالیچه، روکش مبل و پرده‌ها، احتمالا بخشی از سرمایه‌های اصلی زندگی شما هستند و برای تهیه آنها وقت و پول کافی صرف کرده‌اید؛ بنابراین باید در حفاظت آنها بکوشید. به این منظور از موسسات دارای تجربه برای نظافت آنها استفاده کنید، زیرا در غیر این‌صورت دچار مشکلات زیادی در نگهداری آنها خواهید شد.
- به هنگام قرار دادن وسایل سنگین مانند پایه مبل یا کمد، حتما از زیرپایه‌ای استفاده کنید تا فرش دچار شکستگی نشود.
- اگر پنجره‌های بزرگ در خانه دارید و ساعات زیادی از روز بر روی فرش‌ها آفتاب می‌افتد، حتما از پشت پنجره‌ای‌های حصیری یا پارچه‌ای استفاده کنید.
- ریشه‌های فرش را به وسیله چسب‌های پهن بی رنگ (چسب کارتن) یا شیشه‌مات‌کن‌های بی‌رنگ بپوشانید تا همیشه سفید و تمیز بمانند.
- اگر قسمتی از فرش شما به هر دلیل دچار پارگی شد، بلافاصله نسبت به رفو کردن آن اقدام کنید تا پارگی بیشتر نشود.
- سعی کنید فرش‌هایی کاملا هم‌اندازه با ابعاد اتاق‌ها بخرید تا مجبور نشوید بخشی از فرش را تا کنید، این کار آسیب جدی به فرش وارد می‌کند.
- اگر فرش‌ها را در خانه می‌شویید، پس از استفاده از پودرهای شستشو از پاک شدن همه ذرات پودر مطمئن شوید.
اگر در بافت فرش شما از ابریشم مصنوعی استفاده شده است، هرچند وقت یکبار با کشیدن پارچه‌ای نخی یا کتانی بر روی فرش، براقیت بافت ابریشمین را افزایش دهید.
- اگر غذای چربی دار و رنگین مانند آب مرغ بر روی فرش ریخت، بلافاصله یک کاسه ماست بر روی آن بریزید، بگذارید چند دقیقه بماند و سپس همزمان با برداشتن ماست، لکه‌برداری را انجام دهید.
