با رشد فزاینده اقتصاد دیجیتال، فرآیندهای پرداخت بهشکل چشمگیری متحول شده است. ظهور درگاههای پرداخت آنلاین، کیف پول دیجیتال و دیگر روشهای پرداخت سریع، نهتنها انجام تراکنشهای ما را متحول کرده است بلکه، شکاف بین کسبوکارها و مشتریان را با سیستمهای پرداخت الکترونیکی امن و کارآمد پر کرده است. در این مقاله، بهطور اختصاصی به یکی از کارآمدترین واسطهای پرداخت یعنی پرداختیارها میپردازیم، و درباره احتمالات هیجانانگیزی که آینده برای آنها رقم خواهد زد، گمانهزنی میکنیم. در انتهای نوشته نیز به تغییرات هیجانانگیز پیشگام صنعت پرداختیاری ایران یعنی زرینپال و رونمایی از هویت بصری جدید آن میپردازیم.
ریشههای شکلگیری درگاههای پرداخت را میتوان در روزهای اولیه تجارت الکترونیک ردیابی کرد. با شروع کسبوکارهای آنلاین و فرصت شگفتانگیز اینترنت برای رشد آنها، نیاز به یک روش امن و قابل اعتماد برای پردازش تراکنشهای آنلاین به شدت احساس میشد. نسل اول درگاههای پرداخت عمدتاً به فرآیندهای دستی متکی بودند که اغلب شامل هدایت کاربران به پلتفرمهای خارجی برای پردازش پرداخت میشد که معمولا تجربه کاربری افتضاحی داشتند و از امنیت چندانی نیز برخوردار نبودند. با این حال، این سیستمهای اولیه، بستر را برای راهحلهای پیچیدهتر اما بهتر، فراهم کردند. داستان درگاههای پرداخت امروزی با معرفی پروتکل امنیتی SSL در اواخر دهه ۱۹۹۰ شروع شد. با ظهور و گسترش استفاده این پروتکل امنیتی، گامی مهم در جهت ایمنسازی تراکنشهای آنلاین رقم خورد و این فناوری رمزگذاری، راه را برای ظهور درگاههای پرداخت ایمنتر و کاربرپسندتر هموار کرد.
امروزه، درگاههای پرداخت به راهحلهای یکپارچه و کم نقصی تبدیل شدهاند که تجربهای روان و ساده برای مشتریان خود، در عین حفظ استانداردهای بالای امنیتی ارائه میدهند. شاید بتوانیم بخش مهمی از این روانی و سادگی را به معرفی شدن APIها (رابطهای برنامهنویسی کاربردی) نسبت دهیم که خود منجر به یک تغییر اساسی دیگری در این صنعت شد. استفاده کسبوکارها از API های پرداخت، موجب شد تا پردازش فرآیند پرداخت مستقیماً در وبسایتها و برنامههای کاربردی آنها خود ادغام شود و در نتیجه این ادغام و یکپارچهسازی، اصطکاک موجود در فرآیند پرداخت به میزان قابل توجهی کاهش یافته و منجر به افزایش نرخ تبدیل برای این کسبوکارها شد.
درگاههای پرداخت مدرن اقدامات امنیتی قدرتمندی مانند توکنایز کردن (تبدیل دادههای حساس به توکن) و تأیید دو عاملی را برای محافظت از اطلاعات حساس پرداخت اجرا میکنند. انطباق با استاندارد امنیت اطلاعات صنعت پرداخت (PCI DSS) تضمین میکند که دادههای مشتری با نهایت دقت و مراقبت مدیریت شود.
علاوه بر این، گسترش روزافزون دستگاههای تلفن همراه منجر به ظهور درگاههای پرداخت موبایلی شده است. کیف پولهای دیجیتال و برنامههای پرداخت موبایلی، تلفنهای هوشمند را به کیف پولهای مجازی تبدیل کردهاند و به کاربران این امکان را میدهند تا با یک تاچ یا اسکن ساده، پرداخت خود را انجام دهند. این سطح از راحتی در پرداخت، به پذیرش پرداختهای دیجیتال بیش از پیش سرعت بخشیده است.
در میان هیاهوی درگاههای پرداخت، کسبوکارهایی از جنس پرداخت و با هدف یاری رساندن به کسبوکارهای کوچک و متوسط شکل گرفتند که به آنها درگاههای پرداخت واسط یا پرداختیار میگویند. پرداختیارها عموما با هدف سادهسازی فرآیند پذیرش پرداخت، به ویژه برای مشاغل کوچک و متوسط و با کارکرد از جنس تسهیلگری نقش خود را در افزایش تجارت الکترونیک و رشد اقتصاد دیجیتال ایفا میکنند. پرداختیارها با آسان کردن فرآیند ثبتنام، ادغام با روشهای پرداخت متعدد، ارائه گزارشهای کاربردی و متنوع، امنیت بالا و ارایه مدلهای مختلف تسویه وجوه، راهحلی جامع برای پذیرش پرداخت ارائه میدهند.
بهواقع، هماکنون، پرداختیارها عنصری حیاتی در اکوسیستم سیستمهای پرداخت محسوب میشوندکه انواع مختلف روشهای پرداخت را در یک پلتفرم واحد تجمیع میکنند. این سادهسازی به نفع هر دو طرف، یعنی کسبوکارها و مصرفکنندگان است و به تجربهای کارآمدتر و روانتر در پرداختها منجر میشود.
یکی از مزایای کلیدی پرداختیارها، توانایی آنها در سادهسازی فرآیند پرداخت آنلاین است. کسبوکارها میتوانند به جای راهاندازی درگاههای پرداخت جداگانه برای هر نوع روش پرداخت، از یک پلتفرم واحد ارائه شده برای پذیرش انواع مختلف پرداختها استفاده کنند.
پرداختیارها همچنین نقش مهمی در گسترش تعداد مشتریان یک کسبوکار ایفا میکنند. با پذیرش طیف وسیعتری از گزینههای پرداخت، کسبوکارها میتوانند طیف وسیعتری از مشتریان را جذب کنند. این موضوع میتواند بهویژه برای کسبوکارهایی که در سطح بینالمللی فعالیت میکنند، سودمند باشد، زیرا به آنها امکان میدهد تا به ترجیحات پرداخت مشتریان در کشورهای مختلف پاسخ مناسب و درستی دهند.
دهه ۱۹۹۰:
دهه ۲۰۰۰:
دهه ۲۰۱۰:
دهه ۲۰۲۰:
برخی از نقاط عطف مهم:
فرایند پرداخت الکترونیک به صورت رسمی از سال ۱۳۸۴ در ایران شروع شد. همانطور که انتظار میرفت در شروع، شرکتهایی که واسط بین بزرگترین سازمانهای مالی کشور یعنی بانکها و کسبوکارها بودند و عمدتا هم زیر مجموعه همان بانکها بهشمار میرفتند، شروع به ارایه خدمت درگاه پرداخت مستقیم و تحت عنوان PSP (Payment Service Provider) کردند. این شرکتها، مسئول ارائه خدمات پرداخت الکترونیک به افراد/کسبوکارها بودند و خدماتی مانند دستگاه کارتخوان (POS)، عابربانک (ATM)، درگاه پرداخت (IPG) و غیره را به مشتریانشان ارائه میکردند. تعداد محدود PSPها، قوانین سختگیرانه، رفتارهای دولتی و شبه دولتی در پشتیبانی از کسبوکارها، امکانات محدود و از همه مهمتر عدم ارائه درگاه به کسبوکارهایی که در قالب شبکههای اجتماعی یا شخصیتهای حقیقی فعالیت میکردند، سبب شد تا این ساختار پاسخگوی نیاز بسیاری از کسبوکارها نباشد و مدل دیگری دیگری برای پاسخگویی به نیاز مشتریان ایجاد شود که ما آنها را بهعنوان پرداختیارها میشناسیم.
از معروفترین پرداختیارهای ایران میتوانیم به زرینپال، زیبال، آیدیپی، پیپینگ و جیبیت اشاره کنیم.
پرداختیار به معنی شخصیت حقوقی ثبت شده است که در چارچوب سند تدوینی و بر اساس قرارداد منعقده با شرکتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت و تفاهمنامه منعقده با شرکت شاپرک فعالیت میکند. پرداختیار پرداختهای بدون حضور کارت از جمله پرداختهای درون برنامهای مبتنی بر زیرساختهای همراه را دریافت کرده و به شبکه شاپرک ارسال میکند.
در واقع، پرداختیارها شرکتهای واسطهای هستند که با شرکتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت مستقیم یا pspها همکاری میکنند تا خدمات مالی مبتنی بر پرداخت اینترنتی (درگاه پرداخت) را به کاربرانشان ارائه کنند. پرداختیارها عملیات پرداخت را ساده و به آنها سرعت میبخشند و کیفیت و امنیت تراکنشهای اینترنتی را افزایش میدهند. با اینکه پرداختیارها بخشی از مشکلات سیستمهای مالی را رفع میکنند و پیچیدگی کمتری در ارائه خدمات دارند، اما حوزه خدماتشان محدودتر از pspها است. پرداختیارها فقط مجاز به ارائه درگاه پرداخت هستند و سایر خدمات (مانند فاکتور آنلاین و درگاه پرداخت شخصی و غیره) را در قالب سرویسهای جانبیِ درگاه پرداخت ارائه میکنند. پرداختیارها در مواردی مانند تسویهحساب و واریز مبلغ به حساب کاربرانشان، منعطفتر هستند و شرایط مناسبتری را فراهم میکنند.
در چند سال اخیر، همواره به نظر رسیده است که قوانین سفت و سخت رگولاتوری در حال مقابله با پرداختیارها است. البته که باید نتیجه قوانین را در دراز مدت تحلیل و بررسی کرد اما در ظاهر رگولاتوری، مهمترین مزیت پرداختیارها یعنی ارایه درگاه به کسبوکارهای کوچک خانگی را هدف قرار داد. تا قبل از سال 1399، پرداختیارها یک مزیت بزرگ نسبت به pspها داشتند که افراد حقیقی و کسبوکارهای کوچک و خانگی میتوانستند بدون نیاز به اینماد و کد مالیاتی، از پرداختیارها درگاه بگیرند اما از سال 1400، داشتن اینماد و کد مالیاتی برای فعالسازی تمامی درگاهها اجباری شد و این مزیت رقابتی از بین رفت. هر چند که همچنان پرداختیارها مزایای مهمی برای این کسبوکارها دارند و قادرند درخواستهای آنها را در سریعترین حالت ممکن بررسی و به سرانجام برسانند.
بهصورت کلی سرویسهای ارایه شده توسط پرداختیارها مشتریپسندتر، جذابتر، امنتر و سریعتر است و قابلیت مهمی همچون ارایه لینک و یاQr Code برای پرداخت را در اختیار کسبوکارها قرار میدهند که شرکتهای PSP قادر به ارایه آن نیستند. در این سرویس، کسبوکارها بدون نیاز به وبسایت و از طریق شبکههای اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام و غیره) و تنها از طریق ارایه لینک یا یک QR Code قادرند از مزایای درگاه پرداخت الکتروینک بهرهمند شوند.
در جدول ذیل که از سایت پیپینگ برداشته شده است، میتوانید تفاوتهای اساسی میان PSPها و را ملاحظه کنید.
استفاده از درگاههای پرداخت واسط یا پرداختیارها مزایای متعددی را به همراه دارد، از جمله:
تسهیل تراکنشها: درگاههای پرداخت واسط با امکان پذیرش انواع روشهای پرداخت، فرآیند تراکنش را ساده میکنند و به طور بالقوه منجر به افزایش فروش میشوند. طبق مطالعهای ازMcKinsey & Company، کسبوکارهایی که روشهای پرداخت متنوعی را پیادهسازی کردهاند، شاهد افزایش فروش خود تا ۳۰ درصد بودهاند چرا که که مشتریان از داشتن گزینههای پرداخت متعدد استقبال میکنند و این امر باعث بهبود تجربه خرید و تشویق آنها به خرید میشود.
کاهش هزینه تراکنش و امنیت بالاتر: درگاههای پرداخت واسط با ارائه پرداختهای امن و هزینههای تراکنش پایینتر، جریان نقدی کسبوکارها را بهبود میبخشند. امنیت، جنبهای حیاتی در هر سیستم پرداختی است و درگاههای پرداخت واسط از فناوریهای رمزگذاری پیشرفته برای ایمنسازی تراکنشها استفاده میکنند که آرامش خاطر را برای هر دو طرف (کسبوکار و مشتری) به ارمغان میآورد. بر اساس گزارشی از KPMG، کسبوکارهایی که از درگاههای پرداخت واسط استفاده میکنند، میتوانند در مقایسه با سیستمهای پرداخت سنتی، تا ۲۰ درصد در هزینههای تراکنش صرفهجویی کنند.
دسترسی به تحلیلهای با ارزش از دادههای مشتری: پرداختیارها دیتاهای باارزشی از دادههای مشتری در اختیار کسبوکارها قرار میدهند که میتواند برای بهبود استراتژیهای بازاریابی و تقویت روابط با مشتریان مورد استفاده قرار گیرد.
یکپارچهسازی آسان: یکپارچهسازی آسان درگاههای پرداخت واسط با سیستمهای تجاری موجود یا CMSهای محبوب بازار، هزینه مالی و زمانی بسیاری از کسبوکارهای کوچک و خرد را در راهاندازی کاهش میدهد.
دسترسی به بازار جهانی: درگاههای پرداخت واسط به کسبوکارها امکان دسترسی به بازار جهانی را میدهند و فرصتهایی برای فروش و رشد بینالمللی ایجاد میکنند. طبق گزارشی ازForrester Research، کسبوکارهایی که از درگاههای پرداخت واسط استفاده میکردهاند، افزایش ۵۰ درصدی در فروش بینالمللی را گزارش دادهاند.
هزینه راهاندازی و نگهداری بهصرفه: ثبتنام اولیه و پیادهسازی درگاه پرداخت پرداختیارها ساده و هزینه اولیه کمی دارد و نیاز به سرمایهگذاری کسبوکارها در سختافزار یا نرمافزار پرداخت را برطرف میکند.
سرعت بالای راهاندازی و شروع: پرداختیارها به کسبوکارها این امکان را میدهند تا قابلیتهای پرداخت را به سرعت در وبسایتها یا برنامههای کاربردی خود ادغام کنند و در نتیجه زمان لازم برای راهاندازی را کاهش دهند.
تجربه کاربری ساده: پرداختیارها معمولا تجربه پرداخت را برای کاربران ساده و روان ارائه میدهند که تضمین کننده موفقیت تراکنشها و بهبود رضایت مشتری است.
ویژگیها و خدمات اضافی: پرداختیارها بیشتر اوقات خدمات جانبی همانند ارایه گزارشهای دقیق، مدیریت تسهیم، تشخیص تقلب و ابزارهای دیگری را ارائه میدهند تا کسبوکارها را به ابزارهای بهتری مجهز کنند.
مقیاسپذیری: پرداختیارها در مقیاسهای بالای پرداخت و تعداد تراکنشهای بسیار زیاد نیز سرویسهای قابل اعتماد و سریعی ارایه میدهند.
پشتیبانی اصولی از مشتری: بسیاری از پرداختیارها، پشتیبانی قابل اتکا و ۲۴ ساعته به مشتریان خود ارائه میدهند تا به کسبوکارها در رفع هر گونه مشکل یا پرسشی در مورد پردازش پرداخت کمک کنند.
پرداختیارها طیف وسیعی از کسبوکارها را به عنوان مشتری هدف خود قرار میدهند، از جمله میتوان به کسبوکارهای خرد و خانگی، ارایهدهندگان خدمات حرفهای ( همانند پزشکان و مشاوران)، سازمانهای غیرانتفاعی، نهادهای دولتی، موسسات آموزشی، فریلنسرها، بازارگاههای آنلاین، خردهفروشیها، رستورانها و حتی صنایع اشاره کرد.
گستره استفاده از خدمات پرداختیارها بسیار وسیع است بهطوری که بر اساس گزارش سازمان مدیریت کسبوکارهای کوچک ایالات متحده امریکا، در سال ۲۰۲۰، ۳۱.۷ میلیون کسبوکار کوچک در این کشور وجود داشته است. این کسبوکارهای کوچک که ۹۹.۹ درصد از کل کسبوکارهای ایالات متحده را تشکیل میدهند، اغلب برای سادهسازی فرآیندهای پرداخت خود به پرداختیارها روی میآورند.
طبق گزارشی در سال ۲۰۲۰ توسط McKinsey & Company، بیش از ۸۰ درصد از کسبوکارهای تجارت الکترونیک از پرداختیارها استفاده میکنند. همچنین بر اساس مطالعهای در سال ۲۰۱۸ توسط Forrester Research، حدود ۶۰ درصد از خردهفروشیها از درگاههای پرداخت واسط استفاده کردند.
بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۲۰ توسط Upwork تهیه شد، بیش از ۹۰ درصد از فریلنسرها از پرداختیارها استفاده میکنند. طبق گزارشی در سال ۲۰۲۰ توسط انجمن ملی رستورانداران (National Restaurant Association)، حدود ۶۰ درصد از رستورانها نیز از پرداختیارها استفاده کردهاند.
با پیشرفت مداوم فناوری، آینده درگاههای پرداخت، نوید پیشرفتهای انگیزهبخشتری را میدهد. در اینجا به برخی از روندها و احتمالاتی که انتظار آن را میکشیم، اشاره شده است:
تأیید هویت با روشهای بیومتریک: میتوانیم انتظار داشته باشیم که استفاده از روشهای تأیید هویت بیومتریک مانند تشخیص چهره و اثر انگشت برای تأیید تراکنشها، امنیت و سهولت استفاده را افزایش میدهد.
بلاکچین و ارزهای دیجیتال: ادغام فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال با درگاههای پرداخت میتواند علاوه بر امنیت بیشتر، تاثیر زیادی در گسترش تجارت فرامرزی و سرعت و شفافیت بیشتر آن کند.
هوش مصنوعی و یادگیری ماشین: درگاههای پرداخت میتوانند با الگوریتمهای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین کار کنند تا تقلب را به صورت لحظهای شناسایی و به جلوگیری از آن کمک کنند و امنیت را در سطح بالاتری تضمین نمایند.
پرداختهای مبتنی بر اینترنت اشیا: با محبوبتر شدن اینترنت اشیا (IoT)، میتوان در آینده شاهد ادغام درگاههای پرداخت با دستگاههای هوشمند باشیم که امکان انجام تراکنشهای بدون نقص را در اکوسیستم فراهم میکند.
پرداختهای صوتی: ظهور دستیارهای صوتی میتواند منجر به پرداختهای خودکار صوتی شود و به کاربران امکان دهد با استفاده از دستورات صوتی، پرداخت خود را انجام دهند.
وقتی از پرداختیارها در ایران گفته میشود، ناخودآگاه اولین برندی که به ذهنمان میرسد، زرینپال است که نقش جاده صاف کن این صنعت در ایران را نیز بر عهده داشته است.
این شرکت در سال ۱۳۸۹ توسط علی و مصطفی امیری بنیانگذاری شد و هماکنون یکی از بزرگترین شرکتهای پرداختیار ایران بهشمار میرود. از جمله ویژگیهای جذاب درگاه پرداخت زرین پال میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
از دیگر سرویسهای کاربردی این شرکت میتوان موارد ذیل را برشمرد:
زرین لینک: با مدیریت فرآیند فروش به روشی هوشمندانه و سریع، باعث افزایش فروش محصولات و خدمات، از طریق شبکههای اجتماعی یا وبسایت میشود.
زرین کارت: زرینکارت یک کارتِ بانکی عضو شبکهی شتاب و متصل به یک حساب بانکی است که از تمام ویژگیها و امکانات یک حساب بانکی تمام عیار برخوردار است. زرینکارت این امکان را برای کاربران خود فراهم میسازد تا از تعرفهی کارمزد کمتر در روزهای عادی و کارمزد رایگان در سهشنبههای طلاییِ زرینپال بهرهمند شوند.
تسهیم یا درگاه پرداخت اشتراکی: تسهیم بهترین روش برای مدیریت مالی کسب و کارهای شراکتی است که به واسطهی آن، درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات، در سهمهای ثابت یا متغیر میان شرکای تجاری تقسیم شده و به صورت جداگانه به حساب هر شخص واریز میشود
زرین پلاس: از زرینپال، فرصتی فراهم کرده است تا کسب و کارها در هر اندازه و دستهبندی شغلی، با در دست داشتن ابزاری قدرتمند برای وفادارسازی مشتریان و افزایش فروش محصولات خود، بتوانند کسب و کار خود را به بهترین شکل توسعه و گسترش دهند و جایگاه برترین فروشگاه منطقه را به خود اختصاص دهند.
زرینپال در تاریخ دوم بهمنماه ۱۴۰۲، با انتشار بیانیهای، خبر از تغییر هویت بصری خود با شعار «بدون مرز» را داد.
در بیانیه زرینپال آمده است که «تمام رویدادهای بزرگ و سرنوشتساز نسل انسان، در ساختن یا برداشتن مرزها است. از برداشته شدن مرز بین بهشت و سیبی که گاز زده شد، تا قلمرو سازی انسانها برای یکدیگر. از کشیده شدن دیوارهای بین غرب و شرق یا شمال و جنوب تا برداشتن مرزها و چارچوبهای ذهنی برای اختراعهای ناجی نسل بشر. از برداشته شدن مرز بین زمین و کهکشانها تا مرز بین خشکی و دریا. از برداشته شدن فاصله بین انسانها به وسیله اینترنت، تا خط کشی و محدود شدن توسط اینترنت. از اختراع پول و بانکهای مرکزی، تا تمرکز زدایی و برداشته شدن مرزها توسط رمز ارزها و فناوری بلاکچین. از برداشته شدن مرز بین انسان و هوش مصنوعی تا مرز باریک بین حقیقت و دروغ. از برداشته شدن مرز بین فناوری و نیازهای نسل انسان تا کشیدن مرزهای بدون نیاز در فناوریهای مالی.»
زرینپال با اشاره به انتزاعی بودن مفهوم مرز در ذهن انسان، لوگو جدید را در کنار هویت بصری تمام زیرمجموعههای خود، طیفی از رنگها و اشکال هندسی میداند که هر کدام برای توانمند کردن کسبوکارهای آنلاین و چرخاننده اقتصاد دیجیتال طراحی شدهاند. به باور مدیران زرینپال، امروز رنگ زرد همیشگی برند زرینپال، در کنار رنگهای دیگر معنا پیدا میکند و زمان بازطراحی و بازتعریف مرزهاست.
بهنظر میرسد که زرینپال در این تغییر هویت بصری خود و استفاده از شعار بدون مرز، بهدنبال آن است که خود را بهعنوان یک لیدر در حال تغییر، آیندهنگر و نوآور معرفی کند. چه بسا در تاریخ بسیاری از شروعکنندگان یا پیشگامان صنعتی بهواسطه عدم توجه به تغییرات در حال اتفاق و همچنین آینده پیشرو، نتوانستند جایگاه خود را در آن صنعت حفظ کنند و در نهایت از بین رفتند. زرینپال با این تغییر بهطور واضح این پیام را منتقل میکند که به شدت به تعهد خود در قبال نوآوری، آینده مالی افراد و کسب وکارها پایبند است و بهطور پویا و مداوم در حال یافتن و ارایه راهحلها جذاب برای گسترش قلمرو خود در حوزه پرداخت ایران است. البته که این هویت بصری یک خط و نشان کامل زرینپال برای رقبایش بهشمار میرود که حاکی از آن است که زرینپال همواره از روندهای صنعت پرداخت در ایران جلوتر حرکت میکند و علاقه دارد که همانند زمان شکلگیری خود، باز هم از جوانب دیگر، آینده صنعت تکنولوژی مالی در ایران را شکل دهد. زرینپال برای این دستاوردهای مدنظرش، به دنیای بدون مرزبندی نیاز دارد تا با رویکردهای بدون چارچوب و مسئلهمحور، ایدههای جسورانه خود را یک قدم جلوتر از رقبا به بار بنشاند.
از نظر من، اوج شعار بدون مرز در زرینپال جایی است که این شرکت با رویکرد فعالانه و چارچوب فکری بدون مرز بتواند راهحلهای نوآورانه خود را با بیشترین هارمونی و همافزایی به جامعه ارایه کند.
بدون مرز، اما هماهنگ و هارمونیک......