الان بخر، بعدا پرداخت کن: چگونه BNPL در حال تاثیرگذاری بر اقتصاد دیجیتال جهان و ایران است؟
بدون تردید از سال گذشته به این طرف، یعنی از ۱۴۰۱ تا کنون، با تبلیغات متعددی با مفهوم کلی ((الان بخر، بعدا پرداخت کن)) یا اصطلاحا BNPL هم از سوی سرویس‌دهندگان و هم در صفحه اول بسیاری از فروشگاه‌ها یا خدمات‌دهندگان آنلاین مواجه شده‌اید. کمپین‌های بازاریابی متعددی هم، آنلاین و آفلاین، از سوی برندهای مطرح این حوزه برگزار شده که شاید بتوانم از کمپین (( قرض‌نگیر از تارا دستی بگیر)) بهعنوان یکی از شاخص‌ترین کمپین‌های برگزار شده در این حوزه توسط برند تارا اشاره کنم. در این نوشته تلاش دارم تا بیشتر ابعاد این سرویس پرداخت، رشد و توسعه آن در جهان و از همه مهم‌تر تاثیر آن بر اقتصاد دیجیتال صحبت کنم.
سرویس"Buy Now Pay Later" یا ((الان بخر، بعدا پرداخت کن)) که به اختصار به آن BNPL می‌گوییم، نوعی سرویس پرداخت است که به مصرف کننده این امکان را می‌دهد که صورت‌حساب خریدهای خود را به اقساط کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کند. در این مدل، مصرف‌کننده می‌تواند کالاها یا خدمات مدنظر خود را در همان لحظه خریداری کند، اما مبلغ پرداختی را در تعداد اقساط مشخص، در آینده پرداخت کند.
سرویس BNPL در کشورهای توسعه‌یافته، مانند ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا، به سرعت محبوب شد اما در سال‌های اخیر، این سرویس در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران در حال رشد است.
تاریخچه:
کمپانی امریکایی Affirm اولین شرکتی بود که در سال ۲۰۱۲ به طور رسمی وارد این حوزه شد. دو سال بعد، کمپانی استرالیایی Afterpay و سه سال بعد یعنی در سال ۲۰۱۵، کمپانی سوئدی Klarnaفعالیت خود در این حوزه (بعد از ۱۰ سال از راه‌اندازی کمپانی)، شروع کرد. این شرکت‌ها بهعنوان پیشگامان این سرویس نقش مهمی در گسترش آن به‌خصوص در زمان پاندمی کرونا و همزمان با اوج‌گیری اقتصاد دیجیتال داشتند.
روش پرداخت BNPL در دوران کرونا و با اوج‌گیری خرید آنلاین واقتصاد دیجیتال، جذابیت فوق‌العاده‌ای یافت وبا سرعت بالایی رشدکرد. به‌طور مثال تعداد مشتریان این سرویس در امریکا از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ نزدیک به ۴ برابر شد و به عدد ۴۵ میلیون کاربر رسید.
این سروس در میان جوانان، به‌خصوص نسل Z و نسل هزاره ( نسل Y) و افرادی که درآمد ثابتی نداشتند به سرعت محبوب شد که این امر به دلیل سهولت استفاده از BNPL و امکان تقسیم پرداخت ها به اقساط کوچکتر بود.البته که این سرویس در دوران پاندمی کرونا به خرده فروشان کمک زیادی کرد تا فروش خود را افزایش دهند.
ساختار کلی سرویس BNPL:
بیشتر مدل‌های BNPL بر اساس ساختاری تقریبا مشابه زیر عمل می‌کنند:
راه‌اندازی آسان و سریع: بسیار ساده و در چند دقیقه راه‌اندازی و اعتبار به کاربر اختصاص داده می‌شود.
بدون نیاز به ضمانت و ضامن: معمولا به مستندات ضمانتی مثل چک و سفته و همچنین ضامن نیازی ندارد.
بدون نیاز به امتیاز بانکی: با اینکه معمولا اعتبار اهدا شده به کاربر بهصورت پلکانی و بر اساس خوش‌حسابی کاربر محاسبه و زیاد می‌شود اما نیازی به امتیاز موجودی حساب ندارد.
خرید فوری: مشتری می‌تواند کالا یا خدمات را در همان لحظه خریداری کند بدون آنکه نیاز باشد اطلاعات زیادی مثل شماره کارت و تاریخ و... را وارد کند.
تقسیم پرداخت: به جای پرداخت کامل، مبلغ خرید به چندین قسط تقسیم می‌شود. معمولاً این قسط‌ها در دوره‌های زمانی خاص (مثل هفته‌ای یا ماهیانه) تعیین می‌شوند.
عدم هزینه اضافی: بسیاری از سرویس‌دهندگان BNPL از مصرف‌کنندگان هزینه کارمزد دریافت نمی‌کنند و در بیشتر موارد نرخ بهره صفر است. البته که ارایه‌دهندگان این سرویس، کارمزد خود را از فروشگاه‌ها و بر اساس پارامترهای متفاوت دریافت می‌کنند.
مدل‌های تخصیص اعتبار BNPL معمولا در کشورهای مختلف یا با توجه به شرکت سرویس‌دهنده تفاوت دارد اما می‌توان آن را در سه مدل زیر خلاصه کرد:
پرداخت بعد از ۳۰ روز: اعتبار در این حالت در ابتدای ماه به کاربر اختصاص داده شده و کاربر باید آن را در چند روز اول ماه بعد تسویه کند که معمولا ۳ تا ۷ روز است. در صورت عدم تسویه، معمولا جریمه‌های سنگینی اعمال می‌شود.
پرداخت بهصورت اقساط با تعداد کم: در این روش، کل مبلغ به اقساط ماهیانه ۲ تا ۴ ماهه و بدون کارمزد و نرخ بهره تقسیم می‌شود. البته برخی شرکت‌های سرویس‌دهنده ممکن است نرخ بهره پایین اعمال کنند.
پرداخت بهصورت اقساط بین ۶ تا ۳۶ ماه با نرخ بهره و کارمزد
کاربرد BNPL در دسته‌های متفاوت خرده فروشی:
خدمات پرداخت در لحظه (BNPL) تاثیر زیادی در رشد فروش آنلاین کالاهای مختلف داشته است. در اینجا به برخی از دسته‌های برتر کالاهایی که به دلیل BNPL شاهد افزایش فروش بوده‌اند اشاره شده است:
پوشاک و اکسسوری: در بیشتر کشورها، دسته مد و پوشاک به‌دلیل آنکه کالای مصرفی و فصلی محسوب می‌شود و به‌شدت به ترند و مد روز وابسته است، بیشترین تاثیر را در میان دسته‌های متفاوت کالایی از سرویس BNPLپذیرفته‌اند. به‌طور مثال در کشور امریکا دسته مد و فشن بیشترین سهم از پرداخت با سرویس BNPL دارد. در سال ۲۰۲۱ در امریکا ۵ درصد از کل فروش مد و فشن و ۱۲ درصد از فروش آنلاین مد و فشن به روش BNPL پرداخت شده است.
الکترونیک و لوازم خانگی: این سرویس برای فروش آنلاین صنعت الکترونیک و لوازم خانگی یک موهبت بوده است. مصرف‌کنندگان با احتمال بیشتری اقلام گران‌قیمتی مانند تلویزیون، لپ‌تاپ و یخچال را خریداری می‌کنند، چرا که به کمک BNPL می‌توانند هزینه آنها را در طول زمان تقسیم و پرداخت کنند.
محصولات سلامت و زیبایی
لوازم خانگی و مبلمان
هدیه‌ها و تجربیات ( مثل خرید بلیط کنسرت، رویدادهای مختلف و...)
در بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، سهم بازار صنایع مختلف در استفاده از این سرویس به‌طور متوسط در دنیا بدین صورت بوده است:
خرده‌فروشی: ۶۰ درصد
حمل‌ونقل: ۱۵ درصد
گردشگری: ۱۰ درصد
خدمات: ۱۵ درصد
تاثیر BNPL بر اقتصاد دیجیتال
اکنون بخر، بعدا پرداخت کن، یا اصطلاحا BNPL را می‌توان بهعنوان یک نیروی تحول‌آفرین جدی در اقتصاد دیجیتال دانست که علاوه بر خلق ارزش‌هایی مثل راحتی و انعطاف‌پذیری برای مشتریان در خریدهای آنلاین، موجب تغییر رفتار مصرف‌کننده برای خرید آنلاین بیشتر و حتی سوق بسیاری از خریداران آفلاین به سمت خرید آنلاین شده است. در واقع تأثیر این سرویس پردخت بر اقتصاد دیجیتال چندوجهی است و باید منتظر پیامدهای مثبت و منفی آن در کوتاه مدت و بلند مدت باشیم.
بر اساس تحقیقات Precedence Research در سال ۲۰۲۳ اندازه بازار BNPLنزدیک به ۲۵۷ میلیارد دلار بوده است که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۲۴ به ۳۷۰ میلیارد دلار برسد. طبق تخمین این موسسه، نرخ رشد مرکب سالانه BNPL بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۰ نزدیک به ۴۴ درصد خواهد بود که رشد فوق‌العاده‌ای را برای این سرویس پرداخت در سال‌های آینده نشان می‌دهد.
البته در تحقیقات جداگانه دیگری که توسط Business Research Company انجام شده، اندازه بازار این سرویس در سال ۲۰۲۳ معادل ۱۵۷ میلیارد دلار برآورد شده که پیش‌بینی می‌شود به عدد ۲۳۳ میلیارد دلار در ۲۰۲۴ با نرخ رشد مرکب سالانه ۴۸.۳ درصد برسد. در این تحقیقات عواملی مثل رشد ایکامرس و خرید آنلاین، تقاضای نسل جدید برای پرداخت ساده و منعطف و در نهایت رشد استفاده از کیف پول دیجیتال و پرداخت موبایلی بهعنوان موتور محرک افزایش فزاینده استفاده از این سرویس نام برده شده است.
بر اساس برآورد این موسسه، رشد استفاده از این سرویس در سال‌های آینده بهصورت نمایی خواهد بود به‌طوری که اندازه بازار این سرویس برای سال ۲۰۲۸ عددی نزدیک به ۱۱۰۰ میلیارد دلار با نرخ رشد مرکب سالانه ۴۴.۶ درصد برآورد شده است. آنچه که Business Research Company بابت این نرخ رشد بالا به آن اشاره کرده است عواملی مثل گسترش استفاده از این سرویس در فروشگاه‌های فیزیکی، رشد ایکامرس فرامرزی (Cross-Border e-commerce)، پذیرش توسط خرده‌فروشان سنتی، تاکید بر ارزش‌هایی مثل وام یا قرض مسئولانه و محافظت از توان اقتصادی مشتری از جمله آنها است.
ترندهای نزدیک مورد اشاره برای این سرویس از جمله دیگر مواردی بود که در گزارش این موسسه به آن اشاره شده و مهم‌ترین آنها شامل یکپارچگی با سامانه‌های پوز فروشگاهی، پیشنهاد‌های شخصی‌سازی شده برای مشتریان بر اساس هوش مصنوعی، همکاری‌های نزدیک بین ارایه دهندگان این سرویس و برندها و فروشگاه‌های مطرح و یکپارچکی با کلاب‌های مشتریان فروشگاه‌ها می‌شود.
همچنین بر اساس تحقیقات دیگر انجام شده توسط Accenture در سال ۲۰۲۱ در امریکا، سهم بازار پرداخت به روش BNPL نزدیک به ۲ درصد از تجارت الکترونیک امریکا بوده است. برآورد این موسسه نشان می‌دهد که این رقم در سال ۲۰۲۵ می‌تواند به ۱۳ درصد از اقتصاد دیجیتال امریکا برسد.
عوامل رشد خیره‌کننده این سرویس متعدد و گاهی چند بعدی است اما می‌توان مهم‌ترین آنها را به شکل زیر جمع‌بندی کرد:
افزایش پذیرش مصرف‌کنندگان: این سرویس به‌طور فزاینده‌ای در میان مصرف‌کنندگان، به ویژه نسل Z و نسل هزاره ( نسل Y)، محبوب شده است. بخشی از این محبوبیت به دلیل سادگی و انعطاف آن است و بخش مهمی از آن هم به دلیل مدل رفتاری این دو نسل است که همواره علاقه دارند از رویه‌های گذشته دوری کنند، روش‌های جدید و ترند را برای انجام کارهای خود برگزینند و اینکه این دو نسل بیش از بقیه نسل‌ها شبکه‌های اجتماعی و کمپین‌های مارکتینگی را دنبال می‌کنند و تحت تاثیر آنها قرار می‌گیرند. در نظرسنجی‌های انجام شده ۶۵ درصد از پاسخ دهندگان نسل Z و هزاره گفته‌اند که اگر در خریدی بتوانند از BNPL استفاده کنند، احتمال خرید آنها خیلی بیشتر می‌شود. این در مقایسه با ۴۵ درصد از پاسخ دهندگان نسل X و ۳۵ درصد از پاسخ دهندگان نسل بیبی بومر است. در تحقیقات صورت گرفته توسط Exploding Topics، پیش‌بینی می‌شود که بیش از نصف کاربران نسل Z از سرویس BNPL برای پرداخت‌های خود استفاده خواهند کرد
گسترش شرکت‌های سرویس‌دهنده: ارائه دهندگان BNPL همواره در حال گسترش سرویس خود برای طیف گسترده‌تری از محصولات و خدمات مانند سفر، کالاهای خانگی، مراقبت‌های بهداشتی، بیمه، آموزش، سلامت و..... هستند. این امر BNPL را برای طیف گسترده‌تری از ارایه دهندگان کالا و خدمات و از طرف دیگر مصرف‌کنندگان آنها جذاب‌تر و قابل دسترس کرده است.
افزایش محبوبیت خرید آنلاین: در چند سال اخیر، سهم بازار خرید آنلاین از کل بازار در حال رشد بوده و این روند حداقل تا چند سال آینده ادامه دارد. سرویس پرداخت BNPL به‌خوبی توانسته است با موج سواری بر رشد فروش آنلاین، راه ساده و سریعی را برای تبدیل شدن به انتخاب اول مشریان برای پرداخت صورت‌حساب‌های آنلاین خود باز کند. یک مطالعه در امریکا نشان داده است که ۴۲ درصد از مصرف‌کنندگانی که در سال گذشته ازBNPL استفاده کرده‌اند، از آن برای خریدهای آنلاین خود استفاده کرده‌اند.
تاثیرات مثبت و منفی BNPL بر اقتصاد دیجیتال هنوز به‌طور کامل نمایان نشده است. شاید بتوان گفت که تا کنون، بیشتر، تاثیرات کوتاه‌مدت و میان‌مدت آن به‌چشم آمده است. اما وقتی صحبت از اقتصاد می‌شود، تاثیرات بلندمدت حائز اهمیت می‌شود و باید در طولانی مدت حتما مورد بررسی قرار گیرد. آنچه که تا کنون بهعنوان تاثیرات مثبت این سرویس دیده شده است شامل موارد ذیل است:
افزایش خرید محصولات و خدمات در بین مصرف‌کننده: بدون شک این سرویس موجب تعدد خرید یا هزینه کرد بیشتر مصرف‌کننده، به‌ویژه در میان گروه‌های سنی جوان و افرادی که انعطاف‌پذیری مالی محدودی دارند، شده است. سادگی اعطای اعتبار، اعتبار سنجی سریع، عدم نیاز به امتیاز کارکرد حساب، عدم نیاز به ضامن و چک ضمانت، سهولت استفاده و شرایط بازپرداخت انعطاف‌پذیر ، سادگی بازپرداخت اقساط و همه و همه موجب شده است که این سرویس خریدهای آنی و همچنین خریدهای غیر ضروری یا اصطلاحا Wants, No Needs را تشویق کرده و به مصرف‌کننده این امکان را دهد تا اقلام بیشتر و بزرگ‌تری را بدون فشار بر بودجه فوری خود خریداری کند. این امر خود منجر به افزایش فروش و درآمد برای خرده‌فروشان آنلاین و کمک به رشد اقتصاد دیجیتال نیز شده است.
احساسی‌شدن کاربر برای خرید بیشتر: به دلیل آنکه این سرویس به قدرت خرید کاربران اضافه می‌کند و کاربر بابت بازپرداخت آن در موعد مقرر، کارمزدی پرداخت نمی‌کند، کاربر با امید به آینده و کسب درآمد بیشتر، دست به خرید بیشتری در زمان حال می‌زند و ترجیح می‌دهد که به جای تفکر خیلی منطقی نسبت به این موضوع، از احساس خرسندی ناشی از خرید و پس از خرید خود را سرگرم کند.
بهبود جذب و حفظ مشتری: این شیوه پرداخت، خود را بهعنوان یک ابزار موثر برای جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان موجود ثابت کرده است. مطالعات نشان می‌دهد که خرده‌فروشانی که BNPL را می‌پذیرند، با احتمال بیشتری نسبت به گذشته قادرند این مشتریان را جذب کنند و وفاداری بلندمدت را در آنها تقویت کنند. در مطالعه ای توسط Accenture این سرویس به کاهش هزینه ها از جمله هزینه کاستومر سرویس و جذب مشتری جدید کمک می‌کند به‌طوری که در سال ۲۰۲۱ این کمک به رقم ۵۹۰ میلیون دلار در امریکا رسید که ۸۰ درصد آن ناشی از کاهش هزینه کاستومر سرویس و جذب مشتری جدید بوده است. در واقع این سرویس موجب افزایش ۸.۲ میلیارد دلاری فروش برای خرده‌فروشان و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط امریکا شد.
افزایش نرخ سبد و افزایش فروش کالاهای گران‌قیمت:به دلیل آنکه این سرویس قادر است قدرت خرید مصرف‌کننده را افزایش دهد، موجب رشد خرید کالاهای گران‌قیمت‌تر یا افزایش ارزش سبد می‌شود که این امر از یک طرف باعث فروش کالاهایی می‌شود که قبلا به ندرت از طریق آنلاین به‌فروش می‌رسید و از طرف دیگر موجب بزرگ شدن سبد و افزایش درآمد و سود فروشگاه‌ها با ثابت نگه‌داشتن هزینه جذب مشتری می‌شود. این امر هم به بزرگ‌شدن اقتصاد دیجیتال کمک می‌کند و هم موجب ساده‌تر شدن مقیاس‌پذیری خدمات‌دهندگان و فروشگاه‌ها می‌شود. آمار نشان می‌دهد که استفاده از BNPL موجب افزایش ۱۷ درصدی ارزش سبد و افزایش ۲۰ درصدی نرخ تبدیل فروشگاه‌های آنلاین در امریکای شمالی شده است
توسعه بازار: پرداخت به روش BNPL، توانسته است بازارهای جدیدی را به‌ویژه برای آن‌هایی که معمولا توسط سرویس‌دهندگان سنتی تسهیلات، مثل بانک‌ها، نادیده گرفته می‌شدند، بگشاید. ماهیت فراگیر این سرویس با پر کردن شکاف بین خریدهای مورد نظر مشتری و منابع مالی موجود او باعث شده است که افرادی که سوابق اعتباری محدود یا امتیاز اعتباری پایینی دارند یا از حساسیت بیشتری به قیمت برخوردارند از این به بعد امکان دسترسی به کالاها و خدماتی را داشته باشند که قبلاً برای آنها در دسترس نبوده است. این موضوع باعث نفود بیشتر اقتصاد دیجیتال در میان افراد یاد شده و در نتیجه به‌شکل محسوسی موجب گسترش و بزرگ‌شدن اندازه بازار تجارت الکترونیک و کسب و کارهای خرده‌فروشی آنلاین می‌شود.
تسریع درپذیرش و روی‌آوردن به خرید آنلاین: ایمنی، سادگی و انعطاف‌پذیری پرداخت به روش BNPL خود موجب رشد خرید آنلاین می‌شود. به‌کمک این روش، علاوه بر آنکه بسیاری از مصرف‌کنندگان با عادت خرید حضوری به سمت خرید آنلاین سوق داده می‌شوند، مصرف‌کنندگان با عادت خرید آنلاین نیز با احتمال بیشتری خریدهای آنلاین خود را تکمیل می‌کنند که این امر به افزایش خریدهای آنلاین و سوق به خرید از این طریق منجر می‌شود. مطالعات متعددی نشان می‌دهد که استفاده از این روش پرداخت توانسته است فروش آنلاین بسیاری از خرده‌فروشی‌ها را به‌طور متوسط تا ۲۰ درصد در سال افزایش دهد.
تاثیرگذاری در شرایط سخت اقتصادی یا اجتماعی: در طی پاندمی کرونا، به‌دلیل شرایط سخت و خطرناک خرید فیزیکی، بسیاری از مصرف‌کنندگان به خرید آنلاین روی آوردند، این درحالی بود که شرایط اقتصادی کشورها با پیچیدگی‌های زیادی روبه‌رو شد و قدرت خرید بسیاری از مردم در جهان کاهش یافت. در واقع سرویس پرداخت BNPL در این دوران به مصرف‌کنندگان این امکان را داد تا خریدهای آنلاین خود را ساده‌تر انجام داده و حتی اگر بودجه کافی برای پرداخت کامل در همان زمان را نداشتند، بتوانند کالا یا خدمت مورد نظر خود را خریداری کنند و پرداخت آن را به زمان دیگری موکول کنند.
افزایش ارایه خدمات و محصولات جدید در بازار: این سرویس به بسیاری از خرده‌فروشان آنلاین کمک کرد تا محصولات و خدمات جدیدی را به بازار عرضه کنند. خرده‌فروشان آنلاین توانستند با استفاده از BNPL، محصولات و خدمات جدیدی را به بازار عرضه کنند که به دلیل قیمت بالا، خرید آن برای بسیاری از مصرف‌کنندگان مقرون‌به‌صرفه نبود. لذا به کمک این سرویس سهم فروش آنلاین از کل خرده‌فروشی افزایش یافت و منجر به رشد اقتصاد دیجیتال گردید.
کمک به رشد فروش آنلاین کالاهای مصرفی با ارزش کم:کالاهای مصرفی با ارزش کم که در دسته‌های مختلفی مثل پوشاک، آرایشی بهداشتی، لوازم تحریر یا حتی لوازم دیجیتال یا خانگی یافت می‌شوند، اغلب اقلام جزئی هستند که مصرف‌کنندگان تمایل دارند آنها را فوراً داشته باشند. این سرویس به مصرف‌کنندگان این امکان را داد تا این اقلام را بدون نیاز به پرداخت کامل و با سرعت زیادی در همان زمان خریداری کنند. کالاهای مصرفی با ارزش کم اغلب اقلام غیرضروری هستند که مصرف‌کنندگان ممکن است در صورت عدم استفاده ازBNPL از خرید آنها صرف نظر کنند یا خرید آنها را به زمان نامشخصی به تعویق بیندازند اما BNPLباعث شد که مصرف‌کنندگان این اقلام را بدون نگرانی در مورد هزینه آنها خریداری کنند.
بهبود جریان نقدی کسب و کار: فروشگاه‌های بسیاری برای افزایش فروش تلاش می‌کردند که با سازوکارهای داخلی، فروش اقساطی را برای مشتریان خود پیاده سازی کنند. با اینکه این موضوع منجر به فروش بیشتر آنها می‌شد اما پیچیدگی بازپس‌گیری اقساط، ضررهای ناشی از نکول و کاهش نقدینگی فروشگاه جلوی رشد و توسعه فروشگاه را می‌گرفت. استفاده از این سرویس باعث شده است که فروشگاه‌ها با افزایش فروش دیگر درگیر ریسک نکول و عملیات بازپس گیری و ارتباط با مشتریان نشوند و آن را از طریق پرداخت کردن کارمزد کمی به گردن سرویس‌دهندگان سرویس BNPLبیندازند و در نتیجه روی کسب‌وکار خود متمرکز شوند.
اثرگذار در کشورهایی با نرخ تورم بالا: بدون تردید در کشورهایی که تورم بالایی دارند یا دورنمای اقتصادی کشورشان ضعیف و به‌سمت تورمی شدن است، حتی از نظر منطقی نیز استفاده از سرویسی که با کارمزد پایین یا صفر درصد، پرداخت صورت‌حساب را حتی برای یک‌ماه هم به تعویق بیندازد، امری منطقی و قابل لمس است.
افزایش خریدهای مد روز: بسیاری از خریدها تحت تاثیر مد و ترند صورت می‌گیرد و معمولا جزو اولین‌ها بودن در این مدل خریدها برای بسیاری خوشایند است. BNPL با افزایش قدرت خرید در لحظه مصرف‌کننده، راهگشای بسیار ضروری برای این سبک از خریدها است.
البته این سرویس به جز آثار مثبت اقتصادی، آثار اجتماعی و روانی مثبت و متعددی هم با خود به همراه دارد از جمله:
این سرویس فشار روانی و حس منفی ناشی از بی‌عدالتی و تبعیض در جامعه را برای افرادی که قادر نیستند به دلایل مختلف از جمله نداشتن چک، اعتبار یا امتیاز بانکی، ضامن معتبر، تسهیلات بانکی دریافت کنند را کاهش می دهد.
گاها خرید کالا یا استفاده از خدمات، بدون برنامه‌ریزی و به‌اجبار و بهصورت اتفاقی رخ می‌دهد. مثل یک خرابی و نیاز به تعمیر یا خرید وسیله جدید، مریضی و نیاز به خدمات پزشکی، خرابی خودرو و نیاز به خرید قطعه جدید و بسیاری از این موارد. پرداخت به شیوه BNPL با افزایش قدرت خرید در لحظه، موجب می‌شود که آثار روحی و روانی آن اتقاق غیر منتظره و نگرانی‌های مرتبط با تامین مالی آن به‌شدت کاهش یابد و چالش‌های روانی ناشی از تامین مالی از طریق قرض‌گرفتن از دوستان و آشنایان برای مصرف‌کننده از میان رود. به جرات یکی از بهترین کمپین‌هایی که خیلی خوب و دقیق به اثر اجتماعی این سرویس اشاره کرده است، کمپین جدید تارا ( یکی از سرویس‌دهندگان معتبر و پرطرفدار BNPL در ایران) با کپی (( قرض نگیر، از تارا دستی بگیر)) بوده است.
تارا در این کمپین به‌خوبی توانسته است خود را بهعنوان یک دوست نشان داده که قرض گرفتن ازش بسیار ساده، سریع و بدون هیچ نگرانی است. در واقع تارا برای مصرف‌کننده یا بهتر است بگوییم مخاطب کمپین، مثل یک دوست صمیمی و کار راه‌انداز است که مخاطب می‌تواند همیشه روی دوست خود حساب کند، دوستی که مخاطب پیش او اعتبار دارد و با وجود این دوست نیازی به قرض گرفتن از دیگران ندارد. آرت‌ورک کمپین نیز با استفاده درست از مفهوم خانواده، کارایی این سرویس را برای همه اعضای خانواده و همه نسل‌ها به‌خوبی نمایش می‌دهد.
سرویس BNPL در ایران
استفاده از سرویس BNPL در ایران نیز با سرعت زیادی در حال رشد است اما آمار دقیقی از میزان استفاده و نرخ رشد آن وجود ندارد. با این حال رشد فزاینده این سرویس در ایران که با همراهی سرویس‌دهندگان متفاوت و معتبری در بازار در حال گسترش است، حاصل عوامل متعددی از جمله موارد ذیل است:
نفوذ بالای تلفن‌های هوشمند: ایران یکی از بالاترین نرخ‌های نفوذ تلفن هوشمند در جهان را دارد و بیش از 90 درصد از مردم صاحب تلفن هوشمند هستند. این امر دسترسی ایرانیان به خدمات BNPL را به صورت آنلاین و از طریق برنامه‌های تلفن همراه آسان‌تر کرده است.
افزایش تقاضا برای راحتی: ایرانی‌ها معمولا به دنبال راه‌های راحت‌تری برای خرید هستند و سرویسBNPL روشی راحت برای تقسیم هزینه خریدها در طول زمان ارائه می‌دهد.
تورم زیاد و کاهش ارزش ریال در برابر دلار: با توجه به وضعیت تورمی کشور و کاهش مداوم ارزش ریال در برابر دلار، مدل پرداخت BNPL یکی از روش‌هایی است که علاوه بر کمک به کاهش اثرات تورم به سرمایه‌گذاری خرد مثل خرید اندک طلا، رمز ارز یا مشابه آن بهصورت ماهانه کمک زیادی می‌کند.
وضعیت موجودی کالاها: به دلیل تحریم‌ها، چالش‌های تولید و وارادات و البته تصمیم‌های شبانه دولت‌ها در ایران، همیشه نگرانی از ناموجود شدن کالاها وجود دارد و همین عامل باعث می‌شود که خریداران ایرانی به مدل‌هایی از پرداخت که به آنها کمک می‌کند تا نقدینگی خود را در سریع‌ترین زمان ممکن برای خرید کالاهای مورد نیازشان تامین کنند، استقبال ویژه‌ای می‌کنند.
وضعیت جمعیتی ایران و جوان بودن جمعیت ایران در شرایط فعلی
چالش‌ها و اثرات سوء فراگیر شدن BNPL:
با همه مواردی که در ستایش از این سرویس و تاثیرات مثبت اقتصادی و اجتماعی آن بیان کردیم، تاثیرات چالش‌برانگیز متعددی نیز می‌توان برای آن یافت. البته همچنان تاثیرات بلندمدت و گاها حاشیه‌ای استفاده از آن برای متخصصان ناشناخته مانده که احتمالا در سال‌های آینده بروز می‌کند. از جمله چالش‌های کنونی استفاده از این سرویس می‌توان موارد زیر را برشمرد:
افزایش خطرات ناشی از بیش از حد هزینه کردن: سهولت و انعطاف‌پذیری BNPL ممکن است خریدهای آنی و بیش از حد را تشویق کند که منجر به بدهکاری زیاد تعدادی از مصرف‌کنندگان می‌شود؛ مصرف‌کنندگانی که پیامدهای بلندمدت پرداخت‌هایBNPL را دست کم گرفته و این موضوع منجر به انباشت بدهی غیرمنتظره برای آنها می‌شود.
عملکردهای ناعادلانه یا سودجویانه: برخی از ارائه‌دهندگان BNPL ممکن است برای افزایش تعداد استفاده‌کننده از سرویس خود و کسب سود بیشتر، فعالیت‌ها و کمپین‌های اغراق‌آمیز با شرایط و ضوابط گمراه‌کننده را طراحی و اجرا کنند که موجب شود بخشی از مصرف‌کنندگان که از نظر رفتاری پتانسیل آسیب‌پذیری بیشتری دارند، به دام فعالیت‌های سودجویانه آنها بیفتند.
پتانسیل ادغام بازار: محبوبیت رو به رشد BNPL می‌تواند منجر به ادغام‌های بزرگ در میان سرویس‌دهندگان بازار شود و بدین ترتیب موجب تسلط گروهی بر کل صنعت شود. این امر می‌تواند رقابت را کاهش دهد و با ایجادشرایط محدود‌کننده، مزایا و ارزش‌های جذاب این سرویس را برای مصرف‌کننده کاهش دهد.
سواد مالی و آموزش مصرف‌کننده: ظهور BNPL مستلزم افزایش سواد مالی و آموزش مصرف‌کننده است. مصرف‌کنندگان باید پیامدهای پرداخت‌های BNPL از جمله جریمه‌های سنگین و ریسک احتمال انباشت بدهی را درک کنند و با آگاهی بیشتری، مرز و محدوده استفاده از این خدمات را برای خود تعیین کنند.
افزایش مصرف‌گرایی در جامعه: این سرویس موجب خریدهای غیر ضروری بیشتر و در نتیجه افزایش مصرف‌گرایی و انباشت بدهی ناشی از آن در جامعه می‌شود. بر اساس مطالعات موسسه Credit Karma، نزدیک به ۴۰ درصد از مشتریان امریکایی که از سرویس BNPL استفاده کرده‌اند، بیش از یک بازپرداخت خود را انجام نداده یا فراموش کرده‌اند که این امر موجب کاهش رتبه اعتباری بیش از ۷۲ درصد از آنها شده است.
هزینه های مالی: برخی از ارائه دهندگان BNPL برای استفاده از خدمات خود از فروشگاه‌ها، کارمزدهای بالایی دریافت می کنند. این کارمزدها در بلند مدت می‌تواند تاثیر زیادی بر روی قیمت کالاها یا پایین آمدن درآمد فروشگاه‌ها شود.
جمع‌بندی:
سرویس پرداخت BNPL را می‌توان یکی از تاثیرگذارترین روش‌های جدید پرداخت در چند سال اخیر دانست که با سوارشدن بر موج اقبال به سمت خرید آنلاین، به شکل فزاینده‌ای در سال‌های اخیر رشد کرده است و خود توانسته عامل مهمی در رشد فروش آنلاین کالاهای مختلف شود. با ادامه تکامل BNPL ، انتظار می‌رود که نقشی حتی مهم‌تر در آینده خرید آنلاین ایفا کند.
با توجه به وضعیت خاص اقتصادی ایران، این سرویس توانسته است جای خود را در میان کاربران و علی‌الخصوص نسل Z و نسل Yبه راحتی پیدا کند. تعدد برندها و شرکت‌های بزرگ ارایه دهنده این سرویس در ایران مثل تارا ( با حمایت گلرنگ)، اسنپ، تالی ( با حمایت توسن و آپ)، دیجی‌پی ( با حمایت دیجی‌کالا)، تنوع مدل‌های ارایه شده، سادگی و سهولت راه‌اندازی، عدم نیاز به ضامن و کارکرد حساب موجب استقبال مصرف‌کنندگان و پذیرش تعداد زیادی از برندها و فروشگاه‌های معتبر در دسته‌های مختلف کالایی از این سرویس شده است.
بدون تردید BNPL می‌تواند بعد از پاندمی کرونا ناجی جدیدی برای رشد و رونق گرفتن تجارت الکترونیک در کشور باشد به شرط آنکه جدای از عملکرد ارایه دهندگان این سرویس، دولت و حاکمیت در رگولاتوری و قانون‌گذاری، سرمایه‌گذاران در تامین مالی این سرویس‌ها و دیگر عوامل پیدا و پنهان، نقش خود را به‌درستی تعریف و ایفا کنند.
با وجود مزایایBNPL، همواره باید مراقب استفاده نادرست برخی از مصرف‌کنندگان و سواستفاده‌های برخی از سرویس‌دهندگان بود که این امر مستلزم آموزش سواد مالی به مصرف‌کنندگان و نظارت بیشتر بر عملکرد شرکت‌های ارایه دهنده این سرویس‌ها است.
