فیلم اسفند به کارگردانی دانش اقباشاوی و تهیهکنندگی مرحوم جلیل شعبانی و مهاجر توحیدپرست، محصول مشترک سازمان هنری رسانهای اوج و بنیاد سینمایی فارابی، یکی از فیلمهای دفاع مقدس در جشنواره فجر است. این فیلم هم مانند فیلم اشکهور، با محوریت سردار شهید، علیهاشمی ساخته شده است و روایتگر یکی از فصلهای زندگی شهید علی هاشمی است.
ابتدا درباره اسم فیلم صحبت کنیم؛ اسفند ماهی است که برای تصاحب جزیره مجنون، عملیات خیبر با فرماندهی سردار هاشمی، به انجام میرسد. فیلم در ابتدا با فضای بازجویی و همچنین صدای انفجار شروع میشود و با قاببندی جالبی، عقبنشینی نیروهای ایران و ناامیدی شهید علی هاشمی را نشان میدهد؛ این فضای ابهام ممکن است در ابتدا مقداری تماشاچی را اذیت کند؛ همچنین داستان در ابتدا، خطی است و چندان به صحنههای مختلف عمق نمیبشد، ولی کمکم جزئیات بیشتری را به نمایش میگذارد اما باز هم بعضی صحنهها از نخ تسبیح فیلم خارج میشود. از همان ابتدا با توجه به فضای ابهامآمیز، مشخص میشود که ژانر فیلم زندگینامهای با چاشنی معمایی است. با نگاهی به موضوع دفاع مقدس این فیلم، شاید به نظر برسد قرار است شاهد صحنههای اکشن باشیم؛ ولی فیلم به جز سکانسهای اول و آخر، آن هم خیلی کوتاه، صحنههای جنگی ندارد.
در اسفند به شخصیتها، به اندازهای که یک فیلم پرتره نیاز دارد، پرداخته نمیشود، بازیگران به صورت عادی بازی میکنند و تا نیمه فیلم هم احتمالا بینندگان متوجه میشوند چندان نمیتوان انتظار بازیگری حرفهای داشت.
این بند ممکن است جزئیاتی از داستان فیلم را افشا کند، در صورتی که نمیخواهید جزئیات چند سکانس فیلم را بدانید از خواندن این پاراگراف صرف نظر کنید)
فیلم فراز و فرودهای شهید علی هاشمی در طراحی عملیات خیبر را نشان میدهد، در نهایت هم فیلم با خوشحالی و امیدواری شهید به پایان میرسد: برداشتن تصویر صدام و گذاشتن عکس آیتالله خمینی جای آن توسط شهید، نمایش متنی که بیانگر مفقود شدن شهید در سالهای پایانی عمرش است، فیلم به پایان میرسد. همه این موارد تلاش میکند پاسداری و پایداری این شهید که خود از عربهای ساکن خوزستان است را تا پای جان در برابر نیروهای بعثی نشان دهد و به حرف و حدیثهایی که پشت سر او بوده است، پشتپا بزند. از بهترین سکانسهای فیلم هم میتوان با لحظههای تاریک و دلهرهآور هور، کمکها و دعاهای مادر شهید علی هاشمی که کوتاه به آن پرداخته میشود، صحنه آغاز عملیات خبیر و نگرانی شهید علی هاشمی، اشاره کرد.
فیلم «اسفند» با تمرکز بر استقامت شهید علی هاشمی در عملیات خیبر، هرچند در نیمه نخست با روایتی خطی و کمعمق، شخصیتپردازی ضعیف، مخاطب را کمی دچار سردرگمی میکند، اما با صحنههای نمادین و لحظات تأثیرگذار، مثل نمایش اضطراب پیش از عملیات، بخشی از کاستیها را جبران میکند. این اثر در یک جمله روایتی از فرمانده شهیدی عربتبار است که با وجود ضعفهای فنی، یادِ مقاومت در برابر تجاوز بعثیها را زنده نگه میدارد.
علیرضا وصالی | ۱۴۰۰ علوم کامپیوتر
