بنویس از ما، بنویس

بدون مراجعه به کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی دانشگاه حدس می‌زنید چند نشریه فعال در دانشگاه وجود دارد؟ البته قبلش باید روی معنی اصطلاح «فعال» به توافق برسیم تا بتوانیم حرف همدیگر را بفهمیم. در انتخابات نمایندگان مدیران مسئول در کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی ۸۳ نشریه شریفی حق رأی داشتند. حق رأی به نشریاتی داده می‌شود که در دوره قبلی کمیته ناظر حداقل یک شماره منتشر شده باشند. هر نشریه از سوی دیگر حداقل سه عنوان صاحب‌امتیاز (حقیقی یا حقوقی)، مدیر مسئول و سردبیر دارد، یعنی ۲۴۹ جایگاه. در این محاسبه سرانگشتی حساب تحریریه و دیگر افراد درگیر در نشریه را نکردیم ولی بین مسئولان و قلم‌به‌دست‌های نشریات مختلف تا دل‌تان بخواهد اشتراک هم وجود دارد.

یکی‌مانده به آخرین روز تابستان انتخابات دور جدید نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشجویی در کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه برگزار شد و نمایندگان قبلی کار را به نمایندگان جدید سپردند. دیدیم بهانه خوبی‌ست تا نگاهی به وضعیت انتشار نشریات در یک سال گذشته (از ابتدای شهریور ۹۸ تا پایان شهریور ۹۹) بیندازیم. در کنار آن گفت‌وگویی هم با نمایندگان دوره قبل کمیته داشتیم؛ نمایندگانی که از آخرین روزهای اسفند ۹۷ در کمیته شروع به کار کردند و برخی مشکلات و ایرادهای قانونی بعضا چوبی شد لای پره‌های چرخ ایده‌ها و برنامه‌هایشان.

تک‌شماره‌ای‌ها و صفرشماره‌ای‌ها

از ۸۳ نشریه‌ای که حق رأی گرفتند، نشریه‌های زیر فقط یک شماره و آن هم در شهریور ۹۹ منتشر کرده‌اند؛ برخی‌هایشان اولین شماره‌شان بوده و برخی دیگر هم بعد مدتی کسادی شماره بیرون داده‌اند:

• آنومی، ارشد، پارازیت، دگر، دنباله‌دار، طرشت ۱، مجله‌نامه مکانیک، نجوا، نسیم

این نشریات در تیر یا مرداد ۹۹ اولین شماره‌شان روی دکه نشریات شریف رفته است:

• آشتی دوباره با ریاضیات، روان‌نویس، رشد، ره‌بر، مهارت‌های مطالعه

نشریات زیر هم در بهار ۹۹ تنها شماره‌شان در یک سال گذشته را بیرون داده‌اند:

• خوبگاه، طلوع عشق، طنین، قانون، تکانه، میزانسن، نقش خیال

و بالاخره نشریات زیر به انتشار تک‌شماره در پاییز و زمستان ۹۸ بسنده کرده‌اند:

• کانال SSN، اقتصاد شریف،‌ باغ کاج، حکمت و فلسفه اسلامی، حیات خلوت، شباهنگ، لیلا، مجال، نرگس، نقش، نیستان، هفت‌قلم

دریچه شریف هم در سال گذشته یک شماره داشته ولی نتوانستیم تاریخ انتشارش را درآوریم.

همچنین نشریات زیر در یک سال گذشته شماره‌ای نداشته‌اند و حق رأی‌شان به انتشار شماره در بازه اسفند ۹۷ تا مرداد ۹۸ برمی‌گردد:

• بخیه‌باز، راه ناتمام، شریف‌نامه مهندسی شیمی و نفت، رمز عبور، فرایند

ادامه کار این نشریات در سال آینده مشخص می‌کند اطلاق صفت «انتخاباتی» تا چه میزان به هرکدام از آنها درست و به‌جا بوده است.

حوزه پرطرفدار زنان

در یک سال قبل ۵ نشریه در حوزه زنان در شریف منتشر شده است که سه تای آنها (ریحانه، طلوع و لیلا) در همین یک سال اخیر هم شروع به کار کرده‌اند و این نشان از توجه نشریاتی‌های شریف به حوزه زنان دارد. فروغ (انجمن اسلامی) ۵ شماره، ریحانه (هیئت الزهراء(س)) ۵ شماره، طلوع (انجمن اسلامی مستقل) ۷ شماره، ثمین (بسیج دانشجویی) ۳ شماره و ریحانه ۱ شماره در یک سال اخیر منتشر کرده‌اند. البته نشریات ریحانه، طلوع و ثمین یک شماره مشترک هم در سال گذشته داشته‌اند.

هرکس چندتا؟

۲۸ نشریه به کانون، انجمن یا تشکلی وابسته نیستند.

گروه‌های زیر هرکدام صاحب یک نشریه هستند:

• انجمن علمی اقتصاد، انجمن علمی انرژی، انجمن علمی عمران (ایستا)، انجمن علمی فیزیک، انجمن علمی کامپیوتر، انجمن علمی هوافضا، کانون آیین روشن، انجمن علمی تدبیر، جامعه اسلامی، هیئت متوسلین به چهارده معصوم (ع) خوابگاه طرشت ۳، انجمن علمی دانشکده شیمی، دفتر مطالعات فرهنگی، انجمن علمی رسانا، انجمن علمی ژرفا، شورای صنفی، گروه فلسفه علم، کانون خوابگاه شهید احمدی روشن، کانون ایران‌گردی و ایران‌شناسی، کانون قرآن و عترت، کانون هنرهای تجسمی، کنگره شهدا، انجمن علمی کیمیا، گروه کوه، گروه نجوم، انجمن علمی محور، دانشکده مهندسی مکانیک، کانون میثاق، جشنواره نشریات هفت‌قلم، هیئت امام هادی (ع) خوابگاه متأهلی، هیئت منتظران موعود (عج) خوابگاه طرشت ۲، کانون یاریگران

گروه‌های زیر دو نشریه دارند:

• دانشکده مهندسی شیمی و نفت

گروه‌های زیر ۳ نشریه منتشر می‌کنند:

• کانون شعروادب، انجمن اسلامی مستقل

گروه‌های زیر ۵ نشریه یا بیشتر در دستور کارشان دارند:

• انجمن اسلامی، بسیج دانشجویی، هیئت الزهراء (س)

گهی تند و گهی خسته

نشریات زیر در یک سال گذشته بین ۲ تا ۴ شماره منتشر کرده‌اند:

• اگزرژی، الف‌ها، اکسیر، ایران‌گرد، ایوان، بارقه، بوطیقا، بیداد، ثمین، جرئت اندیشیدن، حرکت، دکوپاژ، راوی، رایانش، رسام، رویان مواد، رویان مهندسی شیمی و نفت، ژرفانامه، شورای صنفی، عطش، ماریو، محتشم، همنورد، کاکتوس

پرفرکانس‌ها

نشریات زیر ۱۰ یا بیش از ۱۰ شماره در یک سال اخیر منتشر کرده‌اند:

• شریف‌الصناعیه، اوج، حیات، داد، منبر، میدان انقلاب

نشریات زیر هم بین ۵ تا ۹ شماره در یک سال اخیر به چاپ رسانده‌اند:

• بامداد، ترنج، خبرنامه، خمش، دانشجو، در دانشکده، کیش مهر، رویان هوافضا، ریحانه، صدف، طلوع، مجله عمران شریف، مشتاق، کوریره‌دلاشریف، فروغ

معلق ولی فعال

انتخابات دوره قبلی کمیته ناظر ۲۲ اسفند ۹۹ برگزار شد تا فاطمه امینی و امیرحسین حاجی‌علی‌بیگی به عنوان اعضای اصلی و علی ولی‌زاده به عنوان عضو علی‌البدل کمیته انتخاب شده و شروع به کار کنند. حدود یک ماه بعد اسامی واجدین حق رأی در انتخابات شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم اعلام شد ولی خبری از اسم نمایندگان دانشگاه نبود. کمی پرس‌وجو بچه‌ها را به این جواب می‌رساند که فقدان عضو حقوق‌دان و مدیر فرهنگی در کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی و هیئت نظارت بر انتخابات نمایندگان مدیران مسئول در کمیته ناظر باعث شده وزارت علوم انتخابات شریف را باطل اعلام کند. البته وزارت علوم به نقص مستندات ارسالی از سوی دانشگاه هم اشاره می‌کند. وزارت علوم تیرماه ۹۸ در نامه‌ای خطاب به دانشگاه خواهان برگزاری انتخابات مجدد شده و واگذاری مسئولیت کمیته ناظر به شورای فرهنگی تا زمان برگزاری انتخابات مجدد می‌شود ولی تشکیل نشدن جلسات شورای فرهنگی در تابستان سال گذشته کمیته را به حالت تعلیق می‌برد. سرانجام شورای فرهنگی در اواسط آبان تشکیل جلسه می‌دهد

در این جلسه به پیشنهاد نمایندگان مدیران مسئول در کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی و با توجه به اینکه تا انتخابات بعدی چندماه بیشتر باقی نمانده و برگزاری انتخابات مجدد کار بی‌فایده‌ای به نظر می‌رسد، مصوب می‌شود که کمیته ناظر زیر نظر شورای فرهنگی به فعالیت خود ادامه دهد ولی مصوبات کمیته به شورای فرهنگی آمده و در آنجا هم به تصویب برسد. از سوی دیگر با توجه به اضافه‌شدن عضو حقوق‌دان و مدیر فرهنگی، شورای فرهنگی هم قول مکاتبه با وزارت علوم برای رفع مشکل قانونی کمیته را می‌دهد، البته قولی که هیچ‌گاه عملی نمی‌شود.

کمیته با همین حالت به کار خودش ادامه می‌دهد و آماده برگزاری انتخابات دور بعد می‌شود که کرونا همه زیر میز همه بازی‌ها می‌زند و انتخابات شش ماهی به تعویق می‌افتد. البته بعد از عید مهم‌ترین موضوعی که دوباره نام کمیته ناظر را سر زبان‌ها می‌اندازد، موضوع شماره ۱۴ نشریه فروغ است؛ جایی که معاون فرهنگی دانشگاه کمیته ناظر را به رسمیت نمی‌شناسد و در نهایت با وجود رأی کمیته ناظر به تعلیق سه‌ماهه نشریه فروغ، شورای فرهنگی تعلیق نه‌ماهه را تصویب می‌کند.

خوش‌بختانه مشکلات قانونی کمیته ناظر شریف با حضور عضو حقوق‌دان رفع شده و در انتخابات دوره بعد شورای مرکزی کمیته ناظر در وزارت علوم نماینده‌های شریف هم حضور خواهند داشت؛ انتخاباتی که احتمالا زمستان ۹۹ برگزار می‌شود.

از هفت‌قلم تا استند

کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی به‌طور رسمی وظایف زیر را دارد:

• بررسی درخواست و صدور مجوز انتشار
• نظارت بر عملکرد نشریات دانشگاهی و تذکر اولیه در صورت لزوم
• رسیدگی به تخلفات و شکایات ناشی از فعالیت نشریات دانشگاهی
• نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل، مصوبات و شیوه‌نامه‌های شورای مرکز ناظر
• بررسی محتوایی نشریات دانشگاه در جلسه ماهیانه کمیته ناظر و ارسال نتایج به شورای مرکزی ناظر
• برگزاری دوره‌های آموزشی برای متقاضیان نشریات دانشجویی

رسیدگی به تخلفات و شکایات مربوط به نشریات در قسمت دیگر این پرونده مرور کرده‌ایم. از صدور مجوز و دیگر امور اداری و رسمی که بگذریم، در کارنامه کمیته ناظر دوره قبل چند اقدام مهم و قابل تحسین دیده می‌شود:

• برگزاری دو دوره جشنواره نشریات دانشجویی شریف (هفت‌قلم)

پیشنهاد برگزاری جشنواره نشریات شریف در همان آخرین روزهای اسفند ۹۷ از سوی معاونت فرهنگی به نمایندگان کمیته جدید داده می‌شود. تاریخ برگزاری در تقویم فرهنگی دانشگاه هفته اول اردیبهشت است و زمان بسیار کم. در تعطیلات نوروز بررسی نمونه‌های مشابه در دانشگاه‌های دیگر، تدوین شیوه‌نامه، تعیین ساختار اجرایی و زمینه‌های رقابتی انجام می‌شود و شیوه‌نامه در اولین جلسه بعد از تعطیلات به تصویب مدیران مسئول نشریات دانشگاه می‌رسد. بعد از آن هم نوبت به دریافت آثار و داوری بین آنها می‌شود تا نخستین دوره جشنواره نشریات شریف در کوتاه‌ترین زمان ممکن به انجام برسد. البته برگزاری فشرده و بدون تجربه قبلی ایرادات و نواقصی هم به همراه دارد که باعث می‌شود بعد از اختتامیه دوره نخست جلسات نقد و بررسی و تصحیح شیوه‌نامه جشنواره برگزار و شیوه‌نامه اصلاح‌شده به تصویب مجدد مدیران مسئول برسد. در همین جلسات دبیر دوره دوم جشنواره هم انتخاب شده و کار دوره دوم آغاز می‌شود؛ دوره‌ای که هم بخش خارج دانشگاهی دارد، هم جزئیات جوایزش بیشتر شده و هم کلاس و دوره آموزشی و وبینار و مناظره و مخلفات دیگر چاشنی‌اش شده است.

• تهیه استند برای توزیع نشریات

توزیع نشریات در دانشگاه وضعیت خوبی ندارد. معمولا یک صندلی و یک قطعه سنگ وظیفه توزیع در نقاط مختلف دانشگاه را به عهده می‌گیرد. تلاش‌های قبلی برای ایجاد جایگاه‌هایی در ساختمان ابن سینا هم تقریبا مشکلی را رفع نکرده است. نمایندگان مدیران مسئول در دوره قبلی کمیته ناظر پس از بررسی نمونه‌های مختلف یک نمونه را سفارش می‌دهند و تأییدش را هم از معاونت دریافت می‌کنند. بعد از آن شش استند سفارش داده می‌شود؛ ورودی اصلی سلف پسران، ورودی شمالی سلف، در اصلی دانشگاه (سردر)، در شمال غربی (تربیت‌بدنی یا طرشت) و در انرژی، این پنج محل به طور قطعی برای نصب استند در نظر گرفته شده‌ است‌. استندها آذرماه آماده بود ولی نصب‌شان نیاز به هماهنگی با اداره پشتیبانی دانشگاه و اداره تغذیه داشت. نصب استندها فعلا به دلیل مجازی بودن دانشگاه و جلوگیری از فرسودگی آنها متوقف شده تا پس از بازگشایی مجدد دانشگاه به انجام برسد.

• تدوین نظام ارزیابی

نشریات زیادی در سطح دانشگاه منتشر و توزیع می‌شود که کیفیت‌شان بعضا از زمین تا آسمان متفاوت است. از طرف دیگر منابع موجود برای استفاده نشریات هم محدود بوده و تخصیص بهینه این منابع و جلوگیری از رشد نشریات بی‌کیفیت نیاز به نظامی برای ارزیابی و مقایسه نشریات دارد. در دوره قبلی کمیته ناظر کارگروهی از فعالان نشریاتی برای تدوین این نظام تشکیل می‌شود ولی کار نیمه‌تمام باقی می‌ماند. قرار دادن محدودیت روی تیراژ و تعداد صفحات و واگذاری برخی امتیازها و منابع به نشریات برتر از نتایج تدوین و به‌کارگیری این نظام ارزیابی خواهد بود. فراموش نکنیم که دانشگاه چاپ نشریات را به صورت تمام‌رنگی و روی کاغذ ۸۰ گرمی و البته رایگان تقبل کرده است.

• دوره‌های الکترونیک آموزشی

کمیته ناظر وظیفه دارد هر ترم کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای متقاضیان دریافت مجوز نشریه برگزار کند؛ کارگاه‌ها و دوره‌هایی که معمولا کیفیت خیلی بالایی ندارند و حرف‌هایشان تکراری و عمومی‌ست. از سوی دیگر اگر دانشجویی بخواهد نشریه‌ای راه بیندازد یا در نشریه‌ای سمت رسمی بگیرد، باید در یکی از این دوره‌ها و کارگاه‌ها شرکت کرده باشد. طبق صحبت‌های نمایندگان دانشجویی کمیته ناظر قرار شده فیلم این کارگاه‌ها و دوره‌ها از طریق مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه قابل دسترسی باشد و آزمونی هم برای صدور مدرک در همان‌جا تدارک دیده شود تا هم سطح و تنوع کارگاه‌ها و دوره‌ها افزایش پیدا کند و هم دانشجوهای متقاضی مجبور نباشند برای حضور در نشریات منتظر برگزاری کارگاه‌های حضوری شوند. در دوره قبل کمیته ناظر هماهنگی با استادان و مرکز آموزش‌های الکترونیک به جاهای خوبی رسیده بود و هماهنگی‌های نهایی برای ضبط در حال انجام بود که شیوع کرونا کاسه‌کوزه‌ها را بهم ریخت و این کار هم نیمه‌تمام ماند. البته کارگاه‌های آموزشی (مصاحبه، گزارش‌نویسی، ویراستاری و ...) به صورت حضوری در دوره قبلی کمیته ناظر برقرار بودند.

• سروسامان دادن به وضعیت نشریات و مدیران مسئول

ایجاد کانال شورای نشریات و گروه مدیران مسئول نشریات از جمله دیگر اقدامات کمیته ناظر در دوره قبل بود. البته پیشنهاد ایجاد پایگاه داده‌ای از وضعیت انتشار و توالی چاپ نشریات هم روی میز کمیته قرار گرفت که متأسفانه به سرانجام نرسید.

خطوط قرمز کجاست؟

تخلف‌ها و شکایت‌های نشریات در دوره قبلی کمیته ناظر (به جز مورد نشریه فروغ) موارد زیر بودند:

• نشریه اوج: اختلاف بین مسئولین نشریه و صاحب‌امتیاز (انجمن علمی هوافضا) که در نهایت با مصالحه موضوع ختم می‌شود.
• نشریه خوبگاه و مشتاق: انتشار قبل از صدور مجوز که از نظر قانونی باید عوامل نشریه یک سال از فعالیت نشریاتی محروم شوند ولی به تذکر شفاهی برای عدم تکرار بسنده می‌شود.
• نشریه حرکت: شکایت از طرف نهاد رهبری به‌دلیل درج عکسی از فوتبال زنان و نیز انتشار مطلب طنز (خارج از چارچوب نشریه) که مورد اول وارد دانسته نشد و برای مورد مورد دوم ضمن تذکر شفاهی به مسئولین نشریه قرار شد زمینه انتشار نشریه گسترش پیدا کند.
• نشریه جرئت اندیشیدن: شکایت از طرف نهاد رهبری به‌دلیل درج عکس خلاف عفت عمومی که وارد دانسته نشد.
• نشریه داد: شکایت از طرف نهاد رهبری به‌دلیل برگزاری نشست و جلسه و برنامه‌های ارائه و گفت‌وگو که قرار شد نشریات برای برگزاری این برنامه‌ها از معاونت فرهنگی دانشگاه مجوز دریافت کنند.
• نشریه دکوپاژ: شکایت از طرف نهاد رهبری به‌دلیل درج عکس‌های مربوط به جشنواره فجر و اسکار که به تذکر شفاهی به مسئولین نشریه ختم شد.
• نشریه شریف‌الصناعیه: شکایت از طرف نهاد رهبری به‌دلیل تصویر جلد خلاف عفت عمومی که به تذکر شفاهی به مسئولین نشریه ختم شد.

البته مجوز کانال‌های تلگرامی که قبلا از کمیته ناظر مجوز گرفته بودند نیز در این دوره باطل شد و فقط کانال SSN با توجه به انتشار نشریه هنوز مجوز دارد.

چند نکته به‌جای جمع‌بندی

• سعی کردیم آمار انتشار نشریات را تا جایی که می‌شود براساس کانال‌های تلگرامی‌شان دقیق به‌دست بیاوریم ولی بعید نیست اشتباه هم در آمارمان باشد. البته بعید است تأثیر قابل ملاحظه‌ای در آماری که گفتیم، پیش بیاید.
• شیوه‌نامه فعلی برگزاری انتخابات که انتخابات امسال هم براساس آن برگزار شده، به هر نشریه که در یک سال گذشته (یا در دوره قبلی کمیته ناظر) حداقل یک شماره چاپ کرده باشد، حق رأی می‌دهد ولی شیوه‌نامه جدید که در دوره‌های آینده اساس کار خواهد بود، متناسب با دوره انتشار نشریه (هفته‌نامه، دوهفته‌نامه، ماهنامه، فصلنامه، سالنامه، گاهنامه و ...) حداقل شماره‌های منتشرشده برای اعطای حق رأی را مشخص می‌کند و کمی می‌تواند وضعیت را بهبود ببخشد.
• تدوین نظام ارزیابی نشریات و بررسی و مقایسه نشریات مختلف و اختصاص منابع و امتیاز براساس آن حداقل می‌تواند به نشریات باکیفیت‌تر کمک کند تا رشد کنند و کیفیت‌شان را بهبود هم ببخشند و مانع رشد و تکثیر نشریات بی‌کیفیت شود.
• انتشار الکترونیکی نشریات شاید هزینه‌ای برای دانشگاه نداشته باشد و هر تعداد نشریه با هر کیفیت در این فضا می‌تواند تولید و منتشر شود ولی چاپ رایگان نشریات به صورت تمام‌رنگی و روی کاغذ ۸۰ گرمی می‌تواند محدود به نشریات با حداقل کیفیت باشد.
• توسعه انتشار نشریات در فضای مجازی و روی آوردن به چاپ سیاه‌وسفید یا دورنگ و سه‌رنگ می‌تواند صرفه‌جویی قابل‌توجهی در منابع به همراه داشته باشد.
• البته باید توجه داشت حق رأی در انتخابات نمایندگان مدیران مسئول در کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی با توجه به شیوه‌نامه انتخابات مصوب در وزارت علوم تعیین می‌شود و نظام ارزیابی درون‌دانشگاهی نمی‌تواند تأثیری در آن داشته باشد.