این ترم که به سر برسد، اگر از دو هفته آخر بهمن ۹۸ با یک تقریب مهندسی صرف نظر کنیم، دقیقا چهار ترم را به صورت کامل مجازی سپری کرده‌ایم و کلاس رفتن و امتحان دادن و تحویل تمرین و پروژه از قاب لپ‌تاپ و تلفن همراه هوشمند و رایانه‌های رومیزی خانگی بوده، چشم تخته‌سیاه‌ها و تخته‌سفید‌ها به در کلاس خشک و دانشجو شده و دانشجو و استادی پا به کلاس نگذاشته‌اند. آموزش مجازی اگر کرونا آستین بالا نمی‌زد، بعید بود به این زودی‌ها این‌قدر فراگیر شود و همه را به اجبار با خودش اخت کند، ولی حالا برای بعضی‌مان تصور خروج از خانه و خوابگاه و رساندن خود به کلاس درس و نشستن پای حرف استاد خیلی خیلی دورتر از دو سال پیش به نظر می‌رسد.
در نگاه اول خیلی‌ها از آموزش مجازی راضی به نظر نمی‌رسند و لعنت و نفرین زیادی نثارش می‌کنند و برای دوباره نشستن روی صندلی‌های کلاس‌های درس لحظه‌شماری، ولی اگر کمی بیشتر بگردیم، شاید صدای راضی‌ترها را هم بشنویم و دلایل‌شان را منطقی بیابیم. فارغ از دلایل موافقان و مخالفان آموزش مجازی و مزایا و معایبی که برای آن برمی‌شمرند، در این شماره تصمیم داریم نگاهی به معدل دانشکده‌ها و ورودی‌های مختلف در این چهار ترم مجازی داشته باشیم و مقایسه‌ای با سال‌های قبل آن.
از ۹۶ تا ۹۹، از ترم یک تا ترم چهار
بررسی‌مان را محدود کردیم به ورودی‌های ۹۶ تا ۹۹ کارشناسی، یعنی آنهایی که تا ترم بهار قبلی هنوز دانشجوی رسمی دانشگاه به شمار می‌آمدند. البته در مرحله بعد تصمیم گرفتیم فقط سراغ معدل ترم‌های اول تا چهارم دانشجوها برویم، چون بعد از ترم چهار جدایی و افتراق بین ورودی‌های یک سال یک دانشکده کم‌کم زیاد شده و دیگر نمی‌توان آنها را در یک دسته جای داد و خودشان به چند دسته مجزا تبدیل می‌شوند. همچنین معدل‌های ورودی‌های مختلف هر دانشکده را به تفکیک پسر و دختر هم می‌خواستیم بررسی کنیم، ولی دیدیم تفاوت بین معدل‌ها معمولا زیر ده درصد است و فقط در چند مورد تفاوت کمی از ده درصد تجاوز می‌کند. به همین خاطر نتیجه گرفتیم بین پسرها و دخترها در دانشکده‌های مختلف تفاوت معناداری وجود ندارد.
۹۹ای‌ها، پیشتاز ترم یک
در نمودار ۱ معدل ترم اول ورودی‌های ۹۶ تا ۹۹ را به تفکیک دانشکده می‌توانید مشاهده کنید. در همه رشته‌ها، ورودی‌های ۹۹ عملکرد بهتری نسبت به ورودی‌های سه سال قبل در ترم یک داشته‌اند، یعنی تنها افرادی که ترم اول‌شان مجازی بوده است. اگر میانگین معدل ترم یک دانشکده‌ها را در سال‌های ۹۶ تا ۹۹ در نظر بگیریم، مهندسی کامپیوتر با معدل ۱۷.۳۷ سرآمد است و مهندسی برق (۱۶.۷۸)، علوم کامپیوتر (۱۶.۷۰) و مهندسی مکانیک (۱۶.۴۰) در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار دارند. مهندسی نفت (۱۴.۸۳)، مهندسی دریا (۱۴.۸۳)، شیمی کاربردی (۱۵.۰۳) و شیمی محض (۱۵.۰۵) نیز آخر جدول را به خودشان اختصاص داده‌اند. همچنین مهندسی نفت با ۲.۶۷ نمره و مهندسی عمران با ۲.۵۷ نمره، بیشترین رشد معدل را از ورودی‌های ۹۸ به ۹۹ در ترم اول داشته‌اند و مجازی بیشتر به ورودی‌هایشان در ترم اول چسبیده است.
ترم دوم برای ۹۸ای‌ها
در نمودار ۲ معدل ترم دوم ورودی‌های ۹۶ تا ۹۹ به تفکیک دانشکده نشان داده شده است. این بار در بیشتر رشته‌ها، ورودی‌های ۹۸ عملکرد بهتری نسبت به ورودی‌های سه سال دیگر در ترم دو داشته‌اند. ترم دوم ورودی‌های ۹۸ اولین ترمی بوده که دانشگاه به اجبار به آموزش مجازی روی آورده است. همچنین معدل دیگر ترم دوم مجازی دانشگاه (ترم دوم ورودی‌های ۹۹) نیز نسبت به ترم دوم ورودی‌های ۹۶ و ۹۷ اختلاف قابل توجهی دارد و با فاصله کمی نسبت به ترم دوم ورودی‌های ۹۸ قرار گرفته است. باز هم اگرمیانگین معدل ترم دوم دانشکده‌ها را در سال‌های ۹۶ تا ۹۹ در نظر بگیریم، مهندسی کامپیوتر (۱۶.۷۸)، مهندسی برق (۱۶.۳۹)، علوم کامپیوتر (۱۶.۱۷) و مهندسی مکانیک (۱۶.۱۴) اول تا چهارم جدول‌اند و مهندسی دریا (۱۴.۲۴)، مهندسی مواد (۱۴.۸۱) و مهندسی نفت (۱۴.۹۶) سه رشته آخر جدول. اگر به اختلاف میانگین معدل ترم دوم ورودی‌های ۹۸ و ۹۹ (مجازی) نسبت به ورودی‌های ۹۶ و ۹۷ (حضوری) نیز نگاه کنیم،مهندسی صنایع (۲.۷۶)، علوم کامپیوتر (۲.۶۸) و ریاضی (۲.۵۵) حظ و بهره بیشتری از ترم‌های مجازی برده‌اند.
ترم سه؛ باز هم درخشش ۹۸ای‌ها
برویم سراغ معدل ترم سوم ورودی‌های ۹۶ تا ۹۸ در نمودار ۳؛ جایی که در بیشتر رشته‌ها ورودی‌های ۹۸ (ترم مجازی) عملکرد بهتری نسبت به ورودی‌های دو سال قبل خود داشته‌اند. براساس میانگین ورودی‌های ۹۶ تا ۹۸، معدل ترم سوم مهندسی کامپیوتر (۱۷.۰۱)، مهندسی مکانیک (۱۶.۰۷)، فیزیک (۱۵.۹۱) و مهندسی برق (۱۵.۹۰) بهتر از سایر دانشکده‌هاست و معدل ترم سوم مهندسی دریا (۱۳.۶۷)، مهندسی نفت (۱۳.۷۹) و مهندسی مواد (۱۴.۶۰) بدتر از سایرین. بیشترین رشد معدل در ترم سوم از ورودی‌های ۹۷ به ورودی‌ها ۹۸ نیز در دانشکده‌های مهندسی صنایع (۲.۵۵)، فیزیک (۲.۱۶) و مهندسی مواد (۱.۹۱) رخ داده است.
بهره ۹۷ای‌ها از اولین ترم مجازی
معدل ترم چهارم ورودی‌های ۹۶ تا ۹۸ هم سهم نمودار ۴ شده است. باز هم ورودی‌های ۹۷ (نخستین ترم مجازی) عملکردشان درخشان‌تر بوده و در بیشتر دانشکده‌ها ورودی‌های ۹۸ (باز هم ترم مجازی) در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. از نظر میانگین معدل ترم چهارم در ورودی‌های ۹۶ تا ۹۸، مهندسی کامپیوتر (۱۷.۲۳)، علوم کامپیوتر (۱۶.۶۴)، مهندسی مکانیک (۱۶.۵۹) و فیزیک (۱۶.۴۹) پیشتازند و مهندسی دریا (۱۴.۵۳)، مهندسی مواد (۱۵.۰۱) و مهندسی نفت (۱۵.۲۶) در انتهای جدول. میانگین معدل ترم چهارم ورودی‌های ۹۷ و ۹۸ را نسبت به ورودی‌های ۹۶ هم سنجیدیم و دیدیم ریاضی (۱.۵۶)، مهندسی دریا (۱.۵۲)، شیمی محض (۱.۴۹) و مهندسی صنایع (۱.۴۸) مجازی را با رشد بیشتری در معدل پشت سر گذاشته‌اند.
از فرش به عرش در ترم دوم
در نمودار ۵ اختلاف معدل ترم دوم و ترم اول در دانشکده‌ها و ورودی‌های مختلف بررسی شده است. اگر از چند مورد خاص چشم‌پوشی کنیم، در همه رشته‌ها و در همه سال‌ها معدل ترم دوم نسبت به ترم اول کاهش داشته، اما ورودی‌های ۹۸ که ترم اول‌شان حضوری و ترم دوم‌شان مجازی بوده، این روند را برگردانده‌اند و توانسته‌اند افزایش معدل را در ترم دوم رقم بزنند. مهندسی عمران با ۳.۰۱ افزایش نمره در صدر جدول این تغییر الگو قرار دارد و مهندسی نفت (۲.۵۲)، مهندسی صنایع (۲.۴۵) و شیمی کاربردی (۲.۳۴) هم بهره خوبی از تغییر برده‌اند.
افزایش معدل از ترم سوم به ترم چهارم (حضوری به مجازی) بین ورودی‌های ۹۷ هم دیده می‌شود (نمودار ۶)، در حالی که این الگوی تکرارشونده افزایش معدل در دانشکده‌های مختلف از ترم سوم به چهارم، در ورودی‌های ۹۶ (هر دو ترم حضوری) و ۹۸ (هر دو ترم حضوری) به چشم نمی‌آید. در اینجا نیز ریاضی (۳.۰۵)، مهندسی دریا (۲.۶۹)، مهندسی نفت (۲.۳۵) و فیزیک (۲.۲۱) بیشترین رشد معدل را در بین ورودی‌های ۹۷ از ترم سوم به ترم چهارم داشته‌اند.
خداحافظی با عذاب مشروطی در ترم دوم
در شرایط آموزش حضوری درصد مشروطی در ترم دوم نسبت به ترم اول افزایش قابل توجهی داشت، اما تغییر از آموزش حضوری به آموزش مجازی، درصد مشروطی در ترم دوم را هم با کاهش معناداری مواجه کرده، ضمن اینکه درصد مشروطی ترم اول هم در ورودی‌های ۹۹ بسیار کمتر از ورودی‌های سال‌های قبل است.
واقعا چرا؟
یک نگاه کلی به نمودارها و آمارهای ذکرشده در این دو صفحه این‌طور نشان می‌دهد که آموزش مجازی وضع آموزشی دانشگاه را، حداقل از نظر معدل و درصد مشروطی بهبود بخشیده، در حالی که اگر پای حرف‌های دانشجوها بنشینید، خیلی‌هایشان از آموزش مجازی و سختی‌ها و ناهمواری‌هایش و امتحان‌های بعضا نامتعارف و دشوار استادها گله دارند.
شاید اولین چیزی که برای توجیه بهبود وضعیت آموزشی دانشگاه در چهار ترم شیوع کرونا به ذهن برسد، تقلب باشد؛ تقلبی که از همان ترم اول آموزش مجازی بحثش بر سر زبان‌ها بود و استادها به انواع و اقسام روش‌های خلاقانه و عجیب ارزیابی و تعهدهای اخلاقی روی آوردند تا مانع آن بشوند، ولی احتمالا از جایی به بعد متوجه شدند کار خاصی در برابر دانشجوهایی که دست‌شان از آنها کوتاه است، نمی‌توانند پیش ببرند و باید تعامل و همراهی و اعتماد را چاشنی کارشان کنند. کتاب‌باز و جزوه‌باز بودن امتحانات و دسترسی با اجازه یا بی‌اجازه دانشجوها به اینترنت نیز مزید بر علت شده تا برخی امتحانات به مذاق دانشجوها خوش بیاید و بتوانند نمرات بهتری کسب کنند.
همچنین از تأثیر مسائلی مثل دسترسی به فیلم ضبط‌شده کلاس‌‌ها و قابلیت دیدن چندباره و مرور مطالب درسی از طریق آن قبل از امتحان، خصوصا برای امتحانات استادهایی که حرف‌شان در امتحان‌شان سند است، تلف نشدن وقت دانشجوها در مسیر رفت‌وآمد به دانشگاه و دوری از جمع‌های دوستانه و محفل‌های دانشجویی و خوابگاهی نمی‌توان به راحتی گذشت و شاید دست به دست دادن این عوامل توانسته، معدل دانشگاه را تا این حد بالا بکشد.
موضوع مهم دیگر در اولین ترم مجازی، تسهیلات P و W بود که آموزش دانشگاه در اختیار دانشجوها گذاشت تا بتوانند نمره یکی از درس‌های قبول‌شده خود را به P و نمره یک درس افتاده را به W تبدیل و با این کار بهبود قابل توجهی در معدل خود ایجاد کنند.
