«هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم ترم‌ایناتور ده‌ساله شود». این جمله را سجاد آخرهای گفت‌وگو به زبان آورد؛ آنجایی که از دل‌تنگی برای دوران کارشناسی حرف می‌زد؛ دورانی که دغدغه‌های زندگی هنوز بساطش را در ذهن پهن نکرده و آدم حال و انگیزه و فرصتش این‌قدر از پارو بالا می‌رود که هر روز ایده جدیدی به سرش بزند و کنار یار غارش، دنبال بعضی‌هایش را بگیرد و یکی‌اش بشود «ترم‌ایناتور»؛ یک دستیار ساده و کاربردی برای انتخاب واحد که همه دانشجوهای دهه ۹۰ شریف سالی دو بار سراغش را می‌گیرند و از سرورهایش گرد و خاکی می‌تکانند.
شروع از آکواریوم
صفحات اول دفتر عمر ده‌ساله ترم‌ایناتور در آخرین روزهای دی ۱۳۹۰ و در آکواریوم دانشکده کامپیوتر رقم می‌خورد؛ جایی که کامیار الله‌وردی و سجاد فولادی، ورودی‌های ۱۳۸۷ کارشناسی کامپیوتر شریف، برای انتخاب واحد ترم هشت کارشناسی‌شان تصمیم می‌گیرند جایگزینی برای دستیارک (جد بزرگ ترم‌ایناتور در دهه ۸۰) بسازند. ایده که مشخص است و دستیارک آن را قبلا عملی کرده، ولی هم اینکه دستیار انتخاب واحد را یک عمرانی توسعه داده باشد، به مذاق کامپیوتری‌ها خوش نمی‌آید و هم دستیارک کند است و رابط کاربری مدرن و مناسب و بهینه‌ای ندارد. دوشنبه‌عصر سجاد و کامیار کار را در آکواریوم شروع می‌کنند؛ سجاد سراغ رابط کاربری و گرافیک سایت می‌رود و کامیار ارتباط با EDU برای گرفتن لیست و اطلاعات دروس را برقرار می‌کند. تا آخر هفته ترم‌ایناتور ساخته شده و سجاد جمعه خودش برای اولین بار آن را برای انتخاب واحدش آزمایش می‌کند و شنبه هفته بعد هم در دانشکده کامپیوتر از ترم‌ایناتور رونمایی می‌شود.
دوستی چهارده‌ساله، به لطف ترم‌ایناتور و دیگران
کامیار و سجاد آشنایی و دوستی‌شان از ترم اول دانشگاه شروع شده و ترم‌ایناتور هم ده سال است که بندهای این دوستی را محکم‌تر کرده؛ دوستی‌ای که به قول خودشان خیلی «نِرد» شروع شده، یعنی وقتی اواخر ترم یک در سایت دانشکده قدیمی کامپیوتر (ساختمان سفیدرنگی که تا چند ماه پیش دانشکده هوافضا را در خود جای داده بود) نشسته‌اند و افزونه‌های فایرفاکس را بهم نشان می‌دهند. سجاد سال ۹۴ برای دوره دکترا به استنفورد می‌رود و کامیار هم ارشدش را در کلگری کانادا می‌خواند و الآن در زمینه گرافیک کامپیوتر کار می‌کند. به قول خودشان یکی از دلایل علاقه‌شان به ترم‌ایناتور، دوستی و ارتباطی‌ست که به لطف آن هنوز پررنگ باقی مانده و بعد مکان نتوانسته از رنگ و بو بیندازدش.
زنبیل گذاشتن برای واحدها
داستان ترم‌ایناتور را می‌شود از اوایل دهه هفتاد هم پیگیری کرد؛ زمانی که خبری از EDU و انتخاب واحد اینترنتی نبود و روز انتخاب واحد دانشجوها باید سراغ آموزش دانشکده‌شان می‌رفتند تا کارمندهای آموزش واحدهای مدنظرشان را به شرط وجود ظرفیت و نبود تداخل و رعایت پیش‌نیازی و هم‌نیازی و دیگر ضوابط در سیستم برایشان ثبت کنند. اوایل دهه هفتاد اولویت در انتخاب واحد ورودی‌های یک سال را زودتر در صف ایستادن تعیین می‌کرد و به‌خاطر همین بودند دانشجوهایی که از نیمه‌شب خودشان را به دانشگاه برسانند تا جای بهتری از صف و در نتیجه واحدهای بهتری نسبت به دیگر هم‌ورودی‌هایشان گیرشان بیاید. نیمه دوم دهه هفتاد به پیشنهاد شورای صنفی سیستم رندوم مورد استفاده قرار می‌گیرد تا اولویت دانشجوها برای انتخاب واحد به صورت تصادفی مشخص شود و براساس نوبت‌شان سراغ کارمند آموزش بروند و واحدهای مدنظرشان را با کمک او بگیرند. البته در این حالت هم دانشجوها مجبور بودند همه سناریوها و حالت‌ها و انتخاب‌ها و امکان‌های توی ذهن‌شان را روی کاغذ بیاورند تا وقتی پشت میز کارمند آموزش رسیدند و نقشه اول‌شان به‌خاطر پر بودن ظرفیت یک درس نقش بر آب شد، از روی گراف‌ها و فلوچارت‌های تودرتویی که روی کاغذ نوشته‌اند، نقشه دوم را به بازی بگیرند و درس بعدی را به متصدی آموزش بگویند.
اوایل دهه هشتاد کم‌کم دانشگاه به سمت انتخاب واحد اینترنتی می‌رود و EDU شروع به کار می‌کند، هرچند باز هم در ابتدا دانشجوها دسترسی به سیستم انتخاب واحد آن ندارند و کارمندان آموزش می‌توانند واحدها را برای دانشجوها بردارند، اما در نهایت بهمن ۸۲ دانشجوهای دانشکده‌های ریاضی، صنایع، کامپیوتر و مهندسی شیمی می‌توانند برای اولین بار خودشان واحدهایشان را در EDU انتخاب کنند و شهریور ۸۳ هم سیستم انتخاب واحد اینترنتی در دسترس دانشجوهای همه دانشکده‌ها قرار می‌گیرد.
چند سال بعد، سید وسیم طیب، ورودی ۸۴ عمران تصمیم می‌گیرد دستیاری برای انتخاب واحد دانشجوها تدارک ببیند و دستیارک را به شریفی‌ها هدیه می‌دهد.
علیه پدر
دستیارک خیلی زود جایش را بین شریفی‌ها باز می‌کند و هر ورودی شریف در همان اوایل ورود به دانشگاه از زبان سال‌بالایی‌هایش نام دستیارک را می‌شنود تا از ترم دو واحدهایش را به کمک آن بردارد. سجاد و کامیار هم از ترم دو تا هفت را با دستیارک طی می‌کنند، هرچند هر ترم موقع انتخاب واحد که می‌شود، با خودشان می‌گویند باید سامانه جدیدی به جای دستیارک توسعه بدهند، اما همین که آخرین واحد هم در EDU به لیست درس‌هایشان اضافه می‌شود، حرف‌ها و ایده‌ها می‌شوند باد هوا و یک دستیارک می‌ماند و یک شریف. سجاد موقع انتخاب واحد ترم هشت یک‌بار دیگر غرهایش را سر دستیارک می‌زند و ایده همیشگی را دوباره مطرح می‌کند و کامیار هم نه نمی‌آورد و ظرف چند روز این ایده عملی می‌شود و ترم‌ایناتور بالا می‌آید؛ ترم‌ایناتوری که حتی اسمش هم خیلی ساده و اتفاقی انتخاب می‌شود.
از رقابت تا بازنشستگی
ترم‌ایناتور برای جا افتادن بین دانشجوها کار سختی در پیش دارد، چرا که دستیارک چند سالی بوده و جای پایش را محکم کرده و همه به آن عادت دارند، هرچند رابط کاربری ترم‌ایناتور به‌روزتر و مدرن‌تر و راحت‌تر است و به عنوان مثال لیست درس‌ها در کنار برنامه هفتگی نشان می‌دهد تا انتخاب دروس راحت‌تر باشد، اما تفاوت‌ها مانع از مهاجرت سریع از دستیارک به ترم‌ایناتور می‌شود. تقریبا قدیمی‌هایی که با دستیارک خو گرفته‌اند، ترجیح می‌دهند خیانت نکنند و کارشان را با همان دستیارک پیش ببرند، اما جوان‌تر که از ابتدا حق انتخاب دارند، بیشتر سراغ ترم‌ایناتور می‌روند. تا بهمن ۹۲ این رقابت وجود دارد تا اینکه دستیارک تصمیم به بازنشستگی می‌گیرد و در صفحه اولش استفاده از ترم‌ایناتور را پیشنهاد می‌دهد. سجاد وسط بحث یادش می‌آید که قبل از ساخت ترم‌ایناتور یک‌بار به وسیم ایمیل زده و قیمت فروش دستیارک را پرسیده، ولی قیمت اعلام‌شده به نظرش بالا بوده و بی‌خیال شده و این تنها ارتباطی بوده که بین سازندگان ترم‌ایناتور و دستیارک برقرار شده است.
سنگ‌های بزرگ همان و نزدن همان
سجاد و کامیار آن‌طور که خودشان می‌گویند و از وجنات‌شان هم مشخص است، ایده‌های زیادی در دوران کارشناسی در سر داشتند که از بین آنها ترم‌ایناتور عملی شده و به یادگار مانده و دلیل این عملی شدن و ماندگاری هم از نظر خودشان سادگی و جمع‌وجور شدن سریع این ایده بوده؛ ترم‌ایناتور در سه چهار روز بالا آمد و بعد از آن فقط هر ترم نیاز بود به EDU وصل شود و لیست و اطلاعات درس‌ها را بگیرد. به قول سجاد کدی که کامیار زده، بعد از ده سال به خوبی کار می‌کند و فقط چند تغییر کوچک داشته؛ یک‌بار چند سال پیش EDU تصمیم به استفاده از CAPTCHA می‌گیرد و کامیار مجبور می‌شود تغییری در کد بدهد تا دسترسی به EDU ممکن شود، بار دیگر سجاد و کامیار تعداد ثبت‌نامی‌های هر درس را به ترم‌ایناتور اضافه می‌کنند و بار آخر هم سر انتخاب واحد ترم بهار امسال به گوش‌شان می‌رسد که ورودی‌های ۱۴۰۰ شماره دانشجویی‌های ۹ رقمی دارند و ترم‌ایناتور باید به‌روز شود.
سجاد و کامیار ایده‌های بزرگ‌تری هم برای ترم‌ایناتور داشتند. ایده اول‌شان چیزی شبیه CW است؛ سامانه‌ای که همه کارهای دانشجو در آن رتق و فتق شود. مسئولان آموزش دانشگاه هم در جلسه‌ای که با سجاد و کامیار داشتند، از این ایده استقبال می‌کنند، اما پروژه این‌قدر بزرگ بوده که سجاد و کامیار هیچ‌وقت نتوانند سمتش بروند. ایده دیگرشان هم گسترش ترم‌ایناتور به همه دانشگاه بوده و درخواست‌هایی هم از دانشجوهای سایر دانشگاه‌ها به دست‌شان رسیده، حتی برای ثبت‌نام در ترم‌ایناتور هم فیلدی برای انتخاب دانشگاه در نظر گرفته‌اند، اما سامانه گلستان که در سایر دانشگاه‌ها استفاده می‌شود، رحم و شفقت EDU را ندارد و اجازه دسترسی ترم‌ایناتور به لیست و اطلاعات درس‌ها را نمی‌دهد.
۵-۶ هزار کاربر در هر ترم
سجاد اولین کاربر ترم‌ایناتور است، بعد از آن بچه‌های دانشکده کامپیوتر به کار هم‌دانشکده‌ای‌هایشان اعتماد می‌کنند و در ترم‌های اول ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر برای انتخاب واحد از ترم‌ایناتور کمک می‌گیرند، اما بعد از بازنشستگی دستیارک و واگذاری عرصه به ترم‌ایناتور، هر ترم حدود ۵ تا ۶ هزار دانشجو پایشان به ترم‌ایناتور باز می‌شود.
به قول مهندس‌های نرم‌افزار پشت هر هشداری که یک سیستم نرم‌افزاری به کاربرش می‌دهد، یک داستان جالب وجود دارد. به همین خاطر اگر پی پیام توجه صفحه اول ترم‌ایناتور به دانشجوها را بگیرید که هشدار می‌دهد ترم‌ایناتور برای انتخاب واحد نهایی نیست، به داستان چند دانشجویی برمی‌خورید که اوایل بالا آمدن ترم‌ایناتور فکر کرده بودند برای انتخاب واحد ترم‌ایناتور کفایت می‌کند و روز انتخاب واحد اصلا سمت EDU هم نرفته بودند. یک‌بار هم گویا دانشجوی بیکاری کدی را نوشته و اجرا می‌کند تا با همه اعداد هشت‌رقمی به عنوان شماره دانشجویی در ترم‌ایناتور ثبت‌نام صورت گیرد و محدودیت سیستم در تعداد ثبت‌نامی‌ها را بسنجد؛ حمله‌ای که اعصاب حسابی سجاد و کامیار را بهم می‌ریزد.
زیاد دوام آورده
سجاد و کامیار فکر نمی‌کردند ترم‌ایناتور این‌قدر دوام بیاورد و هنوز هم منتظر هستند یک نفر بیاید و نسل بعدی دستیار انتخاب واحد شریفی‌ها را توسعه بدهد. پیام‌هایی هم هر ترم از سمت دانشجوها برای توسعه ترم‌ایناتور به دست‌شان می‌رسد، اما انتخاب واحد که تمام می‌شود، ایده‌ها و انگیزه‌ها هم از یاد می‌رود. سجاد و کامیار می‌گویند آخرش یک روز EDU یک تغییر عمده می‌کند تا دیگر ترم‌ایناتور جواب‌گو نباشد و یک نفر دیگر پای سیستمش بنشیند و کد دستیار بعدی را بزند.
