شیوع بیماری کرونا و جنگ نفتی میان روسیه و عربستان منجر به ریزش شاخص‌های بورسی و قیمت نفت در سرتاسر جهان شده که می‌تواند موج جدید و بی‌سابقه‌ای از رکود در سراسر جهان را بوجود آورد. از آنجا که نفت یکی از مهم‌ترین کالاهایی‌ست که روزانه در سراسر جهان مبادله می‌شود، قیمت آن تأثیر بسیار زیادی بر سیاست‌های کلان کشورها و آینده جهان دارد.
در این متن قصد دارم کاربرد فراکتال‌ها در بازار بورس و سرمایه را توضیح دهم و نشان دهم که چگونه می‌توان به وسیله آن آینده قیمت نفت و جهان را پیش‌بینی کرد.
فراکتال‌ها
به صورت خیلی ساده، فراکتال ساختاری هندسی‌ست که اگر بخشی از آن را بزرگ کنیم مجددا به خود اصل ساختار هندسی برسیم، یا به عبارت دیگر یک فراکتال ساختاری‌ست که هر بخش کوچکتر آن با خودش یکی است. اصطلاحا به این ویژگی خودهمانندی می‌گویند.
برفدانه کخ یکی از ساده‌ترین و معروف‌ترین مثال‌های ساختارهای فراکتالی است.
امواج الیوت
امواج الیوت یکی از قوی‌ترین و دقیق‌ترین تئوری‌های موجود در تحلیل تکنیکال در بازار بورس و سرمایه است که رالف الیوت آن را پایه‌گذاری کرد. رالف الیوت طی چند ده سال با بررسی داده‌های قیمت سهم‌های مختلف بازار بورس توانست قوانین کلی و جامعی را بر چگونگی تحول قیمت سهام‌ها بدست آورد.
به طور کلی قیمت یک سهم می‌تواند با گذر زمان در یک روند صعودی یا نزولی قرار بگیرد. آنچه الیوت در بررسی‌اش یافت این بود که قیمت در هرکدام از این روندها ۵ مرحله جلو می‌رود و ۳ مرحله اصلاح می‌شود، به این معنی که برای مثال در یک روند صعودی ، قیمت در ۵ مرحله صعود می‌کند و در ۳ مرحله نزول یا اصطلاحا اصلاح می‌شود. همچنین در یک روند نزولی قیمت در ۵ مرحله نزول می‌کند و سپس در ۳ مرحله صعود.
برای درک بیشتر به شکل های زیر دقت کنید:
این ساختار را موج الیوت می‌نامیم اما هر صعود یا هر نزولی نمی‌تواند بخشی از یک موج الیوت باشد. ۳ قانون بسیار مهم درباره امواج الیوت وجود دارد:
قانون اول:در موج صعودی نقطه ۲ نباید به اندازه ابتدای خط نقطه ۱ پایین بیاید.(در موج نزولی ۲ نباید به اندازه ابتدای خط نقطه ۱ بالا بیاید.)
قانون دوم: در موج صعودی نقطه ۴ نباید پایین‌تر از نقطه ۱ بیاید. (در موج نزولی ۴ نباید بالاتر از نقطه ۱ بیایید.)
قانون سوم: خط متصل‌کننده ۲ به ۳ نباید کوچکتر از خط ۱ به ۲ و یا ۴ به ۵ باشد.
ادعای الیوت این است که تمامی تحولات قیمت یک سهم در بازار بورس را می‌توان بر اساس امواج الیوتی که در بالا توضیح داده شد، توجیه و پیش‌بینی کرد.
خاصیت فراکتالی امواج الیوت
در واقع تحول قیمت یک سهم در بازار بورس بسیار پیچیده‌تر از آن است که در بخش بالا توضیح داده شد. برای مثال تصویر زیر را از تحول روزانه قیمت سهم خلنت در بازار بورس ایران نگاه کنید:
همان طور که مشاهده می‌کنید تحول قیمت این سهم بسیار پیچیده‌تر از حالت ساده‌ای‌ست که الیوت در نظر گرفته بود اما خاصیت اعجاب‌آوری که این امواج دارند، این است که هر کدام از بخش‌های ریزتر این موج می‌تواند خود یک موج الیوتی باشد.
برای مثال در یک موج الیوت صعودی خط متصل‌کننده ۲ به ۳ را در نظر بگیرید. در این خط قیمت در حال افزایش است، بنابراین خود این خط می‌تواند یک موج صعودی الیوتی باشد. یعنی خود می‌تواند در ۵ مرحله ریزتر صعود کرده باشد.(البته اجباری بر این قضیه نیست، می‌تواند از ۵ مرحله ریزتر تشکیل شده باشد و یا با همان یک مرحله ساده صعود کند.)
همچنین بعد از خط ۲ به ۳، موج می‌خواهد موج ۳ به ۴ را طی کند که یک موج نزولی است. این موج می‌تواند خود یک موج اصلاحی باشد، به این معنا که خود می‌تواند از ۳ بخشa,b,c تشکیل شده باشد.
حال تصور کنید که تک‌تک خطوط یک موج الیوت هر کدام بتوانند یک موج الیوت دیگر باشند و هر کدام از موج‌های الیوت ریزتر بتوانند خود موج الیوت باشند و ... در این صورت یک موج الیوت بزرگ می‌تواند ساختارهای بسیار پیچیده و پرجزئیاتی را بسازد و تولید کند. (البته تمام موج‌های ریز و درشت باید در ۳ قانون اساسی الیوت صدق کنند.)
تحلیل الیوت سهم خلنت
حال در این بخش می‌خواهیم نمودار قیمت سهم خلنت را به روش امواج الیوت تحلیل کنیم.
نمودار بالا همان نمودار شکل شماره ۴ است که با ۳ نوع عدد مختلف بخش‌های مختلفش مشخص شده است:
۱- دسته اول اعداد قرمز رنگ با فونت بزرگ مربوط به موج الیوت اصلی
۲- دسته دوم اعداد و حروف سیاه رنگ با فونت متوسط مربوط با ریزموج‌های موج الیوت اصلی
۳- دسته سوم اعداد و حروف سبز رنگ با فونت کوچک مربوط به ریزموج‌های ریزموج‌های موج الیوت اصلی
همان‌طور که مشاهده می‌کنید از وصل کردن نقاط بزرگ قرمزرنگ به یکدیگر یک موج الیوت بزرگ ناقص ساخته می‌شود. نقاط ۰، ۱، ۲ ،۳ و ۴ ساخته شده‌اند و بخش ۵ هنوز ناقص است. همچنین هرکدام از اجزای این موج بزرگ خود می‌توانند شامل ریزموج‌های الیوتی باشند. برای مثال موج ۰ به ۱ قرمز رنگ را در نظر بگیرید.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید از ۵ ریزموج متوسط و سیاه‌رنگ تشکیل شده که با اتصال این ۵ نقطه به یکدیگر موج ساخته می‌شود.
همچنین هرکدام از این ریزموج‌های متوسط و سیاه‌رنگ خود می‌توانند از ریزموج‌های کوچک و سبزرنگ تشکیل شده باشند. برای مثال در موج ۰ به ۱ قرمزرنگ، ریزموج سیاه‌رنگ ۱ به ۲ یک موج اصلاحی است که خود شامل ۳ ریزموج کوچک و سبز رنگ a,b,c است. همچنین ریزموج سیاه ۲ به ۳ خود شامل ۵ ریزموج سبز رنگ است که با اعداد مشخص شده‌اند.
به همین ترتیب کل موج با ۳ دسته متفاوت اعداد و حروف علامت‌گذاری شده است اما فایده این کار چیست؟
همان‌طور که در ابتدا توضیح داده شد اگر اعداد قرمزرنگ را دنبال کنید متوجه می‌شوید که موج بزرگ ناقص است، یعنی در حالی که باید ۵ مرحله بزرگ صعود کند و در ۳ مرحله اصلاح شود، تازه صعود از ۴ به ۵ را شروع کرده اما از کجا معلوم این تحلیل درست باشد؟
اینجا از ریزموج ها کمک می‌گیریم. وقتی تمام قله‌ها و دره‌های ممکن در نمودار را به وسیله چند لایه ریزموج پوشش می‌دهیم (با رعایت قوانین الیوت)، متوجه می‌شویم که حالت دیگری نمی‌تواند وجود داشته باشد که ساختار فراکتالی موج را حفظ کند. بنابراین اگر تمامی ریزموج‌ها و موج‌ها را درست مشخص کرده باشیم، حالتی که بوجود می‌آید، تقریبا یکتا است.
پس قیمت تازه مسیر خود را به سمت نقطه ۵ شروع کرده و این یک فرصت استثنایی برای سرمایه‌گذاری است که به جز با تحلیل الیوت نمی‌توانستیم آن را پیدا کنیم. (توصیه همیشگی سرمایه گذاران: در کف قیمت بخرید و در اوج قیمت بفروشیم، دقیقا وضعیتی که در این سهم بوجود آمده است)
تحلیل قیمت نفت و آینده جهان
برای اینکه با روش توضیح‌داده‌شده در بخش قبل بتوانیم قیمت نفت را پیش‌بینی کنیم، ابتدا لازم است نگاهی به قیمت نفت بر حسب زمان داشته باشیم.
در اینجا قیمت روزانه نفت را از ۴ سال پیش تا روز ۳ فروردین با کمک امواج الیوت تحلیل کرده‌ایم. برای اینکه شکل خیلی پیچیده و گیج‌کننده نشود، فقط موج الیوت اصلی و بزرگ با فونت بزرگ و مشکی‌رنگ مشخص شده است. در بعضی از بخش‌های موج، ریزموج‌ها را نیز با رنگ قرمز و فونت کوچک مشخص کرده‌ایم.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید موج اصلی ناقص است؛ ۵ مرحله صعود کرده اما فقط دو مرحله a و b را اصلاح کرده و در حال حاضر در حال طی کردن مرحله b به c است. خود موج b به c طبق خاصیت فراکتالی می‌تواند یک موج الیوتی ۵ مرحله‌ای باشد.
نگاهی باجزییات بیشتر داشته باشم به بخش b به c موج.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، حدس‌مان درست بود. بخش b به c نمودار خود در حال طی کردن ۵ موج است که تا کنون ۳ موج را طی کرده که در شکل با رنگ قرمز و فونت کوچک در انتهای سمت راست نمودار مشخص شده‌اند. بنابراین برای اتمام کامل موج نیاز است که موج از محل شکل‌گیری نقطه ۳، مرحله ۴ (اصلاح) رو به بالا را طی کند و سپس مرحله ۵ که ریزشی‌ست به دنبال آن بیاید.
در نتیجه توقع داریم قیمت نفت در روزهای پس از ثبت نمودارهای بالا کمی زیاد شود و سپس مجددا ریزش کند. در حالی که اگر می‌خواستیم بدون استفاده از این ابزار و صرفا بر اساس تخمین‌مان از جو روانی موجود در بازار تحلیل کنیم، صرفا می‌توانستیم پیش‌بینی کنیم که قیمت نفت تا زمانی که بحران‌ها تمام شوند سقوط می‌کند.
در عمل نیز همین اتفاق افتاده و قیمت نفت پس از کمی افزایش مجددا کاهش یافته تا موج کامل شود و پس از آن موج جدید شروع شده است. نمودار زیر در تاریخ ۲۱ فروردین ثبت شده است. بنابراین توانستیم با استفاده از تحلیل الیوت پیش‌بینی درستی از روند حرکتی قیمت نفت داشته باشیم.
