سه اسفند که استاد و دانشجو پایشان را به دانشگاه گذاشتند، خبرهایی از شیوع ویروسی به اسم کرونا در قم شنیده بودند ولی شاید دوراندیشترینشان هم فکر نمیکرد که بعد از گذشت دو هفته از شروع ترم همهچیز از فضای حقیقی به فضای مجازی نقل مکان کند و تجربه آموزش مجازی و از راه دور هم به همین سرعت و البته اجبار نصیبشان شود. تا آخر هفته دانشگاه تعطیل شد و همه افتادند دنبال آماده کردن زیرساخت و محتوای مناسب برای مجازی کردن آموزش در دو سه هفته آخر اسفند ۹۸ و در نهایت هرکاری که سیاستگذاریها و همایشها نکرد، کرونا توانست انجام دهد و همه را مجبور به ارتباط و درس دادن و درس خواندن از راه دور.
برای بررسی و ارزیابی آموزش مجازی در این بازه هم سراغ نظرات دانشجوها رفتیم و هم حرفهای مسئول اصلی آموزش مجازی دانشگاه. دکتر امینی، استاد دانشکده کامپیوتر و رئیس گروه آموزشهای الکترونیک در این گفتوگو از آمار سامانه گفت و کارهایی که در این مدت به همراه همکارانش انجام داده.
چند کلاس در این مدت به صورت مجازی برگزار شد؟ به تفکیک هم آماری دارید؟ کلاس آنلاین، ارسال ویدئو، ارسال جزوه، ارسال جزوه به همراه صوت یا تصویر؟
کلاسهای مربوط به حدودا ۵۰۰ درس از دانشکدههای مختلف با استفاده از سامانه کلاسهای مجازی در این مدت برگزار شده است. به طور کلی در خصوص شیوههای آموزش غیرحضوری انتخابی از سوی اساتید (براساس خوداظهاری آنها و اطلاعات جمعآوری شده از سامانهها) درصد استفاده از روشهای مختلف به شرح زیر بوده است:
· انتشار ویدیوهای آموزشی ۴۲٪
· انتشار اسلایدهای آموزشی با صوت ۶۴٪
· انتشار جزوات و یادداشتهای درسی با صوت ۵۵٪
· سامانههای ارتباط تصویری (مانند اسکایپ) ۲۰٪
· سامانه کلاسهای مجازی دانشگاه ۵۹٪
طبق اطلاعات جمعآوری شده حدود ۷۵ درصد از استادان دروس نظری، تاکنون نسبت به استفاده از روشهای آموزش الکترونیکی و غیرحضوری اظهارتمایل کردهاند و هر استاد ممکن است از ترکیبی از روشهای مختلف برای ارائه دروس خود استفاده کند.
به تفکیک دانشکدهها هم آماری دارید؟ در هر دانشکده چند درصد از استادها به صورت مجازی درس ارائه کردهاند؟ روشهای مختلف آموزش مجازی در هر دانشکده چطور بوده؟
میزان مشارکت استادان در استفاده از شیوههای آموزش غیرحضوری در دانشکدههای مختلف بسیار متفاوت بوده. دانشکدهها و مراکز آموزشی که مشارکت بالای ۷۰ درصد استادان را در این موضوع داشتهاند، به شرح زیر است:
· دانشکده مهندسی کامپیوتر ۱۰۰٪
· مرکز معارف اسلامی و علوم انسانی ۹۶٪
· دانشکده علوم ریاضی ۹۴٪
· دانشکده مهندسی صنایع ۹۲٪
· دانشکده فیزیک ۸۳٪
· دانشکده مهندسی برق ۸۳٪
· دانشکده مهندسی مکانیک ۷۵٪
بازخوردی از استادها نسبت به استفاده از این سامانهها داشتهاید؟ از روند کلاس و آموزش راضی بودهاند؟
همانطور که در پاسخ به سوال اول شما گفتم براساس خوداظهاری استادان و اطلاعات جمعآوری شده از سامانهها، حدود ۷۵ درصد از استادان درسهای نظری، نسبت به ارائه دروس خود با استفاده از شیوههای آموزش الکترونیکی اقدام کردهاند. نظرات مثبت بسیاری در این مدت از سوی استادهایی که از این روشها (خصوصا سامانه کلاسهای مجازی) استفاده کردهاند گرفتهایم. نقطهنظرات اصلاحی و تکمیلی متنوعی هم در این مدت دریافت شده که با اعمال آنها در آینده قطعا رضایتمندی بیشتری را میتوانیم بوجود بیاوریم. هر چند نظرات کلی مثبت بوده ولی مشکلاتی نیز در بخشهای مختلف سامانهها از سوی استادان و دانشجوها گزارش شده که برخی از آنها در این مدت کوتاه برطرف شده و برای برخی دیگر نیز برنامهریزی صورت گرفته که در آینده (مستقل از اینکه کلاسهای رسمی دانشگاه از این طریق ادامه یابد یا نه) مرتفع شود.
از لحاظ سرعت عملکرد سامانه کلاسهای آنلاین چطور بوده؟ مشکلی پیش نیامده؟ رکورد استفاده همزمان چطور بوده؟
با توجه به استقرار سامانه کلاسهای مجازی در بستر ماشینهای مجازی مرکز داده دانشگاه، منابع پردازشی این سامانه به اندازه قابل توجهی افزایش یافت و در نتیجه مشکلی به لحاظ منابع زیرساختی و سرعت به وجود نیامد. ضمن اینکه با افزایش پهنای باند اینترنت و ارتباطات درون کشوری دانشگاه در سال جاری هیچ محدودیتی در پهنای باند مصرفی این سامانه اعمال نشده است. ولی با افزایش قابل توجه کاربران همزمان سامانه، در چند مقطع مجبور به بازپیکربندی و تنظیم بخشهای مختلف سامانه شدیم که این موضوع اختلال چند دقیقهای برای برخی کاربران را به همراه داشت. این اختلال کوتاه بیشتر در بازه ۱۰:۳۰ تا ۱۱ روزهای فرد (که بیشترین کلاس همزمان دانشگاه در آن برگزار میشود) اتفاق افتاد.
در طی این مدت، بیشترین تعداد کاربران همزمان در سامانه کلاسهای مجازی ۱۱۵۰ نفر بوده است که در بازه ۱۰:۳۰ تا ۱۱ صبح روز سهشنبه ۲۰ اسفند ثبت شده است. با اقدامات صورت گرفته پیشبینی میشود که در ادامه مشکل خاصی در برگزاری کلاسهای آنلاین حتی در ساعات اوج استفاده از سامانه نیز نداشته باشیم. البته معدودی از استادان و دانشجوها از قطعی مکرر اتصال و یا کندی گلایه داشتهاند که با بررسیهای انجام شده مشخص شده که این مشکلات به ناپایداری شبکه اینترنت خود کاربران مربوط بوده و منشأ آن سامانه کلاسهای مجازی و زیرساخت شبکه دانشگاه نبوده است.
بیشتر کلاسهای آنلاین در کجا برگزار شده؟ یعنی استاد در منزل خودش تدریس کرده یا دفتر کارش یا مرکز آموزشهای الکترونیک دانشگاه؟
آمار دقیقی در این خصوص در دست نیست ولی طبق شنیدهها بیشتر استادان در منزل به ارائه دروس پرداختهاند، تعداد کمتری در دفتر خود در دانشگاه و تعداد انگشتشماری هم در استودیوی تولید مرکز آموزشهای الکترونیکی.
برنامه شما برای ادامه ترم چیست؟ پیشبینی یا برنامهریزی خاصی دارید؟ از سمت سامانه آموزش مجازی دانشگاه این امکان وجود دارد که تا آخر ترم همینطور پیش برویم؟
مرکز آموزشهای الکترونیکی دانشگاه به لحاظ زیرساختی آمادگی لازم برای ارائه کلیه دروس در بستر آموزشهای الکترونیکی را دارد و اقداماتی هم در راستای استفاده سادهتر استادان از امکانات فراهم شده در حال اجراست، ولی تصمیمگیری در خصوص شیوه ارائه آموزشها بعد از تعطیلات نوروز بر عهده معاونت آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه است و قاعدتا به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. این معاونت در حال حاضر پیشبینیهایی در خصوص این موضوع داشته و پس از تصمیمگیری نهایی در این خصوص اطلاعرسانی خواهد شد.
امکان برگزاری کوییز و امتحان هم به صورت آنلاین برای استادان وجود دارد؟
بله؛ در سامانه درسافزار شریف(cw) امکان برگزاری آزمونهای تستی و تشریحی به صورت برخط وجود دارد ولی چالش اصلی در برگزاری آزمونهای برخط به صورت از راه دور، شیوه کنترل دانشجو در هنگام برگزاری آزمون از لحاظ رعایت قوانین حاکم بر برگزاری آزمونهاست.
تعامل دانشجوها هنگام کلاس و درس در این روش کم نیست؟ چه کاری میشود برای افزایش تعامل دانشجوها انجام داد؟
به نسبت کلاسهای حضوری، دانشجوها در کلاسهای مجازی تعامل کمتری دارند و کمتر سوال میپرسند. در کلاسهای کم جمعیت با فراخوانی تکتک دانشجوها به مباحثه در کلاس و استفاده از ابزارهای ارزیابی برخط (به منظور سنجش یادگیری دانشجوها) میتوان انگیزه آنها را جهت تعامل هر چه بیشتر در کلاسهای برخط برانگیخت ولی این امر مستلزم فراهمسازی سناریوها و محتویات آموزشی مناسب و آمادهسازی ابزارهای ارزیابی، پیش از برگزاری کلاسهاست که در مدت زمان کوتاه این دوره امکانپذیر نبود. البته در کلاسهای پرجمعیت عموما این روشها نیز پاسخگو نخواهد بود و اصولا این معضل در شیوه آموزش حضوری نیز برای کلاسهای پرجمعیت وجود دارد.
آمار استخراجشده از سامانههای آموزش الکترونیکی دانشگاه (طی دوهفته ابتدایی پس از شیوع کرونا)
· تعداد دروس ارائهشده در سامانه کلاسهای مجازی: ۵۰۰ درس
· تعداد استادان (عضو هیأت علمی و مدعو) استفادهکننده از سامانه کلاسهای مجازی: ۳۵۵ نفر
· بیشترین تعداد حضور همزمان در کلاسهای مجازی: ۱۱۵۰ کاربر
· میزان آموزش در سامانه کلاسهای مجازی: ۴۵۰۰۰ نفر-ساعت
· تعداد دروس در سامانه مدیریت یادگیری یا درسافزار شریف(cw): ۶۵۵ درس
