همه ما گذرمان به مسجد دانشگاه افتاده است. برای شرکت در نماز جماعت یا شرکت در برنامه‌های مذهبی مثل مراسم جشن و عزاداری معصومین (ع)، حضور در اعتکاف یا حتی برای استراحت و گپ‌و‌گفت با دوستان‌مان. هیچ به تفاوت این فضا با سایر مکان‌های دانشگاه فکر کرده‌اید؟ آیا شما هم تفاوت روح حاکم بر این قسمت با سایر فضاهای دانشگاه را درک کرده‌اید و اینکه این تفاوت ناشی از چیست؟ شاید پاسخ را باید در معماری این مکان جست‌وجو کرد.
مسجد دانشگاه با الهام از بناهای مذهبی عصر صفوی طراحی شده و مهم‌ترین نماد آن گنبد آن است که از دو پوشش آجری تشکیل شده است. طراح گنبد، استاد محمدرضا بنام تبریزی، معمار مسجد کبود تبریز برای بازسازی است. وی متولد ۱۲۸۲ و متوفی در ۱۳۷۴ در تبریز است؛ معماری که وقتی تنها بیست سال داشت، پدرش در وصف مردم‌داری و خصایل نیکش می‌گوید: «من باید سی سال شاگردی او را بکنم.» همچنین، مسجد دارای چند گل‌دسته است و تزیینات آن نیز، کاشی، آجر، کارهای معرق، رسمی‌کاری و یزدی‌بندی است. نمادهای گل‌دسته‌ها هم توسط معمار شعرباف کار شده است. محراب مسجد با طرح گچ‌بری و کاشی‌های محراب با طرح ساده آیات قرآن صورت گرفته است. گچ‌بری‌ها هم اثر مهندسی روحانی، استاد مرکز گرافیک است.
از هر کدام از چهار در مسجد دانشگاه که بخواهیم وارد شویم، آغوش گشوده مسجد با دیوارهای آجری و کاشی‌کاری‌های لاجوردی و فیروزه‌ای به استقبال‌مان می‌آید. وقتی وارد می‌شویم، بدون آنکه متوجه شویم، رو به قبله ایستاده‌ایم. فضای گشوده جلوخان مسجد پیشاپیش اعلام می‌کند که به جای مهمی وارد می‌شویم و دو سکوی پیرنشین دو طرف، دعوت نصفه‌نیمه‌ای برای نشستن و رفع خستگی کلاس سخت تا دم ظهر است.
از در سبز آهنی که وارد می شویم، یا کاج‌های باغچه جلوی چشم‌مان را سد می‌کند، یا بلندنظرتر که باشیم، دو گل‌دسته و گنبد فیروزه‌ای مسجد که پیوند این فضا را با آسمان به یاد می‌آورد. بعد هم زلالی آبی که در حوض مرمر سفید، وسط صحن آرمیده و آرامت می‌کند. جداره‌های مسجد آسمان را تنگ در قاب گرفته و آسمانی را زمینی می‌کند تا تو آسمانی شوی. حوض‌خانه مسجد هم همین هوا را در تو زنده می‌کند، رو به آسمان است و هوایی‌ات می‌کند. و این‌گونه آب و درخت و آسمان در این مکان دست به دست داده‌اند تا هیاهوی بیرون دیگر نباشد و آرامش باشد و خدا باشد و اینجا مسجد شود، سجده‌گاه، محل دیگری برای بندگی.
برای وارد شدن به شبستان باید که از در کوچکی عبور کنی که یادت بماند لحظه ورود را و اینکه مهم است مرز بیرون و درون اینجا، که یادت بماند گذر از این مرز را و قدم گذاشتن به حرم امن را. سپیدی ساده و بی‌آلایش جداره‌های شبستان و کتیبه‌های قرآن، ذکری است و سقف بلند آن هم ذکری دیگر.
ستون‌های قطور مسجد، گوشه‌های دنجی را برای دانشجوها فراهم کرده است؛ دانشجوهایی که یا برای خلوت با خالق پایشان به مسجد باز می‌شود، یا برای درس خواندن‌های دسته‌جمعی و گپ‌وگفت‌های دوستانه و یا حتی برای استراحت بین کلاس‌های دانشگاه.
خبرهای دیگری هم هست اما برای بنده او بودن تو تنها نیستی، جماعتی هستند که همدلی‌شان دلت را محکم کند و اصلا فلسفه‌اش همین است این مسجد و این جماعت، و فکر کن چقدر تفاوت است آن زمان که در مسجد دانشگاهت رو به همه باز است و از مردم نبریده و به آنها پیوسته. فکر کن که ما و مردمی نیست و ما با مردم ما می‌شویم در این مسجد برای بندگی.
مسجد دانشگاه، از آغاز تا انجام
ایده طراحی و احداث مسجد دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۵۸، پس از اینکه دانشگاه‌ها در جمهوری اسلامی خود را با شرایط منطبق کردند، در شورای دانشگاه مطرح شد و پس از بررسی‌های صورت‌گرفته محل فعلی مسجد، بهترین محل برای احداث مسجد دانشگاه تشخیص داده شد؛ زمینی که در سال‌های حکومت پهلوی محل استقرار گارد شاهنشاهی در دانشگاه بود. طرح مسجد به مسابقه گذاشته شد و بیش از بیست طرح برای مسجد ارائه شد.
سال ۱۳۶۰، هیئت امنا برای ساخت مسجد تشکیل شد. در بازنگری تخصصی توسط یک گروه معماری، طرح مهندس حجت، که حالا دکتر حجت و استاد دانشگاه تهران است، ندیمی، شریف تهرانی و ابوذری بهتر از طرح‌های دیگر تشخیص داده شد و طی چندین جلسه از آنها خواسته شد طرح خود را به صورت کامل ارائه دهند. دکتر علی حاجیلو، استاد دانشکده مکانیک هم به عنوان مجری پروژه انتخاب شد.
در واقع، مسجد دانشگاه به همراه چند ساختمان دیگر، با ایده احیای معماری سنتی ایرانی اسلامی، در کشور ساخته شدند. در ساخت مسجد، معماری سنتی و ایده‌های معماری جدید با هم تلفیق شده است. برای مثال، ستون‌های مسجد و سازه اصلی بتونی است اما گنبد به شیوه کاملا سنتی و به شکل خشتی با طراحی دوجداره ساخته شده است. عمده بودجه مسجد از سوی خیرین و کمک‌های مردمی تأمین شده است. از حدود سال ۶۴ با وجود آنکه مسجد نیمه‌کاره بود و هنوز تکمیل نشده بود، نماز جماعت دانشگاه در ساختمان نیمه‌تمام مسجد اقامه می‌شد. هدف این بود که مردم در جریان ساخت مسجد قرار بگیرند و نیاز مبرمی که به وجود مسجد است، لمس شود و با کمک‌های مردمی و پیگیری مدیران پروژه زودتر تکمیل شود.
از همان ابتدای سال تأسیس مسجد طراحی مسجد چندمنظوره صورت گرفت تا هم اهالی دانشگاه صنعتی شریف و هم اهالی محل از این مسجد استفاده کنند. در حال حاضر، مسجد دانشگاه صنعتی شریف دارای صحن بزرگ با چند کلاس برای برگزاری دروس حوزوی است و چند سالی است که این دروس در کلاس‌های مسجد برپا شده‌اند. نماز جماعت ظهر و عصر مسجد دانشگاه صنعتی شریف مختص دانشگاهیان این دانشگاه است ولى شب‌ها اهالی محل می‌توانند در نماز جماعت و مراسم مسجد شرکت کنند.
طرح توسعه
یکی دو سال اخیر، جمعیت نمازگزار مسجد در نماز ظهر، به حدی رسیده بود که حتی بخش‌هایی از حیاط مسجدهم مفروش می‌شد، البته در زمان‌هایی که شرایط جوی اجازه می‌داد. از بین ایده‌های موجود برای توسعه مسجد، مانند مسقف کردن حیاط، تنها توسعه از سمت قبله امکان‌پذیر بود. با تخریب انبارها و مغازه‌های مسجد در ضلع خیابان آزادی، مرحله اجرایی طرح توسعه آغاز شد. با اجرای این طرح، حدود سی‌صد متر به فضای مسجد افزوده شد و این یعنی یک‌ونیم برابر شدن فضای قبلی شبستان مسجد. حالا در قسمت شبستان ظرفیت مسجد از پانصد نفر به نزدیک هشتصد نفر رسیده است.
