خودآگاهی؛ گام اول است
در جامعه بحران‌زده امروز، اساسا نمی‌توان بهترین شیوه زندگی را به کسی تجویز کرد اما ارائه آموزشهای حداکثر بی‌طرفانه و علمی، رفتارسازی خودآگاهانه افراد را به سمت یک جامعه سالم سوق خواهد داد. متأسفانه بسیاری از مردم، به دلیل عدم دسترسی به آموزش رسمی و معتبر و احساس شرم برای بیان افکار خود نزد افراد قابل اعتماد، برای ارضای حس کنجکاوی خود نسبت به مسائل جنسی به مراجع غیررسمی و عوامانه روی می آورند، باورهای خود را به صورت غیر علمی شکل می دهند و در مواضعی به‌تنهایی تصمیم‌گیری میکنند که عواقب آن تصمیم‌ها جبران ناپذیر خواهد بود. سازمان‌دهی سلسله جلسات «من و سلامت جنسی من» زاییده مشاهده شخصی افراط و تفریط در رویکردهای دیگران نسبت به مقولات جنسی بود. برخی فکر میکنند تا قبل از اینکه در رابطه مشروع ازدواج قرار بگیرند باید در گوشه ذهن خود همیشه این گزاره را داشته باشند که «هیس، افراد نجیب در مورد سکس فکر نمی‌کنند». این گروه از جامعه شریف ما که زندگی خود را وقف علم کرده اند ممکن است اساسا به صورت خودجوش دنبال کسب آگاهی نباشند و آن را دانشی اضافی، منحرفانه و بحث در مورد آن را بر خلاف عفت تلقی کنند، اما هرگز نمی توان انکار کرد که همان کمابیش حرف‌های عوامانه و کلیشه‌های رسانه‌ای که از گوشه ذهنشان رد می‌شود، مواضعی کاذب را در آنها ایجاد می‌کند. از طرفی، عده‌ای دیگر با کسب بیشترین اعتمادبه‌نفس از کمترین منابع، دست به رفتارهای پرخطر می‌زنند.
کسب آگاهی از متخصصین علمی بی‌طرف این حوزه، برای هر دو گروه حائز اهمیت است. در مورد گروه اول، نمی‌توان یک عمر با افسانه‌های عوامانه نیمه کور زندگی کرد و به محض ورود به زندگی مشترک همه مهارت‌ها را به درستی یاد گرفت و دانسته‌های اشتباه قبلی را به سرعت بازآفرینی کرد و انتظار یک رابطه امن را داشت. اساسا داشتن کلیتی از دانش عمومی قبل از ورود به حوزه استفاده عملی از این دانش، حس آرامشی را در فرد ایجاد می کند که من در یک سلامت نسبی قرار دارم و مشکلات جزئی احتمالی در آینده با مراجعه به یک متخصص قابل حل هستند. به عبارتی اوضاع در ذهن آنها در یک کنترل نسبی قرار می گیرد و ترس از مسائل پیش پا افتاده آنها را از قدم گذاشتن در مسیر یک رابطه امن دور نمی کند. همچنین نمی‌توان ادعا کرد که برای این گروه، دیگر خطر در معرض تجاوز قرار گرفتن وجود ندارد. افسانه هایمن در این قشر، با روایت‌های نادرست بسیاری احاطه‌شده است که تثبیت آنها در ذهن منجر به بروز رفتارهای اجتناب گرایانه نسبت به روابط امن (خصوصا در دختران) شده است. دوستی با بدن، از مهم ترین عوامل سلامت روان است آن هم در جامعه ای که رسانه وضعیت طبیعی بدن را نابهنجار نشان می دهد.
در گروه دوم به کرات دیده ام که پس از تزریق واکسن گارداسیل و استفاده از ابزارهای پیشگیری و تسلط به راهکارهای آن، اعتماد به نفس در برقراری هر رابطه پرخطری آنها را از کسب آگاهی های علمی دقیق تر غافل نگه داشته و منجر به بروز تصمیماتی شده که عواقب آن تا آخر عمر جبران ناپذیر است. اقلیتهای جنسی که استثنای طبیعت هستند و اقلیت نماها در تعامل با هر دو گروه وجود خواهند داشت و کسب آگاهی نسبت به آنها و تعامل درست با این افراد وظیفه هر انسان مسئول است. لذا آنچه در سیاستگذاری کلان در جامعه ما اهمیت دارد، تزریق خودآگاهی در تصمیم‌های جنسی و واگذارکردن پیامها و عواقب آن به خود فرد است. دست کم در وهله اول، باید از طریق ارائه علم تخصصی این حوزه فرد را از مسیرهایی که وی را به سمت اطلاعات انحرافی سوق میدهد به سمت منابع متقن فهم این مفاهیم سوق داد و با عمومی کردن دانش در بستر فرهنگی جامعه، به حل برخی از چالشهای ذهنی در این زمینه ها مشروعیت بخشید.
علم سکسولوژی تنها منحصر به بیان وقایع علمی نیست و با واقعیت‌های اجتماعی و روانشناسی نیز ارتباط دارد. نمی توان ادعا کرد که تک تک گزاره های بیان شده در یک علم واقعیت مطلق هستند یا در انطباق کامل با هنجارهای تک تک اعضای جامعه قرار دارند اما متخصصین این علم تلاش میکنند صادقانه ترین وقایع جامعه امروز و اخیرترین دریافتهای پزشکی را به جامعه ارائه دهند و تصمیم گیری و اتخاذ موضع را به خود فرد واگذار کنند. از مهمترین جنبه های روانشناسانه این علم، انتقال یک دید واقع گرایانه از رابطه عاطفی است که بهتر است از همان سالهای اول دانشگاه، آموزش آن به طور جدی در دانشگاه پیگیری شود تا عواقب آن، که به سختی قابل جبران است تا حد امکان کاهش یابد.
باید دانست که ضرورت این آموزش ها محدود به یک جنسیت خاص نیست؛ غالباً چنین روابطی بین دو جنس مخالف شکل می گیرد و کسب آگاهی های نامتوازن، تعادل را در روابط بین فردی از بین می برد. با این حال، زنان در مسئله کمبود آگاهی از مسائل جنسی و خودآگاهی نسبت به اندامهای جنسی و عواقب برقراری رابطه غیرامن، آسیب جسمی و روانی بیشتری از جنس مذکر می بینند. سالانه میزان قابل توجهی از آمار مرگ و میر در میان زنان ناشی از انواع سرطان های دهانه رحم، تخمدان و غیره است که با کسب آگاهی نسبت به علائم اولیه و هوشیار بودن نسبت به تغییر وضعیت بدنی می توان این بیماری ها را به راحتی درمان کرد. دانشگاه ما میتواند با ارائه آگاهی و دانش صحیح علمی، جان فرزندان خود را در سالهای آینده نجات دهد.
خوشبختانه با درک مناسب موجود در معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه نسبت به این مسائل و همراهی حداکثری این مجموعه، اولین دوره خودمراقبتی و سلامت جنسی دختران با ارائه خانم دکتر زهرا سلمانی، فوق دکترای سلامت جنسی از دانشگاه تهران در ترم 01-02 برگزار شد و مورد استقبال دانشجویان دختر از مقاطع مختلف تحصیلی قرار گرفت. تجربه نزدیک من از دیدن اثرات این آموزش بر تصمیمات شخصی دوستانم، این باور را که آگاهی حلقه مفقوده جامعه ماست در من تقویت کرد. ایجاد اعتماد متقابل بین دانشجویان و استاد کارگاه، باعث شد دانشجوها حریم امنی برای بیان مشکلات فردی و پیدا کردن گره های کور وجودی خود پیدا کنند. با توجه به اشتیاق مدرس برای انتقال دانش و آگاهی به دانشجویان و وقت گذاشتن غیرمشروط برای ایشان، آنها توانستند تا حدی در ابتدا، حین و انتهای کارگاه از نوعی مشاوره رایگان هم بهره مند شوند. مزیت نسبی کارگاه های حضوری نسبت به آموزش مجازی این است که دانشجویان با افرادی با دغدغه ها و نگرانی های مشابه خود روبرو می شوند و وضعیت خود را بیش از حد بحرانی نخواهند دید و نوعی گروه درمانی از طریق حضور در یک بستر علمی بوجود می آید. از همه مهمتر شرکت کنندگان به این باور می رسند که این مقوله یک علم است، نه یک محتوای انحرافی خلاف عفت عمومی و اتفاقاً در بسترهای مناسبی امکان صحبت کردن و به اشتراک گذاشتن دغدغه های افراد وجود خواهد داشت. امید است دانشگاه شریف ما با ارائه آموزشهای به روز شده مستمر، آگاهی را به هر عضو این جامعه کوچک هدیه دهد تا پیمودن مسیر امن زندگی را برای هر فرد، متناسب با هنجارهای شخصی که دارد تسهیل کند. برگزاری دوره های این چنین از ضرورتهای سیاست فرهنگی در دانشگاه است که هیچ گونه جایگزینی ندارد، زیرا حتی کارگاه های مجازی، کتابها و مقالات معتبر با این فرض که دانشجو در پیدا کردن آنها به محتوای انحرافی منحرف نمی شود هم مزیت قابل توجه یک جلسه حضوری و شنیدن دغدغه ها و بحثهای شخصی دیگران را ندارند. در بحران کنونی جامعه ما، در وجوب تزریق آگاهی به دانشجویان از هر قشری، هیچ شکی نیست. به امید دستیابی به جامعه سالمی که در آن رفتارهای درست، از آگاهی درونی افراد نشات می گیرند.
