جهاد دانشگاهی شریف، مانند دیگر جهادهای دانشگاهی، در سال ۱۳۵۹ تأسیس شد. این سازمان با اینکه مدیریتی مستقل از دانشگاه داشت، آن زمان جزئی از شورای مدیریتی دانشگاه نیز بود. در ابتدا هدف این سازمان استفاده و بهرهگیری از توان علمی و عملی دانشجویان دانشگاه شریف برای حل مشکلات کشور بود. جهاد دانشگاهی با نیروهایی که داشت در اداره کارخانهها به وزارت صنایع، سازمان صنایع ملی، و جهاد سازندگی کمکرسانی میکرد. این اقدامات در راستای استفاده از ظرفیتهای دانشگاهی برای توسعه کشور و رفع نیازهای صنعتی و اقتصادی بود. هنوز 46 روز از تأسیس جهاد دانشگاهی نگذشته بود که جنگ ایران و عراق آغاز شد. با شروع جنگ، جهاد دانشگاهی فعالیتهای خود را باهدف تقویت توان دفاعی کشور به سمت صنایع دفاعی برد تا از ظرفیت دانشجویان و اساتید دانشگاه در صنعت دفاعی بهرهگیری شود.
به این منظور تیمهای مختلف مهندسی از میان دانشجویان تشکیل و سازماندهی شد. جهاد دانشگاهی بهمرور دفاتری را در صنایع موشکی، مهماتسازی، نیروی هوایی و چند بخش دیگر ایجاد کرد. کارگروههای مختلفی ایجاد شد که هرکدام در زمینهای تخصص داشتند. روزانه حدود ۱۰۰ نفر از متخصصین جهاد، با مینیبوس به صنایع دفاعی ارسال میشدند تا در همان جا بر روی پروژهها کار کنند. تعداد بیشتری هم در دانشگاه به فعالیت میپرداختند. تعامل میان جهاد و دانشگاه بسیار زیاد بود. امکانات آزمایشگاهی دانشگاه در اختیار جهاد دانشگاهی قرار میگرفت. جهاد نیز هرکجا که نیاز به آزمایشگاه جدید داشت آن را در دانشگاه ایجاد میکرد و سپس استفاده مینمود. باتوجهبه امکانات دانشگاه و ظرفیت متخصصین جهاد، قراردادهایی با صنایع دفاعی منعقد میشد که خروجی آن شامل مستندات کامل، دستورالعملهای کنترل کیفی برای تولید مستمر، دفترچه نگهداری و تعمیرات و نحوه آموزش پرسنل تحویل کارفرما میشد.
برخی از پروژههایی که جهاد دانشگاهی آن روزها برای تقویت توان دفاعی کشور انجام داد، عبارت است از: اصلاح خط تولید موشک کاتیوشا، داخلیسازی تکنولوژی فولاد بدنه و موتور موشک کاتیوشا، تولید مواد اولیه لازم در RPG-7. تدوین دانش فنی و ساخت فیوزهای مجاورتی برای برخی موشکها، ساخت مینهای دریایی، افزایش ظرفیت گلوله ضدهوایی، ایجاد خط تولید انبوه گلوله توپ ۱۵۵ میلیمتری، سیستم ناوبری هواپیما INS، ساخت سیستم هدایت خودکار پهپاد، ساخت سکوی پرتاب پنوماتیک پهپاد، اصلاح و بهروزرسانی رادارهای قدیمی ارتش، کامپیوتری کردن شبکه پدافند هوایی، ساخت شبکه شنود مخابراتی، ساخت رمزکننده صوتی «امین»، ساخت مینهای هوایی ابابیل، ساخت چندین پناهگاه در پالایشگاه مراکز نظامی بیمارستان ها و دانشگاه شریف و مناطق جنگی و پروژههایی دیگر که این صفحه حتی گنجایش نام آنها را هم ندارد.
تمامی این فعالیتها در دورانی انجام گرفت که تا چند سال قبل از آن تمام صنایع دفاعی ایران از خارج وارد شده بود و دانش تخصصی ساخت بسیاری از محصولات، دیگر وجود نداشت. در آن شرایط بود که دانشجویان همین دانشگاه، باتکیهبر دانشی که در دانشگاه کسب کرده بودند توانستند پایههای صنعت دفاعی را بگذارند. البته همواره دانشجویان شریف، با شناسایی مشکلات صنایع این کشور در کنار اندک حمایتی که از آنها شده، کارهای بزرگی کردهاند.
خط تولید موشک ۱۲۲ میلیمتری آرش که در دسته موشک کاتیوشا قرار میگیرد قبل از پیروزی انقلاب توسط یک شرکت آلمانیبا شرکتی آلمانی راهاندازی شده بود. با وقوع جنگ و خروج کارشناسان خارجی، نیروهای قدیمی باقیمانده در صنایع موشکی، تلاش کردند تا تولید راکت را دوباره راهاندازی کنند اما راکت جدید تولیدی با مشکلات زیادی همراه بود. با درخواست مرحوم مهندس ترکان، تیمهای کارشناسی جهاد دانشگاهی صنعتی شریف متشکل از کارشناسان رشتههای مهندسی شیمی، مکانیک، متالورژی، صنایع، برق و شیمی کاربردی به کارخانه اعزام شدند. این حضور در آغاز با استقبال کارشناسان قدیمی آن صنعت مواجه نشد. در این شرایط عیبیابی موشکها صورت گرفت. بیش از ۱۵ ایراد اساسی در موشکها شناسایی شد و برای رفع هرکدام از آنها برنامهریزی صورتگرفت. پس از اصلاحات و انجام آزمونهای موفق، تولید این موشکها ازسرگرفته شد و همچنین، پروژههای دیگری، برای خودکفایی در تأمین مواد اولیه موشک مانند ورق فولادی، عایق و پرههای موشک تعریف شد که پس از آن به انجام رسید.
دشمن بعثی، از دستگاه رمزنگاری صوتی ساخت شرکت Racal در ارسال پیامهایش استفاده میکرد. به هدف رمزگشایی از صحبتهای خطوط دشمن، یکی از رمزکنندههای غنیمتی در اختیار نیروهای جهاد دانشگاهی صنعتی شریف قرار گرفت. این رمزکننده در پروژهای محرمانه در جهاد دانشگاهی بازگشایی و نحوه کارکرد تحلیل شد تا الگوریتم رمزنگاری این دستگاه و نوع پیادهسازی آن کشف شود. تحلیل این رمزکننده به ایجاد دو پروژه دیگر منجر شد. یکی پروژه نفوذ، اختلال و رمزگشایی شبکه ارتباطی دشمن که نیاز به ساخت دستگاههایی مشابه از روی نمونه اولیه داشت و دیگری پروژه ساخت رمزنگار «امین» که بهصورت گسترده در جبهههای جنگی مورداستفاده قرار گرفت. این دو فناوری باعث شد تا دانشجویان و مهندسی همکار ایرانی در جنگ، برتری اطلاعاتی بینظیری را به دست آورند.
ایران، در زمان جنگ، به علت کمبود توانایی در نیروی هوایی، خود را نیازمند ساخت هواپیماهای بدون سرنشین دید. به همین منظور پهپاد مهاجر یک ساخته و عملیاتی شد. کنترل این پهپاد به علت وجود خلبان زمینی نیاز به حضور در زمینهای دشمن را داشت و بسیار مشکل بود. بعلاوه مشکلات دیگری نیز وجود داشت که همه در فیلم معروف «مهاجر» به تصویر کشیده شده است.
برای افزایش کارایی پهپاد و کاهش وابستگی آن به خلبان زمینی و ارتباطات رادیویی، جهاد دانشگاهی شریف، برنامه توسعه دومرحلهای را پیشبینی کرد. ابتدا سیستم پایدارکننده خودکار در پهپاد نصب شد که اجازه میداد بدون نیاز به کنترل دائم، پایداری بهتری را در پرواز داشته باشد. سپس پهپاد مجهز به سیستم ناوبری پیشرفتهٔ کامپیوتری شد تا هدایت مستقلتر و دقیقتر انجام گیرد. این پروژه که بعدها به صنایع دفاعی سپاه منتقل شد، منجر به بهبود عملکرد و گسترش کاربردهای پهپادها شد.
در پروژه دیگری، برای جبران نبود باند مناسب برای به پرواز درآوردن پهپادها، سکوی پرتاب پنوماتیک برای این هواپیماهای بدون سرنشین طراحی و ساختهشد. این پروژه که از زمان شروع طراحی تا گذراندن آزمایشها و وارد عمل شدنش، دو سالی طول کشید، قادر بود تا پرتابههایی با وزن تا ۱۰۰ کیلوگرم را پرتاب کند.
رضا نظریه | ۱۴۰۱ مهندسی برق
