۱۴۰۰ که خیلی‌ها انتظار داشتند جایی در بین سال‌های قرن پانزده شمسی برای خود باز کند، با حکم حکومتی مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران همچنان در قرن ۱۴ باقی ماند تا حداقل دل‌مان به تغییر قرن و یک آغاز بزرگ خوش نباشد، ولی تغییر دولت در ایران بعد از روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا و احتمال رخت بربستن کرونا و بازگشت به همان زندگی عادی که دل‌تنگش هستیم، دل‌خوش‌کنک‌های حداقلی ۱۴۰۰ هستند. بیش از یک ماه از ۱۴۰۰ گذشت، آن هم یک ماهی که اصلا قصد رفتن نداشت و حالا ما مانده‌ایم و باقی‌مانده آخرین سال واقعی قرن.
اقتصاد، تحریم، مذاکره و تولید
سال ۱۴۰۰ با عنوان «رفع تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی‌ها» نام‌گذاری شد تا مطابق الگوی دهه ۹۰، اولویت مسائل اقتصادی را در ذهن مقامات عالی‌رتبه نشان دهد. این عنوان کلی سبب می‌شود که هر کدام از دو جناح کشور از ظن خود آن را تفسیر کند. دولت روحانی که تحریم‌ها و جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران را مهم‌ترین مسئله می‌داند، تلاش خواهد کرد که این عنوان را برای رفع تحریم‌ها صرف کند؛ تحریم‌های ثانویه‌ای که گاه به صورت یک‌جانبه از طرف آمریکا بر اقتصاد کشور تحمیل شده و گاه به واسطه تصمیم ساختار سیاست‌گذاری در تصویب الزامات مبارزه با پول‌شویی در قالب FATF. دولت دوازدهم پس از آنکه تغییر دولت در آمریکا به سرانجام رسید و ترامپ از کاخ سفید بساطش را جمع کرد، در نامهای به رهبری خواستار بازنگری در وضعیت قانون پیوستن به دو کنوانسیون پالرمو و CFT شد. قرار بود تا اسفند ۹۹ درباره این موضوع در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصمیم‌گیری شود اما جمع‌بندی متقنی صورت نگرفت و موضوع به بعد از عید موکول شد.
رفع تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام نیز مسئله‌ای بود که کندتر از انتظار دولت پیش رفت و آمریکا هنوز برای پذیرش تعهدات خود اقدامی نکرده است. مجلس پس از ترور شهید فخری‌زاده، قانون مقابله با تحریم‌ها را تصویب کرد تا دولت را ملزم به غنی‌سازی بیشتر کند. سازمان انرژی اتمی ایران هم از رسیدن سطح غنی‌سازی به ۶۰ درصد خبر داده، آن هم بعد از خراب‌کاری تروریستی در تأسیسات سایت هسته‌ای نطنز. این چنین به نظر می‌رسد مهم‌ترین مسئله سال بعد، راه حل رفع این دو مشکل باشد که دو مسیر متفاوت برای آن تعریف شده است. اصلاح‌طلبان و دولت معتقدند که با مذاکره می‌توان تحریم را رفع کرد و شرایط اقتصادی سال‌های ۹۳ تا ۹۶ را تکرار، اما اصولگرایان مذاکرات را ذلیلانه می‌دانند و مدعی هستند می‌توانند با مذاکرات و روابط راهبردی با کشورهایی مثل چین و روسیه، غرب را به پذیرش شرایط تسلیم کنند. این‌گونه دیگر نیاز نیست که ایران الزامات FATFرا بپذیرد و تحریم‌ها نیز بر شرایط اقتصادی کشور موثر نخواهد بود.
مذاکرات وین ۲ که برای احیای برجام در حال برگزاری‌ست، در سطح کارشناسی و مدیران گام‌های مهمی را طی کرده و چالش‌های مهمی را از سر گذرانده است و احتمالا در یکی دو پیچ آخر به سر می‌برد. هیچ بعید نیست به زودی بحث تحریم‌های تروریسیتی آمریکا علیه سپاه پاسداران یا بعضی نهادها نیز حل شده و پایان تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام رقم خورده باشد یا گرهی که ترامپ افزود، آن چنان کور شده باشد که طرفین از خیر برجام بگذرند، احتمالی که اندک است اما به هر حال احتمال هر چیزی روی میز قرار دارد. با رفتن ترامپ، احتمالا روابط منطقه‌ای ایران و همسایگانش نیز بهبود می‌یابد و حداقل تنشی که در چند سال گذشته شعله‌ور شده بود، ادامه پیدا نکند. چراغ‌های سبزی نیز از سمت عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج فارس برای بهبود روابط با ایران دیده می‌شود.
ایمنی همگانی علیه کرونا
پیش‌بینی می‌شود که کرونا همچنان این یک سال هم با ما همراه باشد و گرچه دولت از واکسیناسیون عمومی تا آخر سال خبر داده اما مشخص نیست وضعیت به چه شکل پیش می‌رود. در آن اوایل کرونا بحث از ایمنی گله‌ای بود که مشخص شد چقدر پرهزینه است و چه تعداد جان عزیز باید فدا شوند تا شر ویروس کم شود. بعد از ساخت واکسن امیدها افزایش یافت تا با واکسیناسیون مسئله حل شود اما تامین آن به داستانی پر آب چشم تبدیل شده است. پیش‌بینی دولت این است که با عرضه واکسن داخلی و ساخت داخلی واکسن خارجی، سرعت واکسیناسیون افزایش یابد و این اتفاق تازه از خرداد به بعد رقم خواهد خورد. پیشتر و قبل از عید ستاد اجرایی به عنوان صاحب واکسن کوو-برکت مدعی بود که تا خردادماه، ۲۰ میلیون دوز واکسن وارد بازار خواهد کرد اما فعلا پذیرفته که ظرفیتی بیش از دو الی سه میلیون دوز در ماه ندارد. همچنین با اجرایی شدن فاز سوم کارآزمایی واکسن مشترک ایرانی-کوبایی، این امید وجود دارد که شاید واکسن‌های دیگر به واکسیناسیون عمومی در کشور کمک کنند. در صورتی که واکسن همگانی تأمین شود و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد جامعه واکسن بزنند، (نزدیک به ۹۰ میلیون دوز واکسن) خیلی‌ها امیدوارند که ترم مهر به صورت حضوری برگزار شود. اتفاقی که احتمالا با اولویت مدارس و سپس دانشگاه‌ها(به دلیل نگرانی از تراکم در خوابگاه‌ها) رقم خواهد خورد.
انتخابات مبهم
هر کدام از دو جناح برای انتخابات ۲۸ خرداد نامزدهای متعددی در نظر دارند و افراد زیادی خود را شایسته عالی‌ترین مقام اجرایی و دومین مقام سیاسی کشور می‌دانند. در بین اصولگرایان، ابراهیم رئیسی و محمدباقر قالیباف، دو نام مطرح هستند که تجربه شکست در انتخابات ۹۶ را در کارنامه دارند و اکنون در مقام ریاست دو قوه دیگر مشغول به کارند. با توجه به اخباری که می‌رسد و منع از ثبت‌نام سیدحسن خمینی و مهم‌تر از آن، اعلام نامزدی برخی چهره‌ها احتمال نامزدی رئیسی کمتر شده، مگر آنکه قرار باشد او در یک انتخابات خودمانی و بدون رقیبی هم‌وزن از جناح مقابل به کرسی ریاست‌جمهوری برسد یا کفه دعوت‌ها از او سنگینی کند. اگر رئیسی نیاید، احتمال نامزدی قالیباف زیاد خواهد بود. سعید محمد، نامزد دیگری‌ست که حضور او در فضای رسانه‌ای پررنگ است و تحلیل‌ها بیان می‌کند که به نیت شهرداری تهران قصد حضور در انتخابات کرده است. نامهای علیرضا زاکانی زاکانی، مهرداد بذرپاش، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، عزت‌الله ضرغامی و حتی محمود احمدی‌نژاد هم برای فعال شدن در انتخابات به گوش می‌خورد. ضرغامی مدت‌هاست که خود را نامزد آماده انتخابات می‌داند و مسیر دشواری هم ندارد اما احمدی‌نژاد احتمالا با مانع بلند شورای نگهبان مواجه می‌شود تا همچون دیگر روسای دولت در ایران، فرصت خدمت مجدد را بدست نیاورد. به این لیست نام سعید جلیلی، محسن رضایی، رستم قاسمی و حسین دهقان هم اضافه می‌شود که با دغدغه‌ای اندک از مسائل ردصلاحیت، آماده‌ی ورود به رقابت می‌شوند. نام علی لاریجانی از اصولگرایان نزدیک به اعتدالیون نیز مطرح است؛ گزینه‌ای که فعلا چراغ‌خاموشی پیشه کرده اما شرایط دشواری از لحاظ سیاسی در انتظارش است، چرا که احتمالا علاه بر خواستارانی که در میانه طیف‌های سیاسی دارد، در دو جناح نیز بر سر نخواستنش دعواست.
در جناح اصلاح‌طلبان، پس از منع نامزدی سیدحسن خمینی که نامزدی‌اش و رقابت احتمالی با ابراهیم رئیسی، انتخابات ریاست‌جمهوری را به رقابتی بزرگ تبدیل میکرد، فضا برای بقیه‌ی نیروهای این جناح که امکان تأیید صلاحیت را در خود می‌بینند، باز شده است. اسحاق جهانگیری و محمدرضا عارف از این دسته هستند اما در میان دولت‌مردان، اسامی دو محمدجواد هم شنیده می‌شود؛ ظریف و آذری جهرمی کسانی هستند که به نظر می‌رسد خودشان یا اطرافیان‌شان برای نامزدی این دو وزیر برنامه دارند. البته انتشار صوت نسبتا محرمانه ظریف تحلیل شرایط را پیچیده کرده و شاید رد صلاحیت او هم در دستور کار شورای نگهبان قرار بگیرد. نام اردکانیان، عباس آخوندی، قاضی‌زاده هاشمی(وزیر بهداشت سابق) هم در میان نامزدهای احتمالی دیده می‌شود و سیدمحمد صدر نام دیگری‌ست که ممکن است به صحنه بیاید. همچنین سیدمصطفی تاج‌زاده، پیشروترین نامزد جناح اصلاح‌طلب است که خود را در معرض قضاوت عمومی و پیش از آن، شورای نگهبان گذاشته است. در میان زنان ایرانی، احتمال نامزدی شهین‌دخت مولاوردی و فائزه هاشمی رفسنجانی وجود دارد. گمانه‌زنی‌های پیرامون انتخابات احتمالا تا زمان تأیید صلاحیت و بعد هم مناظره‌ها، فضای سیاسی کشور را داغ خواهد کرد. هم‌زمان با سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری، انتخاب شوراهای شهر و روستا نیز برگزار می‌شود. در نهایت هم انتخاب شهردار تهران و وزرا جزوء اتفاقات پرحاشیه سیاست در شش ماه اول ۱۴۰۰ خواهد بود.
صدا است که جریان می‌سازد
در بعد تکنولوژیک، امسال شاهد رشد پلتفرم‌های مبتنی بر صوت بودیم. کلاب‌هاوس، به عنوان شبکه‌ای اجتماعی در این زمینه به صحنه آمده و گرچه فعلا نسخه رسمی آن فقط برای آیفون منتشر شده اما استقبال از آن زیاد بوده و با دور زدن کرونا، محل اجتماع فعالین سیاسی شده است. گرچه پیش‌بینی می‌شود این شبکه همچون فیس‌بوک و توییتر در سال ۸۸ با فیلتر رسمی مواجه شود تا هم فضا از کنترل خارج نشده و هم از جهت اقتصادی برای نسخه‌های مشابه وطنی در روبیکا و امثالهم فضا را خالی کند. تلگرام نیز امکان چت صوتی در کانال‌ها را فراهم کرده تا امکان پخش سخنرانی یا مباحثه‌ای جدی را فراهم کند. در حوزه تکنولوژی از رمزارزها نیز نمی‌توان غافل شد؛ کم‌کم دولت‌ها باید نسبت‌شان را با آنها مشخص کنند و در قوانین مالی جایی برای آنها دست‌وپا.
المپیک، زیر سایه کرونا
المپیک ۲۰۲۰ توکیو به احتمال زیاد باید در تابستان امسال برگزار شود وگرنه ممکن است سرنوشتش لغو کامل باشد یا برنامه‌های کمیته بین‌المللی المپیک را با چالشی بزرگ مواجه کند. المپیکی که در سال ۲۰۲۱ برگزار می‌شود اما همچنان نام ۲۰۲۰ را یدک می‌کشد تا برندینگ و لوگوهای مربوط به آن دچار نقصان نشود. مهم‌ترین نگرانی در مورد این مسابقات، تجمع ورزشکاران در یک دهکده/شهرک است که تجمع بالا در آن ممکن است به انتقال ویروس منجر شود. احتمالا بسیاری از مسابقات بدون حضور تماشاگران برگزار می‌شود تا شاید بی‌روح‌ترین دوره‌ی المپیک را شاهد باشیم. مهم‌ترین بخت مدال ایران در این مسابقات، حسن یزدانی‌ست که در این سال‌ها به راحتی روی تشک حریفان را شکست داده و البته خاطره‌ای ماندگار از کشتی فینال ریو در ذهن ما ثبت کرده است.
به جز المپیک، امسال مسابقات انتخاباتی جام جهانی نیز در پیش روی فوتبال ایران است. مسابقات انتخاباتی که در همین دور مقدماتی برای تیم ملی کشورمان با چالش بزرگ همراه شده و احتمالا از ۱۳ تا ۲۵ خرداد، باید برای صعود به مرحله بعدی انتخابی نذر و دعا کنیم. تیمی که فعلا در مکان سوم گروه پنج تیمی است و اگر دراگان اسکوچیچ، سرمربی فعلی تیم ملی و سابق تیم خونه به خونه بابل کمی بدشانسی بیاورد، ممکن است حتی از این مرحله صعود نکند. این در حالی است که در دوره قبل با هدایت کارلوس کی‌روش تیم ملی ایران به راحتی توانست از این مرحله و مرحله بعد عبور کند و جزء اولین تیم‌هایی باشد که صعودش به روسیه ۲۰۱۸ را قطعی می‌کند.
