اوایل مرداد بود که در میان اخبار و تحلیلهای پیرامون هواگرد و موشکها (که به لطف جنگ تحمیلی دوازدهروزه بازارش داغ شده بود) خبر پرتاب ماهوارهٔ ناهید ۲ توسط پرتابگر روسی سایوز ۲ و قرارگیری موفق آن در مدار LEO منتشر شد. این پرتاب بخشی از یک مأموریت اشتراک پرتاب (Shared Launch) بود که در آن، محمولههای اصلی دو ماهوارهٔ روسی به نام «یونیسفر-ام» بودند و ناهید ۲ به همراه ۱۷ ماهوارهٔ کوچکتر دیگر بهعنوان محمولههای ثانویه پرتاب شدند. ماهوارهٔ ناهید ۲ با وزن ۱۱۰ کیلوگرم و ظاهر مکعبی با ابعاد حدودی ۶۴ سانتیمتر را میتوان با تعابیری در ردهٔ میکروماهوارهها قرار داد. این ماهواره طبق اعلام سازمان فضایی، دارای عمر عملیاتی ۲ تا ۵ ساله خواهد بود که نسبت به ماهوارهٔ ناهید ۱ پیشرفت چشمگیری به حساب میآید.
طبق ادعای سازمان فضایی، ماهوارهٔ ناهید ۲ در واقع یک ماهوارهٔ مخابراتیعملیاتی است و این بدان معناست که ناهید ۲ علاوه بر اجرای مأموریتهای مخابراتی و تست فناوریهای ارتباطی در باندهای فرکانسی مختلف (بهویژه باند Ku)، مأموریتهای تحقیقاتیای نظیر تستوارزیابی فناوریهای بومی در شرایط واقعی انجام دهد که نتایج آن در آینده راهگشای توسعهٔ صنعت فضایی خواهد بود. در واقع میتوان گفت ناهید ۲ یک پروژهٔ چندمنظوره است که یکی از مهمترین وظایفش، تثبیت فناوری زیرسیستمهای صنعت فضایی ایران است. ایران قصد دارد تا در آینده ماهوارههای خود را در مدار GEO مستقر کند که فرایندی بسیار پیچیده و پرهزینه به شمار میرود؛ اما ناهید ۲ طراحی شده تا بتواند فناوریهای لازم برای رسیدن به این هدف نسبتاً بزرگ را با ریسک و هزینهٔ کمتر در مدار LEO تست کند.
پس از وقوع جنگ تحمیلی دوم و داغشدن دوبارهٔ تحلیلها پیرامون صنعت هوافضا، بار دیگر اهمیت ماهوارهها و محصولات فضاپایه بر سر زبانها قرار گرفت. محصولاتی که توانایی ایجاد ارتباطات مخابراتی، هدایت و ناوبری و همچنین تهیهٔ نقشههای هوایی را دارند و تصاحب فناوری و بومیسازی آنها پیامدهای ویژهای خواهد داشت.
باوجود طولانیشدن روند توسعهٔ صنعت فضایی ایران و فرازوفرودهای زیادی که پس از پرتاب ماهوارهٔ امید ۱ در سال ۱۳۸۷ صورت گرفت، میتوان پرتاب ناهید ۲ را باوجود تأخیر ۴ساله نسبت به برنامهٔ اعلامشده، حائز اهمیت دانست؛ چرا که طبق اعلام سازمان فضایی، این پروژه گامی بلند در توسعه و تثبیت فناوریهای پیشرانشی و باتریهای فضایی برداشته و باوجود فضای تحریمها، لقب «تماماً بومی» را با خود یدک میکشد. همچنین، ارتباط موفق ناهید ۲ با ایستگاههای پایش زمینی و پایش وضعیت و تبادل موفق امواج در باند Ku، نکتهٔ حائز اهمیت دیگری در مورد ناهید ۲ به شمار میرود.
صنعت فضایی ایران همزمان با طراحی و توسعهٔ ماهوارههای خود، پرتابگرهای سوخت مایع و جامد مختلفی را نیز توسعه داده و به همین علت توانسته است در بین ۱۲ کشوری که صاحب پرتابگر ماهواره هستند، قرار بگیرد. اگر بخواهیم به تاریخچهٔ این پرتابگرها بپردازیم، میتوانیم به ماهوارهبرهای قاصد، سفیر، کاوشگر و سیمرغ اشاره کنیم که هرکدام از آنها پرتابهای موفق و گاهی ناموفقی داشتهاند. همچنین در ادامه میتوان به ماهوارهبرهای سوخت جامد سریر و قائم اشاره کرد که در راستای گام بلند ایران برای دستیابی به مدار GEO طراحی و توسعه داده شدهاند و همچنان در مراحل پرتاب آزمایشی به سر میبرند.
هرچند که ماهوارهٔ ناهید ۲ به دلایل مختلف نظیر جرم نسبتاً بالا و البته مسئلهٔ «درصد اطمینان» با کمک ماهوارهبر روسی سایوز ۲ در مدار قرار گرفته، اما سازمان فضایی قصد دارد تا نمونهٔ دوم ناهید ۲ را با پرتابگر بومی سیمرغ به فضا پرتاب کند.
در نهایت، امید است تا با مدیریت بهتر و همکاری سازمانها و نهادهای فعال در حوزهٔ فضایی و همچنین ورود بیشتر و مؤثرتر بخش خصوصی به این حوزه، شاهد موفقیتهای بیشتر و البته سریعتری در حوزهٔ فضایی باشیم؛ چرا که قلمروی فضا مرز ندارد و حضور مؤثر و البته خودکفا در این حوزه، گامی بلند در راستای توسعهٔ علموفناوری بومی خواهد بود.
امیرحسین ذوقی ۱۴۰۳ | مهندسی هوافضا
