تهران سال آلوده‌ای را پشت سر گذاشت. حداقل نسبت به سال‌های قبلش آلودگی بیشتری روی این شهر چنبره زده و نفس مردمش را بند آورده و ادارات و دانشگاه‌ها و مدارسش را به تعطیلی کشانده بود. تهران در سال ۱۴۰۱ دو روز خطرناک داشت که حداقل از سال ۱۳۹۰ به بعد بی‌سابقه بوده و ۲ روز بسیار ناسالم که باز هم از سال ۱۳۹۱ به بعد تجربه‌اش نکرده بود و ۳۴ روز ناسالم که با اختلاف از تعداد روزهای ناسالم ۱۱ سال قبلش بیشتر بود. در نمودار ۱، تعداد روزهای پاک، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم، بسیار ناسالم و خطرناک تهران از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ آورده شده است.
آلاینده‌هایی که ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا غلظت آنها را اندازه‌گیری می‌کند، شامل کربن مونواکسید (CO)، اوزون (O3)، دی‌اکسید گوگرد (SO2)، دی‌اکسید نیتروژن (NO2) و PM1 و PM2.5 و PM10 می‌شود. منظور از سه مورد آخر در واقع ذرات معلق با قطر کم‌تر از ۱، ۲.۵ و ۱۰ میکرون است. ذرات با قطر کوچک‌تر از ۱۰ میکرون قادرند چندین ماه در اتمسفر باقی بمانند، ذرات کوچک‌تر از ۰.۱ میکرون تحت تأثیر حرکت براونی و برخورد تصادفی قرار می‌گیرند و ذرات بین ۰.۱ تا ۲.۵ میکرون تحت تأثیر پدیده آب‌شویی و بارش باران حذف می‌شوند. سالانه حدود ۳ تا ۴درصد از مرگ‌ومیرهای دنیا ناشی از آلودگی هوا و تنفس ذرات معلق، به‌ویژه ذرات با قطر کم‌تر از۲.۵ میکرون است. این ذرات می‌توانند در سیستم تنفسی تجمع پیدا کرده و اثرات سوء متعددی را بر سلامتی بگذارند.
با بررسی داده‌های ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای تهران در ناحیه‌های مختلف شهر، از غلظت آلاینده‌های مختلف دی‌اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و PM2.5 و PM10و مقایسه آن با استاندارد WHO معلوم می‌شود که تمامی ایستگاه‌ها در وضعیتنامطلوب و بالاتر از حد استاندارد قرار دارند.
شاخص آلودگی هوا که روزانه اعلام می‌شود، شاخص AQI یا Air Quality Index است که بیشترین غلظت آلاینده‌ها را برحسب میکروگرم بر متر مکعب نشان می‌دهد. این شاخص در شش بازه ۰ تا ۵۰ (پاک)، ۵۰ تا ۱۰۰ (سالم)، ۱۰۰ تا ۱۵۰ (ناسالم برای گروه‌های حساس)، ۱۵۰ تا ۲۰۰ (ناسالم برای همه گروه‌ها)، ۲۰۰ تا ۲۵۰ (بسیار ناسالم) و بالاتر از ۲۵۰ (خطرناک) دسته‌بندی می‌شود. بر اساس استانداردهای WHO در صورتی که شاخص به بالای ۳۰۰ برسد، کل شهر باید تعطیل اعلام شود و عبور مرورِ معمول لغو. در سال ۱۴۰۱ شاخص AQI برای تهران در مجموع ۲ روز خطرناک، ۲ روز بسیار ناسالم، ۳۴ روز ناسالم، ۱۳۲ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۹۲ روز قابل قبول و تنها ۳ روز پاک را ثبت کرد.
طبق استاندارد WHO برای شهرهایی که آلودگی هوای بیشتری را متحمل هستند، بیشترین شاخص هریک از آلاینده‌ها که نباید از آن تجاوز کند به شرح زیر است:
ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون
میانگین ۲۴ ساعت: ۷۵ میکروگرم بر متر مکعب
میانگین سالانه: ۳۵ میکروگرم بر متر مکعب
ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون
میانگین ۲۴ ساعت: ۴۵ میکروگرم بر متر مکعب
میانگین سالانه: ۱۵ میکروگرم بر متر مکعب
دی‌اکسید گوگرد
میانگین ۲۴ ساعت: ۴۰ میکروگرم بر متر مکعب
اوزون
میانگین ۸ ساعت: ۱۰۰ میکروگرم بر متر مکعب
دی‌اکسید نیتروژن
میانگین ۲۴ ساعت: ۲۵ میکروگرم بر متر مکعب
میانگین سالانه: ۱۰ میکروگرم بر متر مکعب
کربن مونواکسید
میانگین ۲۴ ساعت: ۷ میکروگرم بر متر مکعب
در سال گذشته میانگین سالانه هریک از آلاینده‌ها برای شهر تهران بالاتر از حداستاندارد بوده، به طوری که برای مونواکسید کربن میانگین ۳۱، برای اوزون میانگین ۴۷.۵، برای دی‌اکسید نیتروژن میانگین ۶۷، برای دی‌اکسید گوگرد میانگین ۲۳، برای ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون میانگین ۷۱ و برای ذرا معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون میانگین ۱۰۰ میکروگرم بر متر مکعب ثبت شده است.
غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ده میکرون را برای دو شهر تهران و برلین را در سالی که گذشت می‌توانید در نمودارهای زیر ببینید:
در سال‌های اخیر کمبود ظرفیت تولید برق در فصل تابستان و کمبود ظرفیت تولید گاز در فصل زمستان، باعث شده نیروگاه‌های تولید برق به سوخت دوم (مازوت) روی بیاورند و نیروگاه‌های فرسوده هم دوباره وارد مدار شوند که خود این موضوع یکی از عوامل آلودگی هوا درکلان‌شهرها به شمار می‌رود. از طرف دیگر پدیده گردوغبار در فصل بهار نیز بر شدت آلودگی هوا اضافه کرده است.
