این سوال رو جواب دادن شاید خیلی سخت باشه، شاید باید از زاویه های مختلف به اون نگاه کرد. ولی دیدگاه من به طور کلی این هست که سرمایه گذار باید قبل از انجام سرمایه گذاری شخص و یا تیمی که میخواد در اون سرمایه گذاری کنه رو به خوبی بشناسه و با اعتماد کامل در اون کسب و کار سرمایه گذاری رو انجام بده.
بعد از شروع سرمایه گذاری، حداقل برای مدت زمان سرمایه گذاری، باید اجازه بده که تیم و شخص بنیانگذار برنامه ها و طرح های خودشون رو پیداده کنن. قبل از اینکه سرمایه گذاری اتفاق بیفته حق سرمایه گذار هست تمام سوالات و احتمالات و برنامه های لازم رو از تیم بخواد، ولی وقتی که تیم وارد تولید محصول و تست اون توی بازار میشه، نباید سرمایه گذار با زور نظرات خودش رو به تیم قالب کنه و در تصمیم گیری ها دخالت کنه.
اگه یه مثال بزنم، باید بگم که کنترل و مدیریت یه شرکت شاید بشه خط مقدم جبهه و واقعا کسی که اونجاست با بازخوردهایی که از مخاطب دریافت میکنه، میتونه تصمیم بهتری رو برای ادامه مسیر کسب و کار بگیر. اگر سرمایه گذار اعتقاد داره که بنیانگذار توان تصمیم گیری درست رو نداره، باید بگم که در سرمایه گذاری خودش و بنیانگذاری که روی اون سرمایه گذاری انجام شده اشتباه کرده.
اون دسته از سرمایه گذار هایی که دوست دارن در مدیریت کسب و کار دخالت کنن، باید بدونن که سرمایه گذاری در یک استارتاپ با استخدام کارمند خیلی فرق داره، و نمیتونن با سرمایه گذاری کردن توی یک استارتاپ از اون تیم بخوان که از فردا فرمان بردارشون باشن.
بهترین مدل کمک سرمایه گذار به تیم چی هست؟
حالا به این سوال پاسخ بدیم که سرمایگذار چطوری میتونه به تیم کمک کنه؟ همه ما کلمه Smart money رو شنیدیم و من خودم خیلی اعتقاد دارم که پولی که پشتوانه دانش داشته باشه، میتونه به استارتاپ ها بهتر و بیشتر کمک کنه.
خیلی وقت ها انتقال تجربه ها به تیم میتونه سرعت رشد اون استارتاپ رو بالا ببره، و خیلی وقت ها از اشتباه های تکراری جلوگیری کنه. ولی فراموش نکنید که نمیشه جلوی همه اشتباه ها رو گرفت. و هیچ وقت یک سرمایگذار نباید دنبال این باشه که در استارتاپی که سرمایه گذاری کرده هیچ اشتباهی رخ نده.
هر بنیانگذاری باید فرصت این رو داشته که اشتباه کنه. ما ها از این اشتباه ها تجربه کسب میکنیم. هیات مدیره باید دست کارآفرین و بنیانگذار رو باز بزاره تا برنامه های خودش رو اجرا کنه و بپذیره که احتمال اشتباه و خطا هم وجود داره.
سرمایه گذار میتونه در هایت مدیره هم حضور داشته باشه ولی خیلی روشن باید قبل از سرمایه گذاری این مشخص بشه که در چه مواردی میخواد تصمیم گیرنده باشه، یا در تصمیم گیری نقش داشته باشه و چه مواردی رو به صورت کامل به بنیانگذار اجاره و اختیار عمل میده.
البته نظر من این نیست که سرمایگذار از وضعیت شرکت خبر نداشته باشه. به نظر من اطلاعات مالی و برنامه های مربوط به توسعه محصول، و همه گزارش ها باید به صورت کامل به سرمایه گذار داده بشه. مخفی کردن گزارش های مالی و حتی اشتباه ها از سرمایه گذار کار درستی نیست و باعث میشه که اعتماد بین سرمایهگذار و اون استارتاپ از بین بره.
سرمایه گذار های بخشی از تصمیم گیری های مربوط به شرکت شامل فروش محصول خارج از چهارچوب و روال شرکت، یا تغییر بودجه های زیاد چه در قالب افزایش و یا چه کاهش، تعدیل نیرو و یا گرفتن نیرو بیشتر از اون چیزی که در پلن اومده رو حق دارن که درش نظر بدن یا اصلا محدود کنن تصمیم گیری در این موارد رو به نظر مثبت سرمایه گذار در هیات مدیره و یا اصلا این مدل تصمیم گیری ها رو از کنترل هیات مدیره خارج کنن و فقط به مجمع یا با نظر سرمایه گذار محدود کنن. این طوری خیلی از موارد و نگرانی های سرمایه گذار برای گرفتن کنترل در هیات مدیره و یا اصلا حضور در هیات مدیره برداشته میشه.
هیات مدیره یک استارتاپ، باید به کارهای و برنامه های شرکت به صورت کوتاه مدت و میان مدت و حتی بند مدت نظارت کنه، اطلاعات رو ببینه در اون یک کار جمعی و تصمیم گیری گروهی اتفاق بیفته، به طور مشخص هم افرادی در این هیات مدیره میتونن به تصمیم گیری ها کمک کنن که سابقه زیادی در اون حوزه داشته باشن و یا به صورت روزانه درگیر مدیریت و اجرای شرکت باشن. این ترکیب از افراد باعث میشه در هیات مدیره تصمیم های درستی تری برای ادامه مسیر اون استارتاپ گرفته بشه.
یه روشی که به خیلی مفید هست و کمک میکنه اینه که هیات مدیره واقعا اعضای تیم اون استارتاپ باشن. یا مثلا ۴ به ۱ باشه. (چهار نفر از مدیران استارتاپ و سرمایه گذار) با این روش، افراد کلیدی شرکت هم یاد میگیرن با همدیگه صحبت کنن و در تصمیم گیری ها مشارکت داشته باشن.
سرمایه گذار باید اعتماد تیم رو جلب کنه، برای اینکه نظراتش در تیم پذیرفته بشه. باید گزارش ها رو از تیم بگیره و نظرات خودش رو اعلام کنه، پیشنهاد های سازنده خودش رو مطرح کنه ولی برای اجرای اون ها پافشاری نکنه. سرمایه گذار نباید به تیم اجبار کنه، یا حتی برای به کرسی نشستن یه تصمیم لابی گری کنه. این مدل رفتار ها خلاقیت، اعتماد، کارگروهی رو بین تیم استارتاپ از بین میبره.
سرمایه گذار میتونه به جای اینکه پول خیلی زیادی پرداخت کنه، برای ۶ ماه به استارتاپ پول بده و در صورتی که از نتیجه راضی بود، دوباره سرمایه گذاری کنه و مرجله به مرحله با شناخت بیشتر نسبت به اون تیم سهام خودش رو افزایش بده.
بدترین کار هم این هست که سرمایه گذار به واسطه اینکه در هیات مدیره کنترل داره، بخواد با فشار آوردن به واسطه عدم تایید پرداخت های مالی ویا پرداخت مبلغ سرمایه گذاری، تیم رو مجبور به پذیرش خواسته های خودش کنه. به نظر من اینجا که رسید، باید کلا با موفقیت اون استارتاپ خداحافظی کرد.
دوباره تکرار کنم، که فشار آوردن به تیم کارآفرین از نظر مالی برای پذیرش خواسته ها و تصمیم گیری و به کرسی نشوندن اون تصمیم اشتباه ترین کار ممکنی هست که یک سرمایه گذار میتونه انجام بده.
در هر صورت فراموش نکنیم که:
گرفتن اختیار تصمیم گیری از بنیانگذار اشتباه بزرگی هست، شاید بهتر باشه بگم که سرمایه گذاری در یک استارتاپ نباید دنبال این باشه که تمام رویاها و ارزوهای خودش رو دنبال کنه.
درهر صورت، هر چقدر هم که سرمایه گذار خوب باشه، بعد از ۲ سال در صورتی که ایده درست اجرا نشده باشه یا استارتاپ موفق نشده باشه، میخواد به تیم کارافرین بگه که شما نتونستید به موفقیت برسید، پس خیلی بهتر هست که از همین روز اول مشخص کنیم که نقش سرمایهگذار چی هست و نقش تیم کارافرین چیه؟ که بعد از دوسال به دنبال این نباشیم که کدوم تصمیم که با اجبار گرفته شده نتیجه این شکست بوده.
سرمایه‌گذاری باید اجازه بده که استارتاپ مسر خودش رو پیش ببره، این مسیر یا همسو هست با برنامه های سرمایه‌گذاری یا نیست، اگر هست که میتونید سرمایه گذاری کنید دوباره در اون استارتاپ اگر هم که نیست، دیگه سرمایه گذاری خودتون رو ادامه نمیدید و فراموش نکنید که شاید روزی بازگشت سرمایه شما خیلی بیشتر از اون چیزی باشه که شما دنبالش بودید.
نماینده سرمایه گذار در استارتاپ
حالا میخوام بگم که به هر دلیلی اومدیم و قرار شد که سرمایه گذار در هیات مدیره باشه یا یک نفر رو در کنار تیم کارآفرین قرار بده که بتونه اطلاعات بهتر و کامل تری از شرکت داشته باشه. چرا این وجود این فرد در تیم مهم هست؟ و چطوری باید انتخاب بشه؟ و آیا اصلا نماینده داشتن سرمایه گذار در استارتاپ کار درستی هست؟
اول از همه موضوع اختیارات:
اگر این فرد اختیار تصمیم گیری نداشته باشه و فقط کارش گزارش نوشتن و اطلاع رسانی به سرمایه گذار باشه. باید اطمینان داشته باشیم که این دست گزارش ها و نقل مطلب ها کاملا شفاف و صادقانه برای سرمایه گذار تهیه میشه. نماینده یک سرمایه گذار هم البته نباید نظر ها و باور های شخصی خودش رو به صورت یک طرفه به سرمایه گذار منتقل کنه. میتونه در کنار نظرات و دلایل تیم کارآفرین، مشاهده خودش رو صادقانه و روشن و شفاف بگه. این مدل گزارش ها کمک میکنه سرمایه گذار با خوندن اون گزارش بتونه دید بهتری نسبت به شرکت داشته باشه
ولی اگر قرار هست که این نماینده قدرت اجرایی و تصمیم گیری داشته باشه و به صورت پررنگ و مشخص در تصمیم گیری ها نقش بازی کنه، در صورتی که تیم کارآفرین به اون فرد اعتماد نداشته باشن، میشه اولین مشکل سرمایه گذار و تیم کارآفرین.
شما فکر کنید با یه کسی آشنا شدید، رفتید خواستگاری و بعد عقد کردید. حالا به عروسی که رسید یکی دیگه با لباس عروس اومده. چه حالی بهتون دست میده؟
دقت کنید که تیم کارآفرین اون کسی رو که باهاش مذاکره کرده و صحبت کرده رو به عنوان سرمایه گذار پذیرفته، و بهش اعتماد کرده، که به عنوان شریک خودش در شرکت یا استارتاپ کنار هم باشن. اینکه بعد از امضا قرارداد ها بگیم خوب ما رفتیم تا سال دیگه حالا از فردا آقای فلانی میاد به جای ما تو جلسه های خیلی کار درستی نیست.
البته مورد مهم دیگه ای هم هست، اگر تیم کارآفرین به اون نماینده اعتماد داشته باشن و اون شخص هم در تصمیم گیری ها حدود اختیار کاملی برای تصمیم گیری داشته باشه و در نهایت توان پاسخگویی به سرمایه گذار رو برای تصمیم هاش داشته باشه، و بتونه فردا در مقابل سرمایه گذار از تصمیم های خودش و تیم کارافرین دفاع کنه، موضوع چیز دیگه ای هست. یعنی این فرد باید هم متخصص اون حوزه باشه، هم مورد اعتماد سرمایه گذار و کارآفرین.
در کل باید بدونیم که :
انتخاب نماینده از طرف سرمایه گذار برای حضور در جلسه های هایت مدیره در یک استارتاپ، همونقدر که میتونه کار مفیدی باشه، همونقدر هم میتونه کار خطرناکی باشه. فراموش نکنید که توی مراحل اولیه استارتاپ ها، بنیانگذار ها معمولا، یه سرمایه گذاری رو به دلیل استفاده از تجربه هاش انتخاب میکنن، نه اینکه ی سرمایه گذاری، یه کسی دیگه ای بیاد تو جلسه ها که واقعا از موضوع کسب و کار نه اعلاع داره و نه تخصصی.
سرمایه گذارها در انتخاب نماینده ها شون، باید به این موضوع هم دقت کنن که تیم کارافرین هر چقدر که سن کمتری داشته باشن با سرعت بیشتری رشد میکنن و یادمیگیرن، پس نباید کسی در کنار اون تیم قرار میگیره، نتونه خودش رو با سرعت تیم رشد بده. چون بعد از مدتی تیم دانش مورد نیاز خودش رو به دست میاره و دیگه به اون شخص اعتماد نمیکنه.
پایان
این مطلب کمی طولانی شد و شاید در ابتدا به نظر خیلی پراکنده بیاد ولی چون موضوع خیلی مهم هست نمیشه اون رو فقط از یک زاویه نگاه کرد. امیدوارم که این مطلب برای شما مفید بوده باشه.
