تور ماهیگیری یکی از تجهیزات مخصوص صید ماهی است که ساختاری مشبک از نخ‌های به هم بافته دارد و به نام تله‌ی ماهی نیز شناخته می‌شود. نخستین انواع تور ماهیگیری باقی مانده از دل تاریخ، بافتی از جنس علف‌های هرز، کتان، پنبه و سایر الیاف گیاهی داشته اند؛ اما امروزه اغلب تورهای جهان از جنس نایلون، پلی آمید ویا پلی آمید های ارگانیک مثل پشم و ابریشم و… هستند.
در این مقاله علاوه بر تاریخچه‌ی شیرین استفاده از تور در طول تاریخ صیادی بشر، انواع امروزی آن را نیز معرفی کرده و با ذکر ویژگی هر یک، سعی در مقایسه آن‌ها خواهیم داشت.
استفاده از تور ماهیگیری بر خلاف باورهای رایج، سابقه طولانی و گسترده ای در طول تاریخ بشر داشته و آثار بسیاری از دوران نو سنگی، نشان از کاربرد مشابه و جهانی آن در صید ماهی دارد. قدیمی ترین تور یافت شده جهان در سال 1913 در کارلیان فنلاند کشف شده که به Net Of Antrea معروف است.
این تور که از جنس پنبه‌ی بافته شده ساخته شده است، قدمتش به 8300 سال پیش از میلاد مسیح می رسد! اخیراً هم در کره جنوبی وزنه‌هایی کشف شده که به نظر می رسد برای تور ماهی گیری بوده باشد و قدمت آن‌ها به طرز شگفت انگیزی به 27000 سال پیش از میلاد برمی‌گردد.
همچنین آثاری از دوران میان سنگی بین 8 تا 10 هزار سال پیش از بخش های خشک شده دریای کاسپین یافت شده که باقی مانده وزنه و ریسمان تورهای باستانی است.
درباره موادی که نیاکان ما از آن برای ساخت انواع تور ماهیگیری استفاده می کردند نیز، آثاری وجود دارد. بومیان آمریکا برای صید ماهی در رودخانه کلمبیا از ریشه درخت صنوبر تور می بافتند و از سنگ به عنوان وزنه و از چوب درخت سرو به عنوان شناور آن استفاده می‌کردند. آن‌ها با استفاده از زورق‌هایی دست‌ساز به نام کانو، تورهای ساخته خود را در سطح رودخانه پهن و جمع می کردند.
شیوه کار آن‌ها این چنین بود که با حرکت دادن تور و کانو، ماهی ها را ترسانده و گرد هم جمع می کردند و سپس آن ها را جمع می کردند.
قبایل مائوری استرالیا برای صید در اقیانوس تورهایی از جنس کتان به طول بیش از 1000 متر می ساختند که وزنه هایش سنگ‌های سوراخ شده و شناورهایش پوست خشک شده کدو بوده است.
حدود صد مرد صیاد در کنار یکدیگر برای این صید عظیم به کار می پرداختند و این در زمان خود رکوردی بزرگ محسوب می شد.
اما در آن سوی جهان در مقبره های مصر باستان نیز نقاشی‌هایی با قدمت 5000 سال وجود دارند که نشان از صید به وسیله تورهایی از جنس نی کوبیده و بافته شده دارد. در ادبیات یونان باستان، اوید شاعر، اشاره‌های بسیاری به استفاده از تور ماهی گیری کتان و پنبه، شناورهایی از جنس چوب پنبه و وزنه هایی از جنس سربی دارد.
ساختار اصلی تور ماهیگیری از دوران نو سنگی تا بحال تغییر چندانی نداشته است. ساختار کلی این وسیله مکانیزمی ساده دارد و از یک مساحت مشخص تور بافته شده در اشکال مختلف، وزنه هایی برای پایین بردن تور در عمق آب و گاهاً شناورها یا طناب‌هایی برای حفظ تله در عمق مناسب تشکیل می شود.
در نوعی دیگر از انواع تور ماهیگیری که برای صید ماهی و یا میگو در اعماق کم مورد استفاده قرار می گیرد، تور بجای شناور و وزنه به دسته ای با اشکال مختلف نصب می شود و هدایت آن به طور مستقیم توسط دست انجام می گیرد.
آنچه از گذشته تا بحال درباره تورهای ماهیگیری تغییر کرده، تنها جنس مواد مورد استفاده در آن‌ها است. اجزای مختلف این وسیله شکار هر یک به نوعی سیر تکاملی خود را طی کرده اند و مواد مورد استفاده در آنان به نوعی تغییر نموده است.
این بخش که از رشته های فیبریک و نخ های به هم بافته شده ساخته می‌شود، جنس آن می تواند در نتیجه ماهیگیری موثر باشد. هرچند در تمام طول تاریخ و تا همین چند دهه قبل استفاده از تورهای کتان، کنف، پنبه و موارد ارگانیکی از این دست در ساخت تورهای ماهیگیری مستعمل بود (و هنوز هم است)، اما در چند دهه اخیر علم پلیمر توانسته تمام عرصه صید ماهی را شدیداً تحت تاثیر خود قرار دهد.
امروزه نخ های نایلونی و پلی آمید نقش بسزایی در ماهیگیری چه به روش لنسری و چه به وسیله تور دارند. نخ‌های ماهیگیری از نظر جنس و ابعاد خود به دسته های مختلف تقسیم می شوند و سایز تور 1 به معنای توری با سوراخ های 2 در 2 سانتی متر است (تور ماهیگیری مناسب برای صید ماهی های رودخانه ای در این ابعاد است).
در طول سالیان دراز، جنس شناورها همواره ثابت بوده؛ چرا که وظیفه آن ایجاب می کند از ماده ای فرم پذیر و سبک تر از آب ساخته شده باشد. همین و بس! هنوز هم چوب پنبه ها و چوب‌های سبک در ساخت شناورها مورد استفاده قرار می گیرند و بسیار هم محبوب هستند.
هرچند امروزه چوب پنبه ها را نیز با روکشی از رنگ روغنی براق می سازند که در آب به خوبی دیده شود. یونولیت و فوم‌های فشرده نیز امروزه در ساخت شناورها بسیار مورد استفاده قرار می گیرند.
یکی دیگر انواع شناوری که برای تورهای اقیانوسی و وسیع مورد استفاده است، شناورهای شیشه‌ای از جنس تلق های تو خالی است که به سبب انعکاس نور، از فواصل زیاد و حتی از ساحل هم می تواند محدوده تور ماهیگیری را نشان صیادان دهد.
وزنه ها:
وزنه های ماهیگیری حساسیت‌های سایر اجزای تور ماهیگیری را ندارند. برای سالیان متوالی از انواع سنگ‌ها و ریگ‌های کنار رودخانه به منظور سنگین کردن تورها استفاده می‌شد و این روش هنوز هم مرسوم است. اما وزنه‌های موجود در بازار اغلب از جنس سرب است و در اشکال مختلفی به فروش می رسد.
در این بخش انواع تور ماهیگیری و ویژگی‌ها و کاربردهای هر یک را برای شما بازگو خواهیم نمود.
شاید ساده ترین شکل تور ها که معمولاً هم در فروشگاه‌های ماهی فروشی و استخرهای ماهیگیر از آن‌ها استفاده می شود، همین تورهای دستی است که دارای یک دستگیره بلند و یک یا چند حلقه‌ی تور به شکل‌های مختلف است. این تور ها خود دارای انواع و ابعاد بسیار متنوع هستند.
در برخی مدل های موجود در بازار دسته تور می تواند از نظر ارتفاع تنظیم شود و این خود می تواند یک مزیت برای استفاده های دم دستی ماهی فروشانی باشد که ماهی زنده می فروشند.
یکی از رایج ترین انواع تور ماهیگیری تور پرتابی یا آبشاری است که متشکل از توری دایره ای شکل با شعاعی مشخص است که در محیط آن طنابی برای بالا کشیدن تور و وزنه ها قرار گرفته اند و طناب آن از قسمت مرکز تور به سمت بالا کشیده می شود.
این تورها وارد آب شده و پس از طی کردن عمق دلخواه ماهیگیر، از قسمت طنابی که در دست صیاد یا صیادان است جمع می شوند. این تورها برای صید در عمق کم هستند و ماهی های کوچک از میان آن عبور می‌کنند همچنین این تورها دارای زمان انتظار کمتری برای صید ماهی نسبت سایر تورها هستند.
نوعی تور دستی است که برای صید خرچنگ های کف آب‌های کم عمق استفاده می شود و از یک قاب ذوزنقه ای شکل و یک دسته بلند تشکیل می شوند. برای صید با این تور آن را به کف آب فشار داده و مسافتی را طی می کنند و سپس تور را بالا می کشند. با این تورها می توان برخی ماهی های کف نشین را نیز شکار نمود.
تورهای ترال یا گوفه کشی مخصوص ماهیگیری با قایق های بزرگ ماهیگیری هستند که از کیسه ای قیف شکل و طنابی بلند که به پشت قایق وصل می شود، تشکیل می شوند. تورهای ترال که رایج ترین تورهای صید دریایی ماهی آزاد هستند، خود به سه دسته تقسیم می شوند. تور ترال عمق کم. تور ترال میانی و تور ترال عمق زیاد.
جنس و ابعاد تورها در این سه دسته بسته به ماهیانی که شکار می کنند بسیار متفاوت است. صید میگوها، میگوهای شیشه ای، ماهی های تن، صید ماهی های آزاد و حتی برای کاوش‌های علمی و نمونه برداری از کف اقیانوس ها و دریاها استفاده می‌شود.
تورهای ایستاده یا شناور نیز یکی دیگر از تورهای رایج برای صید ماهی هستند. این تورها که به شکل مستطیل های بزرگ در آب قرار می گیرند، با شناورهای روی سطح آب و وزنه های زیر سطح‌دریا، به صورت معلق منتظر گیر افتادن ماهی هستند.
برای استفاده از این تورها ماهیگیران چندان عجله ای به خرج نمی دهند و ممکن است یک تور برای یک روز کامل یا بیشتر در آب بماند و سپس جمع گردد.
این تورها همانطور که از نام آن پیدا است، تنها برای صید ماهی در اعماق کم و متوسط استفاده می شود و برای صید در اعماق زیاد و یا کف دریا تور مناسبی نیست. البته تورهای شناور شکل تکمیل شده دیگری نیز دارند که در بخشی جدا به توضیح آن خواهیم پرداخت.
تورهای ترامل نوعی از تورهای ایستاده هستند که دارای سه طبقه یا سه بخش مجزا هستند که هر بخش در عمق بخصوصی قرار گرفته و ساختاری مناسب با شکار بخش خود دارد. بخش بالایی و پایینی این تور برای صید ماهی و میگو و بخش میانی آن برای شکار ماهیان میان زی و ماهیان سردآبی طراحی شده است.
ساختار تورهای هر بخش متفاوت است اما از نظر استقرار در دریا فرقی با تورهای ایستاده یا شناور ندارد. ساختار یک تور ترامل را در تصویر زیر مشاهده می کنید.
تورهای کششی ساحلی شامل کیسه و بال و بایو و طناب های کشش هستند که به وسیله قایق به آب برده شده و هنگام جمع کردن توسط افراد یا ماشین هایی از ساحل کشیده می شوند. این روش ماهیگیری خود به تعدادی شیوه مختلف دیگر تقسیم می شود که شاید توضیح آن در این مقاله نگنجد.
اما به عنوان مثال یکی از شیوه های رایج آن که برای صید ماهی ساردین در دریای جنوب استفاده می شود به این صورت است که قایق مرکزی تور و کیسه را در دریا پهن می کند و چند قایق دارای پروژکتورهای نوری از چند طرف ماهیان را ترسانده و به سوی کیسه پهن شده هدایت می کنند. سپس ماهیان در درون کیسه به دام افتاده و موتورهایی از ساحل تور را جمع می کنند.
تورهای کیسه ای نوعی دیگر از انواع تور ماهیگیری هستند که شامل دایره از شناورها بر سطح آب و وزنه ای مرکزی در کف تور می شوند. این تور ها در درون آب به شکل یک کیسه در آمده و ماهیان را از اعماق آب صید می کنند.
این تورها با محاط شدن دور ماهیان و محاصره آن ها کار می کنند و عملکرد ساده و نتیجه بخش بودن شان سبب رواج استفاده از این ابزار برای ماهیگیری گردیده است.
برای صید ماهی های کپور، کفال، ماهی تن، ماهی سر گنده و ماهیان آزادی که در عمق کم نیز یافت می شوند، این نوع تور، یک تور ماهیگیری مناسبمحسوب می شود. شکل تورهای کیسه ای و مکانیزم صید آن ها را در تصویر زیر مشاهده نمایید.
انواع تور ماهیگیری موجود در بازار که برای ماهیگیران طراحی شده می تواند شامل موارد دیگری نیز باشد که استفاده از آن‌ها در میان ماهیگیران چندان رواج ندارد. به طور کلی می توان گفت تور ماهیگیری مناسب برای هر نوع صید ماهی با توجه به شرایط، موقعیت و نوع ماهی که هدف صید کردنش را دارید متفاوت خواهد بود.
در ضمن تمام تورهای نامبرده در این مقاله نیز خود در ابعاد و انواع مختلفی در بازار به فروش می رسند که هر یک به حسب کاربری شان می توانند مورد استفاده ماهیگیران مختلف قرار بگیرند.
منبع مطلب: سایت شکاره
