وقتی در سال 2013 در یک ماموریت آموزشی از نیروگاه Tuas در سنگاپور بازدید کردیم، در جست وجوی روش های امحای پسماندهای آسکارل از مدیرفنی مجموعه سوالاتی پرسیدم و او با اظهار تعجب به من گفت که نام چنین ماده ای را هرگز نشنیده است و مرا به کارشناس قدیمی شان ارجاع داد. کارشناس با شنیدن نام علمی «پی سی بی» گفت سال هاست که دیگر این پسماندهای سمی در کشورشان وجود ندارد. همان زمان یکی از معضلات مهم محیط زیستی نیروگاه ها، تاسیسات صنعتی و صنایع بزرگی مانند سیمان در کشور ما چگونگی دفع و امحای پسماندهای آسکارل بود. «پی سی بی ها» در سال 1929 در اروپا تولید شد و با اسامی تجاری مختلف به عنوان افزودنی در روغن های دیگر به کار می رفت. در ایران، این روغن های نسوز با نام آسکارل شناخته می شد. باتوجه به مزایای فراوان این ماده ازجمله تولید ارزان، غیرقابل اشتعال بودن، حلالیت کم در آب، کاربرد آن به سرعت در صنایع مختلف جهان گسترش یافت. آسکارل در ترانسفورماتورها، خازن ها، سیستم ها و روغن های هیدرولیک، توربین های گازی، پمپ های خلا، مایع حفاری، نرم کننده مواد مصنوعی، مواد افزودنی در آسفالت، چسب، کائوچو، صنایع چاپ و کپی و منسوجات استفاده می شد. روغن های آسکارل جزو آلاینده های آلی پایدار هستند که قابلیت تجمع در بافت های چربی یا ورود از راه پوست یا تنفس به بدن موجودات زنده را دارند و باعث اختلالات هورمونی و سرطان زایی می شوند. بعد از مشخص شدن عوارض خطرناک این ماده بر سلامت انسان و محیط زیست، کاربرد آن در دهه هفتاد میلادی محدود و سپس در دهه هشتاد کاملا ممنوع شد. با این حال مدیریت پسماندهای حاوی آسکارل، مساله بزرگ کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه باقی ماند. از زمان تجاری سازی این ماده تا ممنوعیت مصرف، دو میلیون تن «پی سی بی» در جهان تولید شد که همچنان ده درصد آن در برخی کشورها وجود دارد و طبق الزامات بین المللی می بایست تا سال 2025، تمامی روغن های آسکارل در کشورهایی که هنوز این گونه پسماندها را دارند امحا شود. در کشور ما اولین هشدار درباره خطرات روغن آسکارل، توسط دکتر جان محمد جمالی به دکتر غفوری فرد وزیر وقت نیرو در سال 1364 داده شد و این مساله به شرکت ایران ترانسفو منعکس شد. با مسکوت ماندن موضوع بعد از دو دهه، گزارشی افشاگرانه در روزنامه ایران در سال 1381 درباره آثار زیانبار روغن های آسکارل و عدم اقدام صنعت برق منتشر شد. این گزارش منجر به حساسیت دستگاه ها به خصوص سازمان حفاظت محیط زیست شد و متعاقب آن تفاهمنامه ای در سال 1381 میان وزارت نیرو، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان محیط زیست برای مدیریت پسماندهای حاوی آسکارل در زیرمجموعه وزارت نیرو که سهم بالایی را در میزان پسماندهای آسکارل کشور داشت، منعقد شد. تعهدات بین المللی کشور در کنوانسیون پسماندهای خطرناک (بازل؛ 1989) و کنوانسیون استکهلم (2002) موجب شد که در دهه هشتاد شمسی، ضوابط پسماندهای آسکارل به تصویب کمیسیون زیربنایی دولت برسد. با وجود تشکیل کارگروه تخصصی برای هماهنگی بین دستگاه های مسوول و انجام بعضی اقدامات برای دفع این پسماندهای ویژه، این ماده سمی هنوز در ترانس ها و خازن های زیر بار و دستگاه های هیدرولیکی قدیمی یافت می شود و پسماندهای حاوی این روغن سمی در صورت نشتی و روش های غیراصولی تخلیه و پاکسازی ترانس ها قابلیت آلودگی جدی محیط زیست را دارند. روغن آسکارل اثر تخریبی وحشتناکی بر آب و خاک دارد و یک قطره از آن می تواند ده ها متر مربع خاک را آلوده کند. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته ازجمله استرالیا تنها راه دفع این پسماندها، صدور آنها به خارج از کشور است. هر چند دستورالعمل های ایمن سازی، نگهداری و بازرسی این پسماندهای خطرناک در کشور تهیه و ابلاغ شده است، با این حال عدم آگاهی بعضی واحدهای صنعتی از عوارض پرخطر استفاده از تجهیزات حاوی این آلاینده سمی مثل خازن ها و ترانسفورماتورها و هزینه بر بودن روش های مختلف امحا مانند حرارتی یا شیمیایی و نیز انتقال اصولی پسماندها به خارج از کشور، نظارت جدی دستگاه های متولی بر فهرست برداری و شناسایی دقیق محل های پسماندهای آسکارل و جلوگیری از فروش، نقل و انتقال و عدم استفاده مجدد از تجهیزات آلوده را می طلبد./ روزنامه اعتماد
