چندسال قبل ناگهان خبری دست به دست شد، با اين عنوان «بوی راديوم در هوای تهران»؛ اين تيتر جنجالی، خطر يك آلاينده نوظهور كه گویی راديواكتيو هم بود در هوای آزاد اعلام مي‌كرد.اما واقعيت چه بود؟ مبنای اين خبر عجولانه، كار پژوهشی به كارفرمایی شركت كنترل كيفيت هوا ی شهرداری تهران بود كه توسط دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكی تهران با عنوان «بررسی ميزان غلظت گاز رادون در اماكن سربسته شهر تهران» در سال 1393 انجام شد. كاری علمی كه از نظر وسعت محدوده مطالعاتی و تعداد نمونه‌ها درباره اين ماده پرتوزا در كشور خاص بود. اما اينكه چگونه خبرنگار محترم حتی به روكش تحقيق كه اندازه‌گيری در «فضاهاي بسته» بود توجهی نكرد جای سئوال دارد. رادون آلاينده هوا در محيط‌های بسته است و نه هوای آزاد و صد البته نه در هر محيط بسته‌ای. اتفاقا گازی است بدون بو و بی رنگ و از اين حيث هم به كار بردن عبارت «بوی رادون در هوای تهران»در تيتر خبر تعجب‌برانگيز به نظر می رسيد.
در آلودگی هوای آزاد در شهرها و به خصوص شهرهاي بزرگ كشور، شش پارامتر به عنوان آلاينده‌هاي اصلي و معيار توسط ايستگاه‌های سنجش كيفيت هوا اندازه‌گيری می شوند، كه سنجش آنها در چارچوب دستورالعمل‌های بين‌المللی است. تعدادی هم آلاينده خاص در هوای آزاد وجود دارند، مانند تركيبات‌آلی فرار (بنزن و آروماتيك‌ها)، فلزات سنگين و .... كه به فراخور نوع آنها بررسی و در مكان‌هاي احتمالی انتشار، اندازه‌گيری می شوند. بنابراين وجود رادون در هوای آزاد تهران، گزاره‌اس غيرواقع و نادرست است. با اين حال، رادون آلاينده‌ای بالقوه در فضاهای بسته و در طبقات همكف و زيرزمين منازل مسكونی است. غلظت گاز رادون در اماكن و منازلی كه گردش طبيعی هوا در آنها كم و دارای تهويه ضعيف هوا هستند بيشتر است. سازمان بهداشت جهانی، اين گاز را يك ماده سرطان‌زا و يكی از عمده‌ترين خطرات محتمل برای بهداشت عمومی برشمرده است و با توجه به تاثيرات پرتوزایی اين گاز، اغلب كشورهای توسعه‌يافته دارای نقشه پتانسيل خطر انتشار گاز رادون هستند. در كشور ما وجود پتانسيل‌های طبيعی برای توليد اين ماده پرتوزا از جمله ذخاير اورانيوم، تعدد گسل‌ها و همين‌طور مصالح ساختمانی و انواع مختلف سنگ‌ها كه بدون كنترل و ارزيابی در ساخت و سازها مورد استفاده قرار می‌گيرند، لزوم توجه بيش از پيش به اين آلودگی را نشان می دهد.
خروجی تحقيق اشاره شده در تهران كه با قرار دادن دستگاه‌های دزيمتری در طبقات همكف و زيرزمين تعدادی منازل مسكونی مناطق بيست و دوگانه شهر انجام شد، بيانگر اين بود در برخی مناطق تهران، تشعشعات در طبقات پايين ساختمان و زيرزمين بالاتر از حد توصيه شده آژانس محيط زيست امريكا (EPA) بود. تحقيقی كه با گذشت حدود يك دهه از انجام آن با توسعه ساخت و سازها در پهنه‌های مسكونی شهر و عدم اعمال راهكارهاي كاهش مواجهه در نتايج تحقيق، ضرورت دارد از جانب متوليان بهداشت و سلامت مورد توجه و به‌روزرسانی قرار بگيرد. بالا بودن تراكم جمعيت در تهران همراه با بعضی مولفه‌های تاثيرگذار در انتشار اين گاز مانند سبك خانه‌سازی، كوهستاني بودن، نازك بودن لايه خاك و زياد بودن عمق آب‌های زيرزمينی و بعضا استفاده از سنگ‌های با نرخ بالای آزادسازی رادون، از جمله عواملی هست كه نمی توان به‌راحتی عوارض پرتوگيری ناشی از اين ماده در فضاهای داخل ساختمان را فراموش نمود. در يادداشت‌های بعدی درباره اين پرتوزای طبيعی بيشتر خواهم نوشت./ روزنامه اعتماد
