از روز دوشنبه هفته گذشته صدها تن از مقامات عالی رتبه محیط زیست کشورهای جهان در کنیا گرد هم آمدند تا درباره اولین معاهده بین‌المللی برای مقابله با پسماندهای پلاستیکی تصمیم بگیرند. معاهده‌ای که قرار است با ایجاد الزاماتی برای کشورهای عضو، مدیریت این پسماندها را از مبدا تولید تا منابع پذیرنده دربرگیرد. هدف پنجمین مجمع محیط زیست سازمان ملل که از 28 فوریه تا دوم مارس برگزار می‌شود، دستیابی به شرایط کلی یک توافق جهانی در مورد آلودگی پلاستیک‌ها است. شاید بتوان توافق جهانی مقابله با پسماندهای پلاستیکی را مهم‌ترین پیمان محیط زیستی از زمان توافقنامه پاریس در سال 2015 تا زمان حاضر برشمرد. به رغم اقداماتی که تاکنون با اجماع اکثر کشورهای جهان برای مقابله با تغییر اقلیم صورت گرفته است، به نظر می‌رسد فعالیت‌ها در مدیریت مصرف پلاستیک‌های یک‌بارمصرف در کشورهای مختلف عمدتا مبتنی بر «سیاست‌های ملی» این کشورها بوده است.
اقداماتی چون ممنوعیت مصرف کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف، وضع مالیات بر مصرف، جایگزینی محصولات پایدار، استفاده از پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر و… که با هدف کاهش آلودگیپلاستیک‌ها صورت گرفته است متاسفانه نتوانسته است در کنترل و ورود فزاینده پسماندهای پلاستیکی به منابع آب و خاک موثر باشد. طبق آمارها سالانه 8 میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها تخلیه می‌شود. در هر دقیقه یک میلیون کیسه پلاستیکی یک‌بارمصرف در جهان استفاده می‌شود و می‌توان گفت که تقریبا هر قطعه‌ای از فرآورده‌های پلاستیکی که تاکنون توسط انسان تولید شده هنوز به شکل‌ها یا فرم‌های گوناگون در طبیعت وجود دارد. از یک سو روند رو به افزایش تولید جهانی محصولات پلاستیکی یک‌بارمصرف ادامه دارد، از سوی دیگر اقدامات سلبی برخی کشورها برای حذف این محصولات در مقیاس وسیع اثرگذار نبوده و شیوع بیماری کرونا نیز موجب کمرنگ شدن بسیاری از اقدامات صورت گرفته شده است. از این رو ضرورت دارد که به موازات اقدامات ملی، سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای به منظور کاهش این حجم آلودگی که دریاها و اقیانوس‌ها و به تبع آن زندگی بشر را متاثر می‌سازد اتخاذ شود.در کشور ما مصرف بی‌رویه تولیدات پلاستیکی یک‌بارمصرف یکی از معضلات مهم محیط زیستی به شمار می‌آید. بر اساس اطلاعات در دسترس، هر خانواده ایرانی به طور متوسط روزانه 3 تا پنج کیسه پلاستیکی وارد چرخه مصرف می‌کند که نیمی از آنها فقط یک بار مورد استفاده قرار گرفته و در خوش‌بینانه‌ترین حالت راهی مکان‌های دفن می‌شوند که به‌واسطه ماندگاری طولانی در طبیعت (بیش از 300 سال)، باری سنگین و غیرقابل هضم برای زمین هستند. از سوی دیگر آنالیز فیزیکی پسماندها در شهر تهران، از برتری سه برابری وزن و درصد پسماندهای کیسه‌های پلاستیکی در مقایسه با پسماندهای فلزات، چوب و شیشه حکایت دارد. وجود مواد اولیه ارزان و در دسترس پلیمری، فقدان قوانین بازدارنده و محدود کننده برای تولید و مصرف بی‌رویه پلاستیک‌های یک‌بارمصرف و فقدان سیاست‌های تشویقی و بازدارنده برای کاهش مصرف یا استفاده از جایگزین‌های مناسب عملا موجب شده که تاکنون اقدام شاخصی در کشور درباره محصولات پلاستیکی یکبار مصرف چه در حوزه تقنین و چه اجرا صورت نپذیرد.درک این واقعیت که ما گام‌های نخستین را در این عرصه برمی‌داریم حرکتی قابل قبول و با سرعتی بالا را در حوزه قوانین و اسناد بالادستی کشور و دولت از یکسو و مشارکت فعالانه نهادهای مدنی برای آموزش و تغییر الگوی مصرف در جامعه از سوی دیگر می‌طلبد. لایحه «تغییر الگو و کاهش مصرف کیسه‌ها، ظروف و محصولات یکبار مصرف پلاستیکی و جایگزین کردن مواد قابل بازیافت غیرپلاستیکی در کلیه مراکز وابسته به شهرداری تهران» که اوایل سال جاری به تصویب رسید، می‌تواند با همکاری و مشارکت همه ذی‌نفعان امر برای اجرایی شدن آن مصوبه موثری برای اقدام در این حوزه در داخل مجموعه شهرداری تهران محسوب شود، ولی برای حرکت مطلوب در راستای کاهش تولید پسماندهای پلاستیکی در کشور ضروری است که قوانین و مصوبات لازم از جانب مجلس و دولت برای سیاست‌های هماهنگ و اجرایی در سطح ملی وضع شود./ روزنامه پیام ما
