گزارش اخیر مرکز پژوهش های مجلس با عنوان «ضرورت توجه به ظرفیت برُد محیط زیستی در طرح های توسعه شهری با نگاه به وضعیت کلان شهر تهران» بار دیگر بر اهمیت نگاهی ویژه به ظرفیت محیط زیست در بارگذاری های شهری تاکید دارد. خرداد ماه سال گذشته نیز گزارشی مشابه از سوی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با هدف برآورد فشار محیط زیستی وارد بر پایتخت منتشر شد، که برغم گذشت یکسال، اثری از نگاه به این مطالعات در سیاستگذاری های شهری دیده نشده است و حال با انتشار گزارشی مجدد درباره بالا بودن فشار و رسیدن به ظرفیت برد آستانه در بسیاری از مناطق تهران، این پرسش مطرح است که آیا این بار اهمیت و ضرورت توجه به بارگذاری های بیش از توان اکولوژیک در پایتخت مدنظر قرار می گیرد؟
بر اساس این گزارشات، در هیچ یک از ۲۲ منطقه تهران، عدد فشار کلی و یا درجه ظرفیت برد محیط زیستی، عددی نیست که نشان دهنده حد مطلوب براساس شاخص های ۳۵گانه محیط زیستی باشد. عدد فشار کلی تمامی مناطق شمالی، شرقی و جنوبی کلان‌شهر تهران (به جز چهار منطقه) معادل با فشار خیلی زیاد و ظرفیت برد آستانه است که حاکی از عدم تناسب بارگذاری‌های انجام شده با ظرفیت محیط زیستی کلان‌شهر تهران و عدم امکان بارگذاری جدید در این کلان‌شهر است. متاسفانه کمترین فشار کلی در تهران نیز فاصله بسیار زیادی با حدود مطلوب دارد که می توان آن را ناشی از بارگذاری های بی رویه طی دهه های گذشته دانست. حال پرسشی که مطرح می شود این است؛ شهری که از مرز ظرفیت برد محیط زیستی عبور کرده و در برخی مناطق در آستانه رسیدن به وضعیت بحرانی است آیا توان آن را دارد که با سیاست های تشویقی مشمول بارگذاری های جمعیتی شود؟
امروز علت‌العلل و ريشه اصلی مشكلات محيط زيستي پایتخت را می بایست در بارگذاري جمعيت، صنعت و خدمات بيش از توان و ظرفيت اكولوژيك آن جست و جو کرد. بي‌توجهي به طرح‌ها و اسناد بالادست در تهران و ديگر شهرهاي بزرگ كشور براي انطباق توان جمعيت‌پذيري با دارايي‌ها و منابع زيستي، شرايطي حساس و شكننده برای كلان‌شهرها به وجود آورده كه آلودگي هوا و كمبود منابع آب یکی از عواقب و پيامدهاي آن است. وقتي در نخستين طرح جامع تهران مصوب ۱۳۴۷ جمعيتي معادل۵,۵ ميليون نفر براي افق طرح در نظر گرفته شد و متعاقبا در ساير طرح‌هاي شهري همچون طرح ساماندهي تهران (۱۳۷۱)، طرح مجموعه شهري (۱۳۸۲)، طرح جامع (۱۳۸۶)، سقف‌هاي جمعيتي پيش‌بيني‌شده ناديده گرفته شد و به جاي تمركززدايي و جلوگيري از رشد كانون‌هاي بزرگ جمعيتي پيرامون تهران، همچنان بارگذاري در تهران و ساير كلان‌شهرها ادامه يافت، شاخص‌هاي محيط زيستي از جمله بهبود كيفيت هوا و آب پايدار در محاق قرار گرفت. معضلات جدي محيط زيستي پايتخت به اين دليل است كه ظرفيت زيستي تهران ديگر پاسخگوي بارگذاری های بيشتر نيست، چراكه توان خودپالايي تهران سال‌هاست به سر رسيده است. از این رو هرگونه سیاست گذاری برای جذب جمعیت، و تداوم بارگذاري‌ها می تواند وضعیت محیط زیست تهران را بیش از پیش وخیم تر، بغرنج تر و پیچیده تر نماید./ روزنامه پیام ما
