این روزها باران پاییزی همچون ودیعه ای آسمانی، تهران را به طور موقت از این ورژن و آلودگی هوا رهانید. بارش ها علاوه براین، احتمالا توانست کاهش حجم مخازن سدهای تامین کننده آب پایتخت را که به گفته مسوولان با شرایطی تنش زا روبه رو بود نیز، موقتا از بحران گذر دهد. متاسفانه «آب و هوا» به عنوان دو عنصر حیاتی زیست، در کلان شهر تهران در تنگنایی جدی قرار گرفته است و به نظر می رسد که نزولات آسمانی دیگر به صورتی موثر حریف آلودگی هوا و کمبود منابع آب نباشند. در حقیقت تا مادامی که سیاست های توسعه ای همچنان بر پاشنه جذب جمعیت در ابرشهر تهران می چرخد، سدهای موجود با روند فعلی مصرف تکافوی نیاز این جمعیت رو به تزاید را نخواهد داشت و اقدامات حداقلی انجام شده در مدیریت آلودگی هوا از سوی دستگاه های متولی با افزایش بار آلودگی ناشی از کثرت خودروها و منابع متعدد احتراقی در مختصات اقلیمی تهران مقابله نخواهد کرد.
عدم توجه به علت العلل و ریشه اصلی مشکلات محیط زیستی تهران، عملا شرایط برای بهبود کیفیت هوا را دشوار کرده است. علت اصلی نفس تنگی تهران، بارگذاری جمعیت، صنعت و خدمات بیش از توان و ظرفیت اکولوژیک آن است. بی توجهی به طرح ها و اسناد بالادستی در تهران و دیگر شهرهای بزرگ کشور برای انطباق توان جمعیت پذیری با دارایی ها و منابع زیستی، شرایطی حساس و شکننده در کلان شهرها ایجاد کرده که آلودگی هوا و کمبود منابع آب از مهم ترین عواقب و پیامدهای آن است. وقتی در نخستین طرح جامع تهران مصوب 1347 جمعیتی معادل5,5 میلیون نفر برای افق طرح در نظر گرفته شد و متعاقبا در سایر طرح های شهری همچون طرح ساماندهی تهران (1371)، طرح مجموعه شهری (1382)، طرح جامع (1386)، سقف های جمعیتی پیش بینی شده نادیده گرفته شد و به جای تمرکززدایی و جلوگیری از رشد کانون های بزرگ جمعیتی پیرامون تهران، همچنان بارگذاری در تهران و سایر کلان شهرها ادامه یافت، شاخص های محیط زیستی از جمله بهبود کیفیت هوا و آب پایدار در محاق قرار گرفت. اینگونه شد که برای تامین آب کلان شهر تهران ناگزیر به انتقال آب از سد طالقان در فاصله 160کیلومتری تهران شدیم و همچنان در جست وجوی منابع آبی جدید از استان های همجوار برای جمعیت رو به رشد «تهران بزرگ» در تلاش هستیم!
ازاین رو، آنچه قبل از هر چیز باید مدنظر قرار گیرد، این موضوع مهم است که تهران، اصفهان، مشهد و سایر کلان شهرهای کشور چه اندازه ظرفیت ساخت وساز و ایجاد و گسترش شهرک های مسکونی، صنعتی، مراکز علمی و دانشگاهی و مجتمع های خدماتی و تجاری و توان جذب جمعیت را دارند. در واقع معضلات جدی محیط زیستی پایتخت به این دلیل است که ظرفیت زیستی تهران دیگر پاسخگوی جمعیت بیشتر و ایجاد و گسترش شهرک های مسکونی و صنعتی نیست، چراکه توان خودپالایی تهران سال هاست به سر رسیده و روند روزافزون مشکلات محیط زیست موید این حقیقت است که استان تهران به واسطه محدودیت های محیط زیستی توان بارگذاری بیشتر را ندارد. بارش های پاییزه در چنین شرایطی موهبتی هست که اندکی از روزهای ناسالم هوا و وضعیت پرتنش ذخایر آبی می کاهد، ولی در حالی که همچنان آهنگ رشد جمعیت، مهاجرت و تداوم بارگذاری ها بر اقدامات کاهش انتشار آلاینده ها از منابع متحرک و ثابت می چربد، تنگی نفس کلان شهرها و محدودیت منابع آب، سال به سال به معضلی پیچیده تر و بغرنج تر تبدیل خواهد شد.
