در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که به لطف شبکه‌های اجتماعی، هرکسی تریبون مخصوص خود را در اختیار دارد. این تریبون بنا به انتخاب شخص می‌تواند صرف زندگی شخصی‌اش شود یا به کسب و کارش اختصاص پیدا کند. امکان ساخت بیش از یک حساب کاربری در هر شبکه اجتماعی باعث می‌شود که افراد در هر شبکه نه یک بلکه چند تریبون داشته باشند و بتوانند آن‌ها را دسته‌بندی کنند. این قضیه به خودی خود خوب است، اما زمانی که پای آموزش و ترویج علم به میان می‌آید، اوضاع به چه شکل پیش خواهد رفت؟
ترویج علم به زبان ساده به معنی بردن علم به میان مردم و آشنا کردن آن‌ها با مفاهیم علمی است. کاری که امروز به دلیل وجود انواع منابع آنلاین و آفلاین، آسان‌تر شده است. به هر حال، دنیای علم دنیایی جادویی‌ست و بسیاری از افرادی که من می‌بینم مایلند در شناساندن این دنیای جادویی سهمی داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی بستری هستند که افراد به سادگی و بدون آن‌که نیاز به تحمل سختی خاصی باشند در آن مطالبی را منتشر می‌کنند تا از این راه به گسترش علم کمک کنند.
اما تلاش این افراد چقدر مفید است؟
در کنار تلاش‌های مفید بسیای که من در زمینه تولید محتوای علمی می‌بینم، تلاش‌های دیگری نیز در این زمینه وجود دارند که بیشتر از مفید بودن، مخرب به نظر می‌رسند. واقعیت این است که تولید محتوای علمی دقت خاص خودش را می‌طلبد. هم ملاحظات کلی تولید محتوا را دارد، هم ملاحظاتی که باید در مورد علم به کار برد. در بیشتر مواردی که من به تازگی دیده‌ام هیچ یک از این دو دسته ملاحظات رعایت نمی‌شوند.
در ادامه نکاتی را معرفی خواهم کرد که به نظرم می‌تواند به تولید محتوای علمی کمک کند. به یاد داشته باشید که استاندارد جهانی برای ترویج علم وجود ندارد، اما قطعا عدم استانداردهایی وجود دارند که با دوری کردن از آن‌ها می‌توان به کیفیت محتوا کمک کرد.
هدف شما از تولید محتوای علمی هدفی قابل تحسین است؛ به شرطی که در حیطه اطلاعات خودتان باشد. شما در قبال مخاطبانی که دنبالتان می‌کنند مسئولیت دارید و باید این مسئولیت را به نحو احسن انجام بدهید. به عنوان مثال اگر یک منجم آماتور هستید لازم نیست درباره مفاهیم پیچیده‌تری مانند مقایسه انرژی تاریک و نیروهای چهارگانه تولید محتوا کنید. نجوم آماتوری آنقدر مفاهیم جذاب دارد که با آموزش همان مفاهیم می‌توانید بسیار مفیدتر عمل کنید.
به‌خصوص زمانی که با اعداد و ارقام سروکار دارید منابع موثق را چک کنید. اگر از منابع ترجمه‌شده استفاده می‌کنید تلاش کنید از ترجمه‌های مناسب استفاده کنید. اگر به ترجمه شک دارید، منبع زبان اصلی را بررسی کنید تا ببینید مطلب اصلی چقدر با ترجمه مطابقت دارد.
اگر محتوای شما کپی رایت و/یا ترجمه مطلب شخص دیگری است، به مطلب اصلی ارجاع بدهید. ارجاع به منابع معتبر باعث اعتبار محتوای شما می‌شود. این مورد را به‌خصوص برای نوشتن نقل قول از افراد معروف رعایت کنید.
حواستان باشد که برای چه مخاطبی تولید محتوا می‌کنید. اگر مخاطبانتان نوجوان و جوان هستند از ادبیات بچگانه و بیش از حد خودمانی استفاده نکنید. در نقطه مقابل، اگر می‌خواهید در نقش ارتباطگر علم ظاهر شوید باید دقت کنید که مخاطب بخش اعظمی از دانش شما را در اختیار ندارد. پس تا حد امکان مطلب را بدون پیچیدگی توضیح بدهید.
داشتن تعداد بالای مخاطب در اینستاگرام یا رتبه ۱ بودن در سرچ گوگل به معنای کیفیت بالای محتوا نیست! مخاطب را می‌توان خرید و فروش کرد و رسیدن به لینک اول گوگل با سئوی مناسب امکان‌پذیر است. اگر به دنبال الگوی مناسب در تولید محتوای علمی هستید، به جای پرطرفدارها و پرسرصداها به دنبال منابعی باشید که بی سروصدا فعالیت می‌کنند.
تصویری که برای تولید محتوای علمی استفاده می‌کنید خیلی اوقات بیشتر از متن اهمیت دارد. پس تصویرهای باکیفیت را انتخاب کنید. به جای انتشار اسکرین شات‌های بی‌کیفیت از سایر پست‌های اینستاگرامی، کمی در apod، بخش اخبار ناسا، و سایت تلسکوپ‌های فضایی مانند هابل جست‌وجو کنید.
استفاده صحیح از اسمایلی می‌تواند تعامل مخاطب با شما را بالا ببرد. همین مورد اگر بیش از حد استفاده شود دلیلی خواهد بود برای این که متن‌های شما به سختی خوانده شوند. اسمایلی ها را می‌توانید در ابتدای هر پاراگراف استفاده کنید. استفاده از آن‌ها در وسط جمله باعث می‌شود که ذهن خواننده ناخودآگاه هنگام خواندن متن مکث کند و حالتی تلگرافی در خواندن به وجود بیاید.
عنوان‌های جنجال‌برانگیز توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند؛ ولی باید توجه داشته باشید که شما در راستای ترویج علم تولید محتوا می‌کنید نه گسترش اخبار زرد خاندان سلطنتی. عنوانی که جنجالی ولی از نظر علمی اشتباه باشد، کل اعتبار کار شما را زیر سوال خواهد برد.
هر از گاهی افرادی به درست یا اشتباه به کار شما ایراد خواهند گرفت. اگر ایرادهایی که می‌گیرند منطقی و از نظر علمی درست است، آن‌ها را بپذیرید و اجرا کنید. در صورتی که انتقاد از سر ناآگاهی است از منتقد تشکر کنید و سعی کنید با آرامش او را از اشتباه دربیاورید.
در انتها، پیش از این که شروع به تولید محتوای علمی کنید، کمی به این مسئله فکر کنید که «آیا مخاطبان واقعا به محتوای من نیاز دارند؟» فضای مجازی پر از محتواهای صحیح و غیرصحیح است. گاهی بهترین کار این است که به جای تولید محتوای اضافه، مخاطبان را به سمت منابع مناسب راهنمایی کنید.
