تخمدان پلی کیستیک یا pco که به اصطلاح عوام تنبلی تخمدان گفته می شود، یکی از بیماری های شایع در بین زنان و دختران نوجوان به شمار می آید .
در سیکل تخمک گذاری هر ماه حدود ۵-۶ فولیکول شروع به رشد می کنند و در نهایت یکی از آن ها بزرگ می شود و آن فولیکول بزرگ شده فاکتورهای ماهر کننده برای مابقی فولیکول ها می فرستد و فولیکول های ریز دیگری که در اطراف آن در حال بزرگ شدن هستند، را از بین می برد و کوچک نگه می دارد .
در افراد مبتلا به بیماری تخمدان پلی کیستیک آن فولیکول های بزرگ شده به هر علتی نمی توانند به درستی فعالیت خود را انجام دهند . در صورتی که قادر نخواهند بود تخمک گذاری خوبی داشته باشند و هم اینکه نمی توانند فاکتورهای ماهر کننده را به خوبی برای فولیکول های اطرافش القا نماید و آن ها را از رشد باز نگه دارند .
در نتیجه هر ماه چند فولیکول به صورت نیمه رشد کرده و بزرگ می شوند و این نوع فولیکول ها تخمک گذاری خوبی نداشته و کاملا از بین نمی روند . لذا در طول سالیان متمادی هر ماه که چند تا فولیکول ریز روی سطح تخمدان باقی می ماند، که از حالت عادی بزرگ تر اند . در این زمان سطح پوسته تخمدان یا کورتکس تخمدان پر از فولیکول های ریز می شود .
در حالت عادی زمانی که نمای تخمدان از طریق سونوگرافی مشاهده می شود. حدود ۳-۴ فولیکول ریز روی سطح تخمدان قابل مشاهده است ولی زمانی که فردی به بیماری تخمدان پلی کیستیک مبتلا باشد، در نمای سونوگرافی در سطح تخمدان یک حالت گردنبندی از فولیکول های ریز در اطرافش دیده می شود و به همین دلیل است که این بیماری را تخمدان پلی کیستیک نام گذاری کرده اند.
ولی تنها نمای سونوگرافی برای متخصص زنان ملاک نیست، نمای سونوگرافی یکی از فاکتورهای تشخیصی بیماری تنبلی تخمدان است . این فولیکول های ریزی که نتوانسته اند به خوبی کار خود را انجام بدهند و از بین نرفته و در سطح تخمدان باقی مانده اند . در واقع این فولیکول ها زنده هستند، بدین معنا این فولیکول ها هر ماه تعدادی هورمون مردانه و فاکتورهای را از خود در سطح خون آزاد می کنند بلکه این ها نباید در سطح تخمدان باقی بمانند و در سیکل طبیعی این فولیکول ها باید از بین بروند .
به دلیل اینکه این فولیکول ها روی سطح تخمدان باقی مانده اند و دائم در حال آزاد سازی فاکتورهای در خون هستند می توانند این فاکتورها علائم بالینی برای بیمار ایجاد نمایند .
این علائم بالینی شامل : هورمون های مردانه می باشد . شما در نظر بگیرید از هر فولیکول ریز یک هورمون مردانه آزاد شود، زمانی که تعداد زیادی هورمون مردان از این فولیکول ها آزاد شود، تعداد زیادی از هورمون مردانه در خون یک خانم آزاد می شود .
در حالت طبیعی زنانی که به این بیماری مبتلا نیستند و سالم اند مقداری هورمون مردانه در خون آن ها وجود دارد، اما این میزان نسبت به مردان خیلی کمتر است . حال در مواردی که تنبلی تخمدان به وجود می آید سطح این هورمون در حالت طبیعی بالاتر می رود، حتی اگر نسبت به مردان پایین باشد اما برای زنان بالا است و علائم خود را نشان می دهد که عبارت است از :
در نواحی خاصی افزایش مو اتفاق می افتد. به طور مثال: در نواحی چانه، صورت، دور سینه ها، ناف و زیر ناف، تحت تاثیر هورمون مردانه دچار زیاد شدن، ضخیم شدن و سیاه تر شدن مو ها می شوند. همین طور زمانی که هورمون مردانه در یک مرد افزایش می یابد دچار ریزش مو می شود در زنان هم بدین صورت است و تحت تاثیر افزایش هورمون مردانه دچار ریزش مو می شوند . حتی گاهی اوقات همانند مردان نمای مردانه پیدا کرده و دچار کچلی مردانه و ریزش مو در نواحی شقیقه ها و وسط سر می شوند . لازم به ذکر است، این موارد در زمان تنبلی تخمدان شدید برای زنان اتفاق می افتد.
همچنین هورمون های مردانه سبب چرب شدن سطح پوست، جوش های سر سیاه و آکنه و اضافه وزن در فرد می شود .
مقاومت به انسولین در فرد بالا می رود و سبب می شود تا فرد به بیماری دیابت مبتلا شود. همچنین سبب می شود تا چربی خون در فرد افزایش می یابد .
در نهایت به دلیل اینکه تخم گذاری به درستی در فرد انجام نمی شود و بسته به شدت بیماری ممکن است فرد دچار دیرزایی و یا حتی نازایی شود و برای بارداری نیاز به درمان پیدا کند .
به دلیل اینکه تخمک های خوبی آزاد نمی شود، سیکل های قاعدگی نامرتب می شود و مدت زمان فاصله سیکل های قاعدگی طولانی است و حتی در مواردی ممکن است فرد در صورت عدم مصرف دارو حدود ۶ – ۷ ماه پریود نشود .
بعضی از خانم ها از این وضعیت خوشحال می شوند، ولی این بسیار برای فرد خطرناک است و به خاطر اینکه تحت تاثیر هورمون آندومتر داخل رحم ریز نمی شود و همین امر سبب شده تا احتمال ابتلا به سرطان رحم در سنین ۴۰ – ۵۰ سالگی در زنانی که به بیماری تنبلی تخمدان مبتلا هستند و سیکل های قاعدگی نامنظم دارند افزایش یابد .
علائم بالینی تخمدان پلی کیستیک بسته به شدت بیماری از طیف خفیف تا شدید متغیر است . لذا انتظار نداشته باشید تمامی علائم در یک فرد ظاهر شود بسته به فعالیت تخمدان علائم بیماری متفاوت است . گرفتن شرح حالی از وضعیت شخص به تشخیص بیماری کمک می نماید .
بیماری تنبلی تخمدان درمان قطعی ندارد. به دلیل اینکه این بیماری زمینه ژنتیکی دارد، نمی توان ژن تخمدان را تغییر داد تا همانند تخمدان های سالم شروع به فعالیت و تخمک گذاری نماید . ولی درمان علامتی است، بدین معنا که با توجه به تشخیص مشکل فرد، درمان انجام می شود.
در صورتی که فرد مشکل در سیکل قاعدگی داشته باشد درمان دارویی صورت می گیرد . در صورتی که فرد مشکل ریزش مو یا پرمویی داشته باشد مصرف داروهای ضد هورمون مردانه به بیمار کمک می کند تا بهبود یابد. اما اگر بیمار مشکل نازایی داشته باشد درمان نازایی برای فرد شروع می شود و تحریک تخمک گذاری انجام می شود تا تخمک بارور شود .
همچنین فرد باید تحت نظر باشد و کنترل وزن داشته باشد و حتما به این اشخاص باید گفت که این بیماری تا به آخر عمر همراه شماست اما شدت بیماری متغیر می باشد و نمی توان به طور کامل درمان نمود. پس به تمامی این افراد توصیه می شود تا سبک زندگی خود را تغییر دهند.
داشتن تغذیه مناسب، انجام فعالیت های ورزشی و استرس کم تاثیر بسزایی بر روی وضعیت بیماری این افراد می گذارد . زیرا ورزش کردن سبب می شود تا فرد دچار چاقی و اضافه وزن نشود . افراد مبتلا به بیماری PCO باید از مصرف غذاهای حاوی مواد قندی بپرهیزند تا مبتلا به بیماری دیابت نشوند و تمامی این موارد می تواند به بهبود عملکرد تخمدان تاثیر بسزایی دارد.
پس سبک زندگی برای این بیماران بسیار حائز اهمیت می باشد و به این بیماران توصیه می شود تا در سنین پایین ازدواج کنند و در اولین فرصتی که دارند، اقدام به بارداری کنند و این افراد نباید زمان بارداری را به تعویق اندازند زیرا زمینه تنبلی تخمدان در آن وجود داشته و هر چه باردار شدن در این افراد به تعویق افتد، احتمال مشکلات باردار شدن در آن ها افزایش می یابد.
افراد مبتلا به بیماری تنبلی تخمدان باید تحت کنترل باشند و با پزشک خود در تماس باشند و از پزشک خودنباید انتظار معجزه داشته باشند که با مصرف چند دوره قرص جلوگیری خوب نشدن یک درمان دیگر را شروع کنند یا پزشک خود را تغییر دهند بلکه بهتر است تحت نظر یک پزشک متخصص قرار بگیرند و در درمان تنبلی تخمدان خود صبور باشند و مدام به فکر تغییر درمان خود نباشند .
خیلی از افرادی که مشکل تنبلی تخمدان خفیف دارند، زمانی که سبک زندگی خود را تغییر می دهند و استرس محیطی را دور می کنند و رژیم غذایی مناسب دارند و به فعالیت های ورزشی ادامه می دهند نیاز به مصرف دراوهای هورمونی در این افراد کمتر است و حتی ممکن است برخی از این افراد را بدون درمان تنها تحت نظر گرفت و زمانی که علامت ها برگشتند به درمان علامت ها پرداخت .
اکثر بیماران دختران نوجوانی هستند که به این بیماری مبتلا هستند و به مادران توصیه می شود که در دو سال ابتدایی رسیدن به سن بلوغ، خیلی انتظار نمی رود که سیکل های قاعدگی خیلی منظم و به موقع باشد، اما بعد از دو سال زمانی که متوجه شدید دخترتان دچار پرمویی یا اضافه وزن شده است حتما باید دختران خود را نزد متخصص زنان ببرید، قبل از آنکه این علائم بیشتر از پیش شود، تحت درمان قرار گیرد.
افراد مبتلا به بیماری تنبلی تخمدان باید همیشه تحت و در ارتباط با متخصص زنان باشند تا درمان های علامتی صورت گیرد و با شروع علائم بیماری همچون اضافه وزن، ریزش مو و یا پرمویی به درمان بپردازید تا از پیشرفت بیماری پیشگیری نماید .
درمان زودهنگام و به موقع از پیشرفت بیماری می کاهد و این به نفع بیمار است و در نتیجه هدف اولیه ما دختران نوجوانی هستند که در سن پایین با علائم مشکلات سیکل قاعدگی مواجه هستند و درمان در این زمان هرچه سریع تر صورت گیرد سبب می شود تا در سنین بالاتر مشکلات بیشتری برای آن فرد پیش نیایید.
راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد این بیماری زمینه ژنتیکی دارد . پس پیشگیری نمی توان نمود و این بیماری زمینه جنینی و ژنتیکی دارد ولی می توانیم از ایجاد علائم بیشنر پیشگیری نمود.
از خود بیماری نمی توان پیشگیری نمود و این بیماری ترسناک نیست و نباید دختران جوان را از این بیماری ترساند و خیلی از دختران تا متوجه این بیماری می شوند نگران شده و اعتماد به نفس خود را از دست می دهند و تصور می کنند که دچار سرطان و یا نازایی می شوند در صورتی که چنین نیست . بهتر است زمانی که متوجه علائم بیماری شدید سریعا تحت درمان قرار بگیرید تا بتوان به راحتی بیماری را کنترل و درمان نمود.
افرادی که مبتلا به بیماری تنبلی تخمدان هستند، باردار شدن سبب می شود تا تخمدان ها را به حالت اولیه بازگرداند و دیده شده تخمدان های بیمار تا چند سال بعد به خوبی فعالیت می کنند و حالت تنبلی را ندارند و به همین دلیل اعتماد به نفس را به دختران خود بدهید و مواظب باشید تا علائم آن پیشرفت نکند و به پزشک خود اعتماد کنید و با آن همیشه در ارتباط باشید تا بتوانید جلوی پیشرفت علائم را بگیرید .