شیوۀ نمره‌دهی، شرایط پذیرش دانشگاه‌ها، مدارک موردنیاز برای ورود به دانشگاه و مدت زمان تحصیل در هر پایۀ تحصیلی و مسائلی از این قبیل همگی در نظام آموزش عالی یک کشور گنجانده میشوند که آشنایی با آنها می‌تواند کمک شایان‌توجهی به دانشجویان علاقه‌مند به تحصیل در کشورهای خارجی بکند. نظام آموزش عالی فرانسه با عملکرد مطلوب و استاندارش الگوی بسیاری از کشورها بوده است. در این مقاله تلاش داریم برای علاقه‌مندان به تحصیل در فرانسه نظام آموزش عالی این کشور را شرح دهیم؛ از ورود به این کشور و ثبت‌نام در دانشگاه یا دیگر مؤسسۀ آموزشی، مواردی هستند که در این مقاله به آنها می‌پردازیم.
در سیستم آموزش عالی فرانسه رشته‌های تحصیلی متعددی برای دانشجویان ارائه می‌شود که البته دانشجویان بین‌المللی نمی‌توانند در تمام آن رشته‌ها تحصیل کنند. توصیه می‌شود متقاضیان تحصیل در فرانسه برای اینکه از رشته‌های تحصیلی در دسترس دانشجویان بین‌المللی مطلع شوند به وبگاه‌های دانشگاه‌ها یا مدرسه‌ها و مدرسه‌های بزرگ (Grande école) مراجعه کنند. درحال‌حاضر، حدود ۲.۵میلیون نفر دانشجو در رشته‌های تحصیلی گوناگون و مقاطع مختلف در دانشگاههای فرانسه مشغول به تحصیل هستند که ۱۲درصد این تعداد را دانشجویان بین‌المللی تشکیل می‌دهند. تعداد کل مؤسسه‌های دولتی و غیردولتی فعال در کشور فرانسه بیش از ۳۵۰۰ است که تعداد هریک به‌تفکیک به‌این صورت است:
· ۷۲ دانشگاه
· ۲۵ مؤسسۀ دانشگاهی
· ۲۷۱ مدرسۀ دکتری
· ۲۲۷ مدرسۀ مهندسی
· ۲۲۰ مدرسۀ مدیریت و بیزینس اسکول
· ۴۵ کالج دولتی هنر
· ۲۲ مدرسۀ معماری
· سه هزار مدرسه و مؤسسۀ خصوصی
در میان سه‌هزار دبیرستان موجود در فرانسه، برخی از آنها برای شرکت در مدرسه‌های بزرگ (Grande école) کلاس آمادگی برگزار می‌کنند و برخی دیگر دانشجویان را به آمادگی لازم برای تکنسین‌های عالی و دوره‌های آمادگی برای دیپلم ملی مدرک عالی فناوری می‌رسانند. نکتۀ حائز اهمیت این است که بیش از ۱۲۰۰ دوره و جلسۀ آموزشی در فرانسه به زبان انگلیسی ارائه میشوند که امکان دسترسی به آنها از طریق taughtie.campusfrance.org فراهم است. از دیگر برنامه‌های آموزشی ارائه‌شده در سیستم آموزش عالی فرانسه، برنامه‌ای است با عنوان Short Program که به‌همراه دورۀ یادگیری زبان فرانسه و فرهنگ این کشور دراختیار دانشجویان بین‌المللی قرار گرفته است. نکتۀ مهم دیگر دربارۀ نظام آموزش عالی این کشور، دوره‌های آنلاین (MOOCs) گسترده‌ای است که به‌واسطۀ آن نزدیک به ۳۰ درصد رشته‌های تحصیلی در بیش از هشتاد مؤسسۀ آموزشی دراختیار متقاضیان قرار می‌گیرد.
دانشگاه
دانشگاه‌ها معتبرترین و شناخته‌شده‌ترین مراکز تحصیلی در ساختار نظام آموزشی کشور فرانسه به‌حساب می‌آیند که بیش از ۷۵درصد دانشجویان بین‌المللی علاقه‌مند به تحصیل در فرانسه را به‌خود جذب کرده‌اند. مقاطع تحصیلی این دانشگاه‌ها مانند دانشگاههای کشورهای دیگر شامل کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری می‌شود و تمامی دارندگان مدرک‌های لیسانس یا مدرک معادل مجاز خواهند بود برای سال اول دانشگاه ثبت‌نام کنند. دانشگاههای فرانسه در رشته‌هایی مثل علوم پایه، ادبیات، زبان‌های خارجی، هنر، علوم انسانی، بهداشت و حتی علوم ورزشی، تمامی امکانات آموزش و پژوهش را فراهم می‌کنند.
The Grandes Écoles
حدود ۲۰درصد از دانشجویان بین‌المللی در مدرسه‌های بزرگ (The Grandes Écoles)فرانسه در رشتۀ تحصیلی مدنظرشان تحصیل می‌کنند. مدرسه‌های عالی نرمال (ENS)، مؤسسه‌های مطالعات سیاسی (IEP)، مدرسه‌های مهندسی، مدرسه‌های مدیریت و کسب‌وکار، مدرسه‌های دام‌پزشکی و... برخی از مدرسه‌های بزرگ (The Grandes Écoles) در فرانسه را تشکیل می‌دهند که در آنها بسیاری از رشته‌های تحصیلی به زبان انگلیسی تدریس می‌شود. شرایط دریافت پذیرش از The Grandes Écoles گزینشی است و متقاضیان ورود به این مدرسه‌ها، بعد از دورۀ دوسالۀ کلاس آمادگی باید در آزمونی رقابتی شرکت کنند. به‌عبارت دیگر، داوطلبان پس از گذراندن دورۀ دوساله با عنوان کلاس‌های آمادگی برای مدرسه‌های بزرگ (Classes préparatoires aux grandes écoles)، باید در آزمون ورودی شرکت کنند و اگر شایستگی کافی برای شرکت در Grandes École را داشته باشند، به این مدرسه‌ها وارد خواهند شد. صلاحیت داشتن یا نداشتن ورود به Grandes École نیز به نتیجۀ دریافتی از این آزمون‌ها بستگی دارد. شایان ذکر است هزینۀ ثبت‌نام در The Grandes Écoles بیشتر از هزینۀ ثبت‌نام برای دانشگاه‌هاست.
حدود سه‌هزار مؤسسۀ خصوصی یا دولتی آموزش عالی در فرانسه رشته‌هایی در زمینه‌های تخصصی نظیر بهداشت، علوم سمعی‌بصری، ارتباطات، روزنامه‌نگاری، مُد و طراحی، زراعت و علوم سیاسی ارائه می‌دهند. مدارک دوره‌های مدرسه‌ها و مؤسسه‌های تخصصی در فرانسه نیز ممکن است با نظارت دولت صادر شود؛ البته امکان انجام‌نشدن این کار نیز وجود دارد. افزون‌براین، دریافت پذیرش از این مؤسسه‌ها ممکن است ازطریق آزمون یا اپلای (اقدام برای دریافت پذیرش) باشد. مدت زمان تحصیل در مدرسه‌ها و مؤسسه‌های تخصصی معمولاً دو تا پنج سال است.
دسته‌ای دیگر از انواع مؤسسات آموزش عالی در فرانسه مدرسه‌های عالی هنر و هنرهای کابردی هستند که مجموعشان به حدود پنجاه مدرسه می‌رسد و نام آنها به وزیر فرهنگ این کشور گزارش شده است. دوره‌هایی که در این مؤسسه‌ها در زمینۀ هنر و طراحی و ارتباطات برگزار میشوند، حدود سه تا پنج سال به‌طول می‌انجامند. ناگفته نماند مدرک دریافتی از این مدرسه‌ها دیپلمی ملی است. همان‌طورکه پیش‌تر ذکر شد، نام این مدرسه‌ها و مؤسسه‌ها به وزیر فرهنگ اعلام شده‌اند؛ اما نام این چهار مدرسۀ دولتی هنر مستقیماً به وزیر آموزش عالی گزارش شده‌اند:
· مدرسۀBoulle
· مدرسۀOlivier de Serres
· مدرسۀDuperré
· مدرسۀEstienne
مدارک این مدرسه‌ها نیز دیپلم‌هایی در زمینۀ طراحی تصویری، طراحی فضایی، مُد و مهارت‌های دیگر است. برخی مدرسه‌ها و مؤسسه‌های خصوصی مدارک ویژۀ خود را به دانشجویان اعطا می‌کنند. شایان ذکر است دریافت پذیرش از این مدرسه‌ها و مؤسسه‌های هنر و هنرهای کاربردی بسیار رقابتی است و درخواست باید آنلاین و ازطریق وبگاه campus art ارائه شود. برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ پذیرش از رشته‌های هنر در فرانسه ۲۰۲۱، به صفحۀ مربوط به آن مراجعه کنید.
مدرسه‌های ملی معماری (ENSA)
مدرسه‌های عالی ملی معماری فرانسه شبکه‌ای متشکل از بیست مدرسۀ دولتی است که زیرنظر وزرای فرهنگ و آموزش عالی و تحقیقات و نوآوری فعالیت می‌کنند. دو مؤسسۀ دیگر، یعنی مدرسه ویژۀ معماری و مؤسسۀ ملی علوم کاربردی استرازبورگ، نیز زیرنظر وزارتخانه‌های یادشده هستند و مدرکی مشابه دیگر مدرسه‌های عالی معماری صادر می‌کنند. در مدرسه‌های معماری، رشته‌های تحصیلی گوناگونی در سه مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می‌شود و درخواست پذیرش از آنها باید آنلاین و ازطریق وبگاه campus art ارائه شود.
ساختار رشتۀ تحصیلی در آموزش عالی
در ساختار آموزش عالی فرانسه، استادان و محققان دانشگاههای فرانسه دو نوع دورۀ تحصیلی را به دانشجویان ارائه می‌دهند؛ سخنرانی‌ها و آموزش و کار عملی که طی این دوره‌ها دانشجوها به‌صورت نظری و عملی با تمامی جوانب رشتۀ تحصیلی‌شان آماده میشوند. در سخنرانی‌ها استادان دانشگاههای فرانسه مرتبط با رشتۀ تحصیلی تخصصی‌شان دوره‌هایی غیراجباری را در آمفی‌تئاتر دانشگاه برای دانشجویان برگزار می‌کنند. در این دوره‌ها، جزوه‌هایی که توسط خود استادان تهیه شده است در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد تا برای شرکت در آزمون‌های دانشگاه آمادگی لازم را به‌دست آورند. در دورۀ آموزش و کار عملی که در گروه‌های کوچک‌تری در مقایسه با سخنرانی‌ها برگزار میشوند، تمرکز روی انجام کار عملی مرتبط با رشتۀ تحصیلی دانشجویان خواهد بود.
سیستم ارزیابی
به‌طور‌کلی، دو نوع ارزیابی در آموزش عالی فرانسه وجود دارد: ۱. ارزیابی‌های مداوم؛ ۲. ارزیابی‌های نهایی. در نوع اول، دانشجویان به‌صورت مداوم و در نوع دوم، ازطریق آزمون نهایی پایان ترم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
شرایط موردنیاز برای تحصیل در دانشگاههای فرانسه
دانشگاههای مختلف کشور فرانسه در زمینه‌های گوناگون تحصیلی شرایط مختص به خودشان را دارند که متقاضیان پیش از هر اقدامی باید با مراجعه به مراکز مشاور معتبر و وبگاه‌های دانشگاه مدنظر، از این شرایط مطلع شوند. میزان دانش زبان انگلیسی متقاضیان برای تحصیل در رشته‌هایی که به زبان انگلیسی تدریس میشوند از اهمیت زیادی برخوردار است و مسلط‌بودن به زبان فرانسوی در روند دریافت پذیرش الزامی نیست. برای دانشجویانی که قصد دارند در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به زبان فرانسوی تحصیل کنند، ارائۀ مدارک سطح B1 یا B2، به‌خصوص در رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی الزامی است.
سال تحصیلی در فرانسه
سال تحصیلی در فرانسه به مؤسسۀ آموزشی و رشتۀ تحصیلی بستگی دارد اما معمولاً شروع آن از ماه سپتامبر یا اکتبر است و در ماه مه یا ژوئن به‌پایان می‌رسد. دوماه تعطیلات تابستانی در این کشور با ماه مه یا ژوئن آغاز می‌شود.
اعزام دانشجو به فرانسه
علاقه‌مندان به تحصیل در دانشگاههای خارج از کشور با ابهام‌ها و پرسش‌های متعددی مواجه میشوند؛ بنابراین، داشتن راهنما در این مسیر برای آنها اهمیت خواهد داشت. مجموعۀ سیم آخر که از سال 1382 فعالیت خود را در زمینۀ آموزش آغاز کرده است؛ تجربۀ سالها مشاورۀ تحصیلی برای دانشگاههای داخل کشور را دارد و اکنون نیز با فعالیت در حوزۀ اعزام دانشجو به کشورهای اروپایی و کانادا در این راه کمک شایانی به متقاضیان می‌کند.
