امروزه رژیم های غذایی گیاهخواری و خام خواری در سراسر دنیا محبوبیت زیادی به دست آورده اند اما این نوع رژیم ها جدا از مزایایی که دارند، از معایب بی شماری نیز برخوردار هستند که سلامت انسان ها را به مخاطره می اندازند.
دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه و رژیم شناسی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این خصوص به سیناپرس گفت: در حال حاضر بسیاری از مردم به دلایل مختلف مذهبی، محیط زیستی، ذبح حیوانات، حس ترحم و تامین سلامتی به سراغ انواع رژیم های گیاهخواری می روند.
متخصص تغذیه و رژیم درمانی کلینیک تغذیه جهاد دانشگاهی علوم پزشکی افزود: هم اکنون رژیم گیاه خواری انواع مختلفی دارد. برخی از این افراد رژیمی کاملا سخت گیرانه مانند وگن (Vegan) دارند. این گروه از افراد لبنیات، تخم مرغ و ماهی نمی خورند. گروه دیگر وجترین(vegetarian) هستند. وجترین ها فقط گوشت حیوانات را نمی خورند اما می توانند تخم مرغ بخورند. گروه دیگر لاکتو گیاهخوار (lacto-vegetarian) هستند. این گروه لبنیات مصرف می کنند اما تخم مرغ نمی خورند. گروه دیگر (Ovo-lacto vegetarianism)هستند هم لبنیات و هم تخم مرغ استفاده می کنند. در کنار این گروه ها، عده ای نیز خام گیاه خوار هستند. این گروه معتقدند نه تنها باید گیاه خواری کرد بلکه باید غذاها را نیز حرارت داد.
وی به تفاوت رژیم گیاه خواری و خام گیاه خواری اشاره کرد و گفت: حرارت دادن غذا می تواند جنبه های مثبتی داشته باشد. مثلا جذب مواد غذایی را افزایش می دهد اما از سوی دیگر باعث قهوه ای رنگ شدن غذا می شود و بسیاری از ویتامین ها و املاح را نیز از بین می برد یا ریسک ابتلا به بیماری های مزمن را افزایش می دهد بنابراین هنگام رژیم غذایی باید هم منافع گیاه خواری و هم مزایای خام گیاه خواری را در نظر گرفت.
فواید و مضرات گیاه خواری و خام گیاه خواری
جعفریان اظهارداشت: تحقیقات متعدد نشان داده اند که گیاه خواری و خام گیاه خواری هر دو می توانند در کاهش ریسک بیماری های مزمن موثر باشند. همچنین افراد مبتلا به بیماری های مزمن اگر از رژیم خام گیاه خواری یا گیاه خواری تبعیت کنند، ریسک بیماری شان کاهش پیدا می کند.
متخصص تغذیه و رژیم شناسی ادامه داد: همچنین مطالعات نشان می دهد که اگر فردی یک تا دو سال از این رژیم ها تبعیت کند، پس از گذشت 2 تا 3 سال، حدود 10 تا 12 کیلوگرم وزن بدنش کاهش پیدا می کند و 7 تا 8 درصد از چربی بدنش کاسته می شود. دیگر مطالعات نشان می دهند که 60 تا 70 درصد فشار خون بالا و 40 درصد بیماری های قلبی و عروقی با گیاه خواری کاهش پیدا می کند و همچنین ریسک بعضی از سرطان ها با تبعیت از این رژیم ها کمتر می شود. مطالعات دیگر نشان داده اند افرادی که از بیماری هایی مانند نقرس و کولیت رنج می برند با تبعیت از این رژیم ها، ریسک بیماری شان کاهش می یابد.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به معایب این رژیم های غذایی نیز اشاره کرد و گفت: از سوی دیگر استفاده از این رژیم های غذایی نگرانی های زیادی ایجاد می کنند. معمولا افراد در گیاه خواری با کمبود خیلی زیاد ویتامین B12 مواجه می شوند زیرا منبع اصلی این ویتامین در غذاهای حیوانی است و بسیار جزیی در برخی جلبک ها ویتامین B12 یافت می شود بنابراین افراد هنگام تبعیت از این رژیم ها باید از مکمل ها و محصولات حاوی این ویتامین استفاده کنند.
وی یادآور شد: بسیاری از افراد به ویژه بانوان با تبعیت از این نوع رژیم های غذایی دچار کمبود آهن می شوند. خانم هایی که قادر به فرزندآوری هستند باید این نکته را در نظر بگیرند که نباید دچار کم خونی شوند زیرا عوارض آن گریبانگیرشان خواهد شد بنابراین باید آنها بحث کم خونی را به خوبی مدیریت کنند.
وی خاطرنشان کرد: عمدتا کسانی هم که در رژیم شان از لبنیات استفاده نمی کنند با کمبود کلسیم مواجه می شوند و خطر پوکی استخوان و ضعف استخوان در این افراد بالاست بنابراین کسانی که از این رژیم ها تبعیت می کنند باید از مکمل های کلسیم استفاده کنند.
وی افزود: همچنین ممکن است برخی از افراد با تبعیت از این رژیم ها با تحلیل عضلات مواجه شوند. اگر این افراد به خوبی رژیم شان را مدیریت کنند، شاید بتوانند از تحلیل عضلات شان جلوگیری کنند اما اگر از رژیم درستی استفاده نکنند، احتمال کاهش عضلات آنها وجود دارد.
متخصص تغذیه و رژیم درمانی کلینیک تغذیه جهاد دانشگاهی علوم پزشکی بیان کرد: همچنین مطالعات نشان می دهد تقریبا 70 درصد از خانم هایی که رژیم های سخت خام گیاه خواری دارند با بی نظمی های قاعدگی مواجه می شوند که این مساله می تواند باعث کاهش توان جنسی شان شود بنابراین به نظر می رسد هنگام استفاده از این رژیم، این مقوله را نیز در نظر بگیرند.
اما و اگرهای گیاه خواری در دوران بارداری
جعفریان در پاسخ به این سوال که آیا زنان باردار می توانند در دوران بارداری شان از این نوع رژیم ها تبعیت کنند؟ گفت: معمولا در دوران بارداری سیستم ایمنی مادر به دلیل تحمل جنین پایین است بنابراین در چنین شرایطی ریسک مسمومیت (مخصوصا مسمومیت غذایی) در مادران باردار بالاست و اگر فرایند پخت و پز به روی مواد غذایی آنها صورت نگیرد، ممکن است در معرض آلودگی و مسمومیت غذایی قرار بگیرند؛ در میوه و سبزی و دانه ها این اتفاق نمی افتد اما در جوانه ها ممکن است میزان آلودگی ها بالاتر باشد بنابراین باید آنها کاملا احتیاط لازم را برای مصرف این نوع موادها داشته باشند تا مبادا دچار مسمومیت غذایی شوند.
وی اظهارداشت: من به عنوان کسی که سال ها در این حوزه کار می کنم، گرفتن این نوع رژیم های غذایی را به افراد توصیه نمی کنم زیرا معتقدم لذت یک قسمت از خوردن است. فردی که از این نوع رژیم ها تبعیت می کند ضمن متحمل شدن سختی و مشقت فراوان، دچار آسیب روحی و روانی نیز می شود.
وی در پایان به سیناپرس گفت: اگر فردی به شکل موقت 6 ماه تا یک سال برای کاهش عوارض بیماری خاص از این روش استفاده کند، بسیار نکوست و من حمایت می کنم زیرا در منطقه ما شیوع بیماری های مزمن بسیار است اما اگر فردی قصد دارد به طور دائمی از این رژیم تبعیت کند و این مساله روی روح و روان او اثر منفی بگذارد، من اصلا این نوع رژیم غذایی را توصیه نمی کنم.
گفتگو: فرزانه صدقی
