اثرات صدا بر روان
مقدمه
در کشورهای پیشرفته در سال های اخیر، با پی بردن به دامنه آثار و عوارض جدی سر و صدای آزاردهنده و آلودگی صوتی بر سلامتی و حیات انسانی و محیط زیست در شهرها و صنایع، کارهای علمی و تحقیقاتی بطور رسمی انجام پذیرفته و تجارب بدست آمده در برنامه ریزی ها و اقدامات عملی، حقوقی
و تئوریک در جلوگیری و کاهش سر و صداهای مزاحم در زندگی شهری از سوی شهرداری های مربوطه این کشورها مورد دقت قرار گرفته اند.
پژوهشگران آلمانی در مطالعات خود در شهرها بدین نتیجه رسیده اند که احتمالا سر و صدای مزاحم پس از دود و استعمال دخانیات و آلودگی هوا دومین عامل مهم سکته های قلبی در میان اهالی شهری مانند برلین بوده است و احتمال خطر مرگ در اثر سکته قلبی به علت آلودگی صوتی حتی از خطر مرگ بر اثر سرطان ریه ناشی از غبار و آلودگی هوا هم بیشتر می باشد. متخصصان مراکز تحقیقاتی انگلستان نیز نتایج مشابهی را در مورد کسانی که در محلات مرکزی و پر سر و صدا و خیابانهای پر رفت و آمد شهر زندگی می کرده اند ارائه و گزارش می نمایند.
علاوه بر تغییرات فیزیولوژیک عادی مثلا خستگی جسمی ،برخی تغییرات روانی نیز، در جریان انجام کار یا زمانی که فرد در شرایط خاصی قرار می گیرد ،به وجود می آید. ابعاد و ویژگی های این تغییرات روانی هنوز به طور دقیق روشن نشده است. با این همه، می توان به دو متغیر اشاره کرد که اولی معمولا تحت عنوان کسالت به کار می رود و بر اثر اشتغال به کارهایی به وجود می آید که مورد علاقه فرد نیستند. البته کسالت در اغلب موارد، بر اثر کارهای تکراری یا خیلی ساده حاصل می شود. با این همه نباید فراموش کرد که کار، در نفس خود، کسالت آور نیست. ،یلکه واکنش فرد در مقابل کار است که ویژگی های کسالت آور بودن را به آن نسبت می دهند. در واقع کارگر یا کارمند است که کار را کسالت آور توصیف می کند نه اینکه کار کسالت آور بودن خود را نشان دهد.
متغییر دوم، که در برخی موارد پیش می آید تحت عنوان خستگی ذهنی به کار می رود و احساس های کاملا شناخته شده کوفتگی، بی میلی به کار، دلزدگی، چشم پوشی از کار یا ترک آنرا در بر می گیرد. از این متغیر تحت عنوان خستگی روانی نیز نام برده می شود.
اگر بخواهیم بدانیم که فرد چه موقع احساس کسالت می کند یا از نظر ذهنی خسته می شود، چاره ای نداریم جز این که از خود او بپرسیم و اینجاست که مسائل جانبی پیش می آید، زیرا کلماتی که مردم برای بیان کسالت یا خستگی ذهنی به کار می برند، بسیار متفاوت است.
بدین معنا که یک کلمه معین، برای افراد مختلف، معانی مختلفی دارد. کسی که می خواهد درباره درجات متعدد خستگی و کسالت حرف بزند، از همان کلمات و عباراتی استفاده می کند که شخص دیگری می خواهد از احساسات و برداشت های ذهنی خود سخن بگوید. برای حل این دشواری، مک نلی، از مقیاس ترستون استفاده کرده است تا کلماتی را که اغلب برای تعیین برداشت های ذهنی از خستگی به کار میرود، طبقه بندی کند. بدین ترتیب او، برای بیان درجات متغییر خستگی ذهنی، یک مقیاس 9 کلمه ای فراهم آورده است و کلمات به کار رفته از نظر روانی تایید شده است. این مقیاس دو فرم دارد که یکی از آنها در جدول زیر آورده شده است . هر کلمه یا گروه کلمات، با ارزشی همراه است که در واقع میانگین نمرات داورهای مختلف را منعکس می کند. ستون آخر، ارزش ها را به صورت گرد شده در اختیار شما می گذارد. مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد که این مقیاس می تواند برای خستگی فیزیولوژیکی یا خستگی جسمی نیز معیار خوبی باشد.
امروزه وجود صدا یکی از مهم ترین معضلات محیط های کاری محسوب می شود. در حال حاضر پیشرفت تکنولوژی در تمامی زمینه ها، سبب گردیده که انسان در زندگی روزمره و حرفه ای خود هر چه بیشتر تحت تاثیر اغتشاشات ناخوشایند آکوستیکی (صدا) قرار گیرد.
صدا بصورت امواج مکانیکی می تواند بر کل بدن از جمله دستگاه شنوایی تاثیر سوء داشته باشد. البته این تاثیر از نظر اپیدمیولوژیکی زمانی می تواند اهمیت داشته باشد که ایجاد اختلال فیزیولوژیکی در بدن نماید.
شروع ناشنوایی در فرد 85 دسی بل است. یعنی هرگاه شدت صدا از این حد تجاوز کند، بتدریج موجب اختلال در احساس شنیداری و بروز ناشنوایی می گردد. مثلاً صدایی که در داخل یک اتومبیل در حال حرکت با سرعت 80 کیلومتر در ساعت ( 75 دسی بل) است. در حالیکه آستانه درد برای انسان
120 دسی بل می باشد. بنابراین بسیاری از افراد در محیط کار خود در معرض آسیبهای جدی ناشی از صدا هستند.
تحقیقات نشان داده است که افرادی که 30 سال مداوم در محیطی آلوده به صداهایی با شدت 90 دسی بل بسر می برند، 60 درصد شنوایی خود را از دست می دهند، صدای بلند حتی اگر دلپذیر هم باشد، باز برشنوایی فرد اثر منفی می گذارد.
سردردهای مزمن، ناراحتی های معده، خستگی مفرط و غیرعادی، کاهش مقاومت بدن در مقابل آسیب ها و آسیب پذیری بسیار شدید در مقابل بیماری های قلبی – عروقی همه اثرات منفی صدا در محیط های کار بر روی انسان است. برنز در تحقیقات خود نشان داد که صدای بلند در محیط کار باعث بالا رفتن فشار خون می گردد.
گورته و گرانت در آزمایش های خود مشاهده کردند، صدای بلند دامنه توجه افراد را کاهش می دهد، و افراد تنها قادر خواهند بود حواس خود را بر امور خیلی مهم متمرکز سازند و فقط به محرک های شدید توجه نمایند.
سر و صدا محیط کار، زندگی و روابط اجتماعی کارکنان را به طور ریشه ای مختل می کند. کسانی که در محیط های پر سروصدا کار می کنند، به هنگام بازگشت به خانه، آنقدر خسته اند که اصلاً حوصله ندارند از خانه خارج شوند و به دید و بازدید فامیل ها بروند و حتی حاضر نمی شوند پاسخ سوالات همسر و فرزندان خود را بدقت و با حوصله بدهند. این نوع زندگی، به مرور زمان، هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان او خسته کننده می شود و در نهایت باعث اختلافات خانوادگی می گردد.
سر و صدای بلند عملکرد روزانه شخصی کارکنان را مختل می کند، فراموشی و خطاهای ادراکی به وجود می آورد و حتی موجب می شود کارکنان اشیاء خود را فراموش کنند و به مرتب کردن میز کار خود و اطراف نپردازند.
کارکنانی که در معرض سر و صدای محیط کار قرار می گیرند، نسبت به هم جبهه میگیرند و در واقع عصبانی می شوند، از کوچکترین اختلاف رنجیده خاطر می شوند و از کاه کوه می سازند و رفتار پرخاشگرانه از خود به صورت کلامی و عملی نشان می دهند.
پرسشنامه ارزیابی سر و صدای محیط کار در آخر جزوه ضمیمه می باشد به شما کمک می کند تا سر و صدای محیط کار خود را ارزیابی کنید. اگر به اکثر سوالات این پرسشنامه (بیشتر از 8 سوال) پاسخ مثبت دادید، در محیط کار خود با مساله سر و صدا روبرو هستید بلافاصله با مسئول خود تماس بگیرید، و به طور جدی بخواهید که به فکر کاهش سر و صدای محیط کار شما باشند.
منبع: اثرات صدا بر روان
