یادداشت درباره شیخ بهایی بمناسبت سالروز درگذشت این شخصیت برجسته
نویسنده: دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات بین المللی حوزه مشق
شیخ بهاءالدین محمد بن عزّالدین حسین بن عبدالصمد حارثی عاملی (۹۵۳-۱۰۳۰ هجری قمری)، که به نام‌های شیخ بهایی، بهاءالدین عاملی و شیخ‌الاسلام شناخته می‌شود، یکی از شخصیت‌های برجسته و جامع‌الاطراف عصر صفویه بود. او فقیه، محدث، حکیم، شاعر، ریاضیدان و عارف بود که در قرن دهم و یازدهم هجری قمری تأثیر عمیقی بر دنیای علم و فرهنگ اسلامی گذاشت. شیخ بهایی با وسعت دانش و خلاقیت‌های علمی خود به یکی از نوابغ تاریخ اسلامی تبدیل شد و آثارش به عنوان منابع معتبر و اثرگذار در زمینه‌های مختلف علمی و دینی شناخته می‌شود.
زندگی و تحصیلات
شیخ بهایی در جبل عامل لبنان به دنیا آمد و به‌علت هجرت پدرش به ایران، در اصفهان و قزوین تحصیلات خود را ادامه داد. او از چهره‌های بارز علمی در زمان صفویه بود که با تلاش‌های بی‌وقفه‌اش در عرصه‌های علمی و دینی به شهرت رسید. او در سنین جوانی به ایران آمد و در آنجا با علمای برجسته‌ای چون علامه مجلسی آشنا شد و در نهایت به منصب شیخ الاسلامی رسید، بالاترین مقام دینی آن عصر.
جامعیت علمی و تألیفات
شیخ بهایی در زمینه‌های مختلف علمی و دینی آثار برجسته‌ای از خود به‌جا گذاشت. او بیش از ۱۰۰ تألیف در زمینه‌های متنوعی نظیر تفسیر، حدیث، فقه، اصول، رجال، فلسفه، دعا، لغت، ریاضی، نجوم و شعر داشت. از میان آثار او، می‌توان به کتاب‌های «جامع عباسی» و «الاربعون حدیثا» اشاره کرد. این آثار، به دلیل جامعیت و تنوع علمی‌شان، همچنان مورد توجه و مطالعه عالمان و پژوهشگران قرار دارند.
شیخ بهایی با بهره‌گیری از علوم مختلف، توانست در آثارش از مسائل ریاضی و هیات نیز استفاده کند و این به نوبه خود بر غنای علمی آثارش افزود. کتاب «اربعین»، که به مسائل حدیثی و فقهی پرداخته است، نمونه‌ای از این توجه به تنوع علمی و کاربردی است.
فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی
شیخ بهایی در عرصه‌های عمرانی نیز فعالیت‌های برجسته‌ای داشت. او در بازسازی و احداث بناهای مذهبی و عمومی نقش فعالی ایفا کرد. از جمله اقدامات مهم او می‌توان به مرمت و نوسازی مرقد امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، مسجد امام اصفهان، منار جنبان، و حمام گرم اصفهان اشاره کرد. این فعالیت‌ها نشان‌دهنده تعهد عمیق او به بهبود شرایط عمومی و فرهنگی جامعه بود.
نقش در دربار صفوی و سیاست
شیخ بهایی به‌عنوان یکی از علمای برجسته صفویه، به رغم تنفر از پادشاهان خونریز و سیاست‌های آنان، برای ترویج مذهب تشیع و اصلاحات دینی به دربار صفوی راه یافت. این تلاش‌ها نشان‌دهنده روحیه خدمت و ایثار او بود. او از قدرت و نفوذی که در دربار داشت، برای بهبود وضعیت عمومی و گسترش فرهنگ تشیع استفاده کرد. شیخ بهایی با وجود وابستگی به دربار، هرگز از اصول و ارزش‌های اسلامی خود دست نکشید و همیشه زاهدانه می‌زیست.
نقد و تحلیل
شیخ بهایی در عین حال که به دربار نزدیک بود، با صداقت و تواضع به وظایف علمی و دینی خود عمل می‌کرد. او در یکی از اشعارش به‌خوبی این موضوع را بیان کرده و از قرب به شاهان و لذت‌های دنیوی پرهیز کرده است. او اعتقاد داشت که تکیه بر ستمگران و نزدیکی به آنان موجب ضرر به دین و ایمان خواهد بود. در این اشعار، به‌طور صریح، از تکیه بر حکمرانان ظالم و لذت‌های دنیوی انتقاد کرده و بر اهمیت حفظ اصول دینی تاکید می‌کند.
شیخ بهایی با جامعیت علمی، آثار برجسته، و فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی خود، تأثیر عمیقی بر تاریخ علمی و دینی اسلامی گذاشت. او به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین فقیهان و دانشمندان تاریخ اسلام، همواره به‌عنوان نماد تلاش علمی و دینی شناخته می‌شود. زندگی و آثار او نشان‌دهنده تعهد عمیق به اصول دینی و انسانی است و یاد او به‌عنوان یکی از مفاخر بزرگ علمی و فرهنگی، همچنان در تاریخ و ذهن مردم باقی خواهد ماند. در سالروز درگذشت او، باید به یادآوری خدمات و دستاوردهای او ادامه داده و از آموزه‌های او بهره برد.
خدمات ما شامل چاپ کتاب‌های شعر، داستان، رمان، دلنوشته، کتاب کودک، ترجمه و تبدیل پایان‌نامه به کتاب است. شما هم اگر رویایی در سر دارید، با ما در تماس باشید:
انتشارات حوزه مشق؛ جایی برای رویش، قلم و جاودانگی
