شرایط بازار به صورت چرخه‌هایی است که یکی پس از دیگری طی می‌شوند. در حال حاضر ما بازار خرسی سال 2018 را پشت سر گذاشته و اکنون در 2019 یک بازار گاوی جدید را تجربه می‌کنیم. این بازار گاوی باعث شده موج جدیدی از افراد تازه جذب صنعت رمز ارز شوند. اگر شما هم از جمله افراد تازه‌کار در زمینه کریپتو و بیت کوین هستید، این مطلب را بخوانید تا اسیر دام‌های رایجی که در این حوزه وجود دارد نشوید و بتوانید از اشتباهات جبران ناپذیر و از دست رفتن سرمایه خود پرهیز کنید.
فضای سرمایه گذاری رمز ارز، همچون هر زمینه دیگری که پتانسیل سودآوری سوداگرانه دارد (یعنی موتور پیش‌برنده‌ی آن طمع انسان است)، پر است از اسکمرها (کلاهبردارها) و افراد تاثیرگذاری (influencers) که برای دستیابی به سود شخصی از جیب شما، مطالب واهی منتشر میکنند. شما همیشه باید خودتان تحقیق و جست و جو کنید و درباره موضوعاتی که با آنها سر و کار دارید تا جای ممکن آگاهی به دست آورید. اگر آگاه باشید، می‌توانید از دام‌ها، اسکم‌های کوچک و بیراهه ها اجتناب کنید.
در ادامه به بررسی رایج‌ترین و البته خطرناک‌ترین تله‌های موجود بر سر راه تازه‌کاران در حوزه سرمایه گذاری رمز ارز می‌پردازیم. پیش از اینکه سرمایه خود را برای خرید نخستین بیت کوین بدهید، ابتدا این فهرست را به دقت بخوانید و همه نکته‌ها را به خاطر بسپارید زیرا در غیر این صورت ممکن است پول خود را به باد دهید!
1-به حرف کسی که با اطمینان 100% درباره سرمایه گذاری توصیه می‌کند، گوش نکنید!
اگر یک نفر (از جمله خانواده و دوستان) با قطعیت کامل درباره سرمایه گذاری به شما توصیه می‌کند و از گفته‌هایی همچون «سود تضمین شده» یا «رسیدن فلان مبلغ به 200% آن در ماه آینده» استفاده می‌کند بدانید که او قطعا دروغگوست. در زمینه سرمایه گذاری چیزی به نام پیش‌بینی صد درصدی وجود ندارد، درست همانند اینکه شما نمی‌توانید بگویید در پایان فصل، تیم مورد علاقه شما چند برد و چند باخت خواهد داشت.
سرمایه گذاری، بازی شانس و حدس‌های حساب شده است و اگر کسی ادعا کرد که آینده آن را می‌داند باید بی‌درنگ از او دوری کنید. این حقیقت تنها منحصر به رمز ارز نیست بلکه در همه فرم‌های سرمایه گذاری صدق می‌کند.
2-بازار رمز ارز برخلاف بازار بورس 24 ساعت و 7 روز هفته باز و به شدت ناپایدار است
نه بیت کوین می‌خوابد و نه آلتکوینها. بازار رمز ارز در سراسر دنیا در طول کل سال، هفت روز هفته و شبانه روز باز است. در حقیقت، در بازار رمز ارز چیزی به نام «آغاز» و «پایان» روز معاملاتی وجود ندارد به همین خاطر باید احتمال دهید یکی از همین روزها هنگامی که شما در خواب هستید، بازار مانند یک اسب سرکش، ناگهان عصیان کند!
از سوی دیگر، رمز ارز یک کلاس و دسته نسبتا تازه از دارایی محسوب می‌شود و به همین خاطر میزان نقدپذیری و جابه‌جایی آن در حد دارایی‌های سنتی همچون سهام S&P500 و فارکس (Forex) نیست. از این رو گاه در قیمت رمز ارزها شاهد نوسان‌های بزرگ و تند هستیم. این نوسان‌ها هنگامی رخ می‌دهد که بازیگران بزرگ و ثروتمند که آنها را وال یا نهنگ می‌نامیم مقدار زیادی دارایی بخرند یا بفروشند.
پس نباید بعد از ورود به این بازی، هر لحظه قیمت بیت کوین را چک کنید. این عادت باعث می‌شود بهره‌وری شما از بین برود و نگرانی و آشفتگی جای آن را بگیرد. بهتر است خونسرد باشید و هر از گاهی به قیمت نگاهی بیندازید و در بلند مدت تصویری از روند موجود را در ذهن خود نگه دارید. هر چه نباشد شما دارید سرمایه گذاری می‌کنید نه تجارت روزانه (day trading).
3-تنها از صرافی های رمز ارز بزرگ و معتبر که سابقه خوبی دارند استفاده کنید
اکنون شما آماده هستید تا کمی بیت کوین بخرید. باید کار را از یک صرافی آغاز کنید. اگر در گوگل جست و جو کنید هزاران نتیجه به شما نشان می‌دهد که برخی از آنها امتیازات خوش آب و رنگی را برای عضویت پیشنهاد می‌دهند. برخی نیز وعده ایردراپ (airdrop) و رقابت‌های معاملاتی می‌دهند. این‌ها به چه معناست؟ کدام را باید انتخاب کنید؟
پاسخ بسیار ساده است. همه این پیشنهادات خوش آب و رنگ را فراموش کنید و تنها سراغ گزینه‌هایی بروید که بزرگ هستند و آزمون خود را پس داده‌اند. برخلاف کارگزاران بورس، بسیاری از شرکت‌هایی که خدمات صرافی رمز ارز دارند، مجبور به رعایت قوانین و مقررات سفت و سخت نیستند. به همین خاطر بسیاری از صرافی‌های رمز ارز مرموز و کم‌اعتبار هستند. نمونه‌هایی وجود دارد که صرافی‌های رمز ارز و بنیان‌گذاران آنها از کاربران خود کلاهبرداری کرده‌اند.
شما به عنوان تازه‌واردی که می‌خواهد برای نخستین بار کمی بیت کوین بخرید تنها باید سراغ صرافی‌هایی بروید که برندهای تثبیت شده‌ای و مدیر عامل های شناخته شده دارند. صرافی‌هایی مانند بیت‌استمپ (Bitstamp)، کراکن (Kraken) و کوین بیس (Coinbase). پیش از وارد کردن مشخصات خود برای ساخت اکانت و گذراندن KYC (مشتری خود را بشناس)، بررسی کنید که آیا در کشور شما میتوان با آن صرافی مشخص خرید و فروش انجام داد یا خیر. امکان انجام کار یک صرافی با محل زندگی شما بستگی به این دارد که آن صرافی یک شرکت ثبت شده است و آیا امکان قانونی برای سرویس دادن به مشتریان ساکن در کشور شما را دارد یا خیر. همیشه چک کنید که URL درست باشد، تا در دام سایت‌های فیشینگ که خود را جای سایت‌های اصلی صرافی‌ها جا می‌زنند نیفتید.
4-هرگز به توصیه‌های رسانه‌های معروف درباره سرمایه گذاری اعتماد نکنید
هیچ‌گاه در زندگی خود به آنچه که رسانه‌های جریان اصلی می‌گویند گوش نکنید، هرگز. این رسانه‌ها را بی‌دلیل جریان اصلی نمی‌نامند. کار آنها این است که پیام‌های خود را به گوش توده‌های مردم برسانند. سه قشر جزو مخاطبین این رسانه‌ها نیستند: قشر باهوش و آگاه، قشر پولدار و قشر موفق. هدف رسانه‌های جریان اصلی مردمی است که در این سه گروه نیستند و یکی از مهم‌ترین دلایل نبودن آنها در این سه گروه هم همین گوش کردن به حرف رسانه‌ها و پذیرفتن چیزهایی است که به خوردشان داده می‌شود.
به خاطر داشته باشید که تجارت یک بازی جمع صفر است. برای هر خریداری یک فروشنده وجود دارد. اگر شبکهCNBC به افراد عادی بگوید آلت‌کوینی به نام ریپل (Ripple - XRP) بخرند، مطمئن باشید که قشر پولدار و توانمند در پشت پرده هر چه رپیل دارند را می‌فروشند. به همین ترتیب است که پولدارها پولدارتر و ندارها و (بی سوادها!) ندارتر می‌شوند.
شبکه CNBC به بینندگان خود نشان می‌دهد که چگونه رپیل بخرند. این کار در سال 2017 و هنگامی انجام شد که حباب کریپتو قیمت رمز ارزها را به بالاترین میزان رسانده بود. در آن زمان قیمت ریپل $2.57 بود. کسانی که حرف این رسانه را گوش دادند پول زیادی از دست داده‌اند.
به جای گوش دادن به رسانه‌ها باید خودتان کند و کاو کنید. روی توییتر و ردیت زمان بگذارید، کتاب بخوانید، وبلاگ افراد بادانشی را بخوانید که درباره بیت کوین می‌نویسند و از نوشته‌های با مضمون «در کوتاه‌ترین زمان پولدار شوید» پرهیز کنید. برای خود یک منطق و داوری داشته باشید و در ذهن خود فیلتری برای جدا کردن اطلاعات خوب از بد ایجاد کنید. شما باید همواره پیش از گوش کردن به هر «دیدگاه کارشناسی» و هر روایت مسخره‌ای از رسانه‌های جریان اصلی که می‌کوشند دلیل آخرین تغییرات قیمت بیت کوین را توضیح دهند، با ذهن خود آنالیز و داوری کنید. این نکته شامل همین مطلب که دارید می‌خوانید هم می‌شود. به جای اینکه دیگران برای شما بیندیشند، خودتان بیندیشید.
5-از وبسایت Bitcoin.com دوری کنید
سایت Bitcoin.com سایت رسمی بیت کوین نیست و هیچ ارتباط رسمی با آن ندارد. این سایت از بیت کوین حقیقی پشتیبانی نمی‌کند بلکه یک سایت تبلیغاتی برای فورک‌های بیت کوین مانند «بیت کوین کش» است. کافی است نگاهی به چارت روند قیمتBCH/BTC (قیمت بیت کوین کش نسبت به بیت کوین) بیندازید تا ببینید که تا چه اندازه از چشم‌انداز یک سرمایه‌گذار روند بدی بوده است. با وجود تلاش‌های گسترده گردانندگان Bitcoin.com برای گمراه نمودن تازه‌کارها، آنها به شدت از سوی جامعه بیت کوین مورد انتقاد قرار گرفته و امروز کمتر کسی این سایت و مطالبش را جدی می‌گیرد. آنها در این سایت برای سردرگم کردن افراد تازه‌وارد بیت کوین حقیقی را «بیت کوین کور» (Bitcoin Core) می‌نامند.
6-اکثر آلتکوینها هیچ ارزشی ندارند و باید از آنها دوری کنید
یک حقیقت تاریخی را باید بدانید. بیت کوین نخستین رمز ارزی است که به وجود آمده است. در سال‌های نخستین پس از تولد بیت کوین یعنی 2009 تا 2016 به هر کوین یا توکن دیگری که به وجود می‌آمد آلت‌کوین (altcoin) گفته می‌شد ("آلت" به معنای دیگر است). پس از پیدایش اتریوم (Ethereum) در سال 2017 استفاده از این واژه کمتر و کمتر شد. در هر حال مقصود از آلت‌کوین همه رمز ارزهایی به جز بیت کوین است.
حقیقت این است که بیت کوین یک کلاس جداگانه برای خود دارد. یعنی یک پول الکترونیکی غیر متمرکز، همتا به همتا، قابل مبادله، بدون مرز و ضد سانسور که تاثیرات شبکه آن بسیار نیرومند است. بیت کوین همان رمز ارز اورجینال است که تاریخچه و تاثیرات نیرومند شبکه آن باعث شده برمبنای اثر لیندی (Lindy Effect) بیشترین شانس دوام را داشته باشد. این امر اکنون در سال 2019 چنان مسلم است که میتوان ادعا کرد بیت کوین هرگز در دوران زندگی ما از بین نخواهد رفت. این رمز ارز از روزهایی که به آن یک «کلاهبرداری اینترنتی» و «ارزی برای بازار سیاه» می‌گفتند، تنها در یک دهه به جایگاه کنونی رسیده است.
اما این موضوع درمورد آلتکوینها صدق نمی‌کند. مشکل بیشتر آلتکوینها این است که به دست یک نفر و با هدف سودآوری برای او ایجاد شده‌اند. هیچ‌یک از آلتکوینها به اندازه کافی غیر متمرکز نیستند و بیشترشان به دست یک یا دو نفر کنترل می‌شوند، در نتیجه از تنها مزیتی که یک پول مبتنی‌بر بلاک چین می‌تواند داشته باشد برخوردار نیستند: مزیت غیر متمرکز بودن. اگر یک نفر بتواند یک رمز ارز را مسدود یا پاک کند آنگاه آن رمز ارز دیگر تفاوتی با مانده حساب کارت بانکی یا مانده حساب وی‌چت شما ندارند. برخلاف آلتکوینها که بنیان‌گذار، رئیس و مدیرعامل دارند، در بیت کوین چنین چیزی وجود ندارد. ساتوشی ناکاموتوی افسانه‌ای، نبوغ خود را به صورت پروتکل منبع – باز در اختیار جهان قرار داد و سپس ناپدید شد. هرکسی در جهان می‌تواند برای بیت کوین کد بنویسد، استخراج انجام دهد و یا یک گره (Node) در آن داشته باشد.
هدف بیشتر آلتکوینها که میتوان آنها را «توکن‌های بلاک چینی» خواند، ثروتمند کردن بنیان‌گذارانشان است. هدفی که قرار است با بردن دوستداران تکنولوژی بلاک چین به بیراهه محقق شود. به این صورت که آنها در چند سال گذشته بدون آگاهی کافی سرمایه گذاری کرده و حباب ICO سال‌های 2017–2018 را به وجود آوردند. از میان هزاران «پروژه بلاک چین» و توکن‌های متعلق به آنها که در دوران این حباب ایجاد شد، تقریبا هیچ‌کدامشان هیچ فرآورده ملموس یا کاربرد حقیقی نداشته‌اند، حتی تا به امروز. ماجرای این حباب یکی از بزرگ‌ترین و دیوانه‌وارترین داستان‌های آفرینش و ناپدید شدن پول در تاریخ بشر بود و در جریان آن، قیمت 99% از این آلتکوینها به آرامی پایین می‌آید تا به ارزش حقیقی خود برسند، یعنی صفر. من اگر جای شما باشم سراغ آنها نمی‌روم. اگر در پیرامون خود یا در لینکدین به کسانی بر‌خوردید که به شما گفتند فلان توکن داغ‌ترین پدیده روز است و نسبت به بیت کوین سریع‌تر و پیشرفته‌تر است، بیایید در آن سرمایه گذاری کنید! بی‌درنگ از آنها فرار کنید.
7-به دام ترید روزانه گرفتار نشوید!
این توصیه دنباله هشدار شماره 2 است. هنگامی که مقداری از پول خود را روی بیت کوین بگذارید، دو حالت اضطراب یا هیجان مدام شما را به سمت چک کردن میزان قیمت آن می‌برد. از آنجایی که نوسان در بیت کوین زیاد است ممکن است حتی شروع به ترید روزانه کنید، یعنی در مدت کوتاهی خرید و فروش زیاد انجام دهید.
به یاد داشته باشید که در بازار تجارت، یک بازی جمع صفر در جریان است. یعنی هنگامی که سودی به دست می‌آورید یک نفر در جای دیگری زیان دیده است و هنگامی که زیان می‌بینید کسی در جای دیگر این پول را به سود تبدیل می‌کند. هنگامی که دست به ترید روزانه می‌زنید، با افراد کارشناس، تریدرهای سرد و گرم چشیده، سرمایه‌‌داران بزرگ، گروه‌های هماهنگ و الگوریتم‌های الکترونیکی فراوان طرف هستید. درست مانند این است که به وگاس بروید؛ جایی که اگر در آن هشیار نباشید خیلی زود جیب‌هایتان خالی می‌شود.
همواره به خاطر داشته باشید در ابتدا چه چیزی شما را به سمت سرمایه گذاری روی بیت کوین جذب کرده است. استفاده از بیت کوین به عنوان یک ذخیره ارزش دیجیتالی در بلند مدت و ارزش گذاری درست برای آن (البته امیدواریم که انگیزه شما هم همین بوده باشد!).
8-اگر در ترید کردن بی‌تجربه هستید سعی نکنید برای کف و سقف بازار زمان تعیین کنید
میانگین هزینه بر دلار (DCA) یکی از روش‌های رایج و مطمئن برای سرمایه گذاری است، چه در بورس و چه در بیت کوین. بازار هر روز بالا و پایین می‌شود ولی هنگامی که در بلند مدت روند دارایی‌ها رو به بالا است (گاوی است)، می‌توانید مطمئن باشید که خرید در فاصله‌های زمانی منظم تضمین می‌کند که در بلند مدت به سود برسید.
کسانی که می‌کوشند زمان کف (برای خرید) و سقف (برای فروش) را دقیقا تخمین بزنند معمولا دچار حالت فومو (FOMO) یا همان ترس جا ماندن (fear of missing out) می‌شوند. برای نمونه هنگامی که آنها در زمانی که تصور میکنند سقف بازار است می‌فروشند و سپس می‌بینند مثلا قیمت 20% دیگر بالا رفته، دچار ترس می‌شوند و آنچه را که فروخته‌اند 20% بیشتر (نسبت به فروششان) دوباره می‌خرند. همین روند برای خرید در زمانی که کف بازار تصور می‌شود هم وجود دارد. فرد در جایی که فکر می‌کرده کف است می‌خرد و پس از چند روز می‌بیند قیمت 20% پایین‌تر رفت. او دچار وحشت شده و می‌فروشد و در نتیجه زیان می‌بیند. مدیریت کردن احساسات در بازار کار دشواری است، به ویژه اگر روند بازار آن چیزی نباشد که انتظار داشتید.
با این ابزار می‌توانید ببینید که اگر برای هر ماه، DCA (میانگین هزینه بر دلار) بیت کوین را در نظر بگیرید، چقدر بازگشت سرمایه خواهید داشت. از قدیم گفته‌اند: «می‌شود با بازار زمان‌بندی کرد؛ نمی‌شود بازار را زمان‌بندی کرد».
9-میزانی از دارایی خود را سرمایه گذاری کنید که توان از دست دادنش را داشته باشید
این نکته روشن است و برای هرگونه سرمایه گذاری نیز کاربرد دارد. شما هرگز نباید بیش از توان زیان‌دهی خود سرمایه گذاری کنید. یعنی هیچ‌گاه اجاره خانه یا پس‌اندازهای اورژانسی خود را برای خرید رمز ارز ندهید. در طی دوران اوج‌گیری تب کریپتو در دسامبر 2017، فومو (ترس جا ماندن) بسیار شدید شده بود. داستان‌هایی از آدم‌های شصت ساله شنیده می‌شد که خانه خود را وثیقه می‌گذاشتند تا برای خرید آلت‌کوین (یا شیت کوین!) پول بگیرند. البته این ماجرا سرانجام خوبی نداشت.
10-در دنیای تجارت کسی حلوا خیرات نمی‌کند پس گول "سود تضمینی" را نخورید
هر از گاهی می‌بینیم گروهی پیدا شده‌اند که پیشنهاد میکنند پول خود را سرمایه گذاری کنید و مثلا هر ماه «8% سود تضمینی» بگیرید. این طرح‌ها همیشه یک کلاهبرداری پانزی (Ponzi scheme) است و باید از آن پرهیز کرد. اگر جایی هر ماه 8% سود بدهد آنگاه هر سال 96% سود می‌دهد (بدون لحاظ کردن سود ترکیبی). چنین چیزی را تنها در خیال میتوان دید و امکان ندارد جایی چنین سودی به شما بدهد.
چندی پیش گروهی از کلاهبرداران پانزی در چین دستگیر شدند. این اسکم، Plus Token نام داشت و کلاهبرداران در مجموع 3 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران طمع کار و بی‌خبر کلاهبرداری کرده بودند. یک نکته جالب درباره این ماجرا این بود که دو هفته پیش از دستگیر شدن این اسکمرها به یکی از دوستانم گفتم این ماجرا بوی کلاهبرداری می‌دهد و او هم به توصیه‌ی من پول خود را در آن نگذاشت.
11-اگر کسی ادعا می‌کند که ساتوشی ناکاموتو و خالق بیت کوین است، دروغ می‌گوید!
مخترع بیت کوین که به نام مستعار ساتوشی ناکاموتو شناخته می‌شود، بسیار کوشش کرد هویت خود را پنهان نگه دارد. او هرگز تلاش نکرده هویت خود را آشکار کند. این کار ساتوشی دلیل دارد. او میدانست که پس از چند سال، بیت کوین به یک دارایی دیجیتالی ضد سانسور تبدیل خواهد شد و جایگاهی که امروز می‌بینیم را پیدا خواهد کرد. بنابراین اگر او شناخته شده بود، بسیاری از مقامات دولتی و افراد قدرتمند و بدخواه در جهان به سراغش می‌رفتند. کافی است آنچه را که بر سر راس اولبریکت (Ross Ulbricht) آمد به خاطر بیاورید.
تا به امروز چندین نفر مدعی شده‌اند که ساتوشی ناکاموتو هستند. بزرگ‌ترین نام در میان این افراد، کریگ رایت استرالیایی (Craig S. Wright) است که بارها ادعا کرده ساتوشی و خالق بیت کوین است اما تا به امروز نتوانسته مدارک معتبری برای ادعاهای خود ارائه کند. با این وجود رایت توانست بسیاری از علاقمندان را فریب دهد و آنان باور کردند که او ساتوشی ناکاموتو است. چند وقتی است که اوضاع برای او خوب پیش نمی‌رود. در حال حاضر کریگ رایت به اتهام کلاهبرداری درگیر دادگاه است.
امیدواریم این هشدارها از به باد رفتن پول‌هایی که به زحمت به دست آورده‌اید و می‌خواهید وارد بازار کریپتو کنید، جلوگیری کند. برای آشنایی کامل‌تر با بیت کوین، شیوه کار آن، دلیل منحصر به فرد بودن آن و ریشه‌های جایگاه اجتماعی و اقتصادی آن توصیه می‌کنم این کتاب‌ها را بخوانید: «استاندارد بیت کوین» (The Bitcoin Standard) و «خبره شدن در بیت کوین» (Mastering Bitcoin).
