میل جهانی به دلار امریکا در حال افزایش است و شاید بتوان دلار را سودآورترین صادرات آمریکا دانست. میزان تقاضا برای دلار از سال 2008 تا 2017 دو برابر شده و همه کشورها حتی دشمنان امریکا میل عجیبی به انباشتن دلار دارند. ریشه سلطه دلار در چیست و این میل جهانی به اسکناس دلار تا کجا ادامه خواهد یافت؟ در این مقاله به علل محبوبیت دلار و پیشبینی آینده این ارز پرداختهایم.
جهان میل روزافزونی به تکه کاغذهای سبز رنگ با طرح بنجامین فرانکلین (Benjamin Franklin) در پشت آن (اسکناس‌های صد دلاری امریکا) دارد. سودآورترین صادرات آمریکا نفت، دارو، فیلمهای هالیوودی و یا هواپیماهای بوئینگ نیست. بلکه همان تکه کاغذهای سبز رنگ با طرح بنجامین فرانکلین در پشت آن است.
ایالات متحده امریکا در سال گذشته 65.3 میلیارد دلار از ارز خود را (غالباً به صورت اسکناس‌های 100 دلاری) صادر کرد.
دنیا به یک ارز بینالمللی نیاز دارد و دلار امریکا به وضوح کاندیدی برای این عنوان است؛ چرا که ایالات متحده علیرغم تمام مشکلات اقتصادی، همچنان مرکز اقتصاد جهانی است. بدهیهای دولتی ایالات متحده، محبوبترین سرمایه گذاری دنیا هستند و اوراق قرضه تنها با دلار قابل معامله هستند. نفت کالای تجاری غالب در دنیاست که آن نیز با دلار قیمت گذاری و فروخته میشود. درست مانند فیسبوک؛ همه از دلار استفاده میکنند چون همه از دلار استفاده میکنند!
با این حال علت محبوبیت دلار کاغذی نیاز به قدری توضیح بیشتر دارد. بیشترین پول موجود در حال حاضر، پول مفهومیست: ثروت و ارزش در کامپیوترها ذخیره شده و پرداختها به صورت الکترونیکی انجام میشوند.
من حتی نمیتوانم آخرین باری که یک اسکناس صد دلاری از کسی گرفتم یا در کیف پولم نگهداشتم را به یاد بیاورم.
با این حال علی رغم آن که میزان استفاده داخلی از دلار کاهش یافته، تقاضای خارجی برای این اسکناس‌های صد دلاری (معروف به بنجامین) به شدت رشد یافته است. تعداد اسکناس‌های خارجی در گردش، بین سالهای 2008 تا 2017 تقریباً دو برابر شده و طبق تخمین کارشناسان، اکثریت این دلارها در دست خارجیها هستند.
از طرفی بانک مرکزی فدرال امریکا (the Federal Reserve) اخیراً با انتشار گزارش خیره کنندهای اعلام کرده است که در پایان سال 2017، برای اولین بار تعداد اسکناس‌های 100 دلاری در گردش، از تعداد اسکناس‌های 1 دلاری پیشی گرفته است.
شواهد موجود نشان میدهد که شمار زیادی از این اسکناس‌های 100 دلاری در تشکهای خواب جاسازی شده یا در جاهای دیگر پنهان شده‌اند (به ویژه در کشورهایی که مردم آن‌ها به ارزش ارز داخلی خود، یا یکپارچگی نظام مالی، یا امنیت دارائیهای خصوصی خود بیاعتمادند). دلارها مثل الماس ذخیره میشوند؛ با این تفاوت که دلار را آسان‌تر میتوان خرج کرد.
حتی دشمنان امریکا نیز پول امریکا را ذخیره میکنند: سربازان امریکایی حین جستجوی یکی از مخفیگاههای صدام حسین در سال 2003، حدود 650 میلیون دلار اسکناس صد دلاری پیدا کردند.
اسکناس صد دلاری، محبوبترین ارز برای تراکنشهای غیرقانونیست: قماربازی، فروش مواد مخدر و فروش اسلحه. بری آیکنگرین (Barry Eichengreen) اقتصاددان امریکایی (که میتوان او را برترین زندگینامه نویس دلار دانست)، به این نکته اشاره کرده است که معمولاً همه نقشهای منفی در فیلمها پولشان را به دلارهای سبز رنگ امریکایی طلب میکنند.
اسکناس‌های درشت، در معاملاتی که پرداخت پول باید با چمدان صورت گیرد (انواع معاملات غیرقانونی)، مزیت غیرقابل انکاری دارند. اما اسکناس 200 یورویی که به طور قابل توجهی ارزشمندتر از اسکناس 100 دلاری‌ست، در میان انواع اسکناس‌های یورو از محبوبیت کمتری برخوردار است. جنایتکاران همچنان دلار میخواهند!
هنوز مشخص نشده که به چه دلیل تقاضای دلار دو برابر شده است. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1990 موجب رشد تقاضای ارز ملی امریکا شد. اما اخیراً هیچ اتفاق قابل مقایسهای با فروپاشی شوروی رخ نداده است؛ و به نظر میرسد که دلار امریکا با رقابتی روز افزون از سوی یورو (ارز مشترک اتحادیه اروپا، با خروجی اقتصادی بیشتر نسبت به ایالات متحده)، و یوآن (ارز ملی چین؛ کشوری که تلاش میکند به زودی اقتصاد ایالات متحده را پشت سر بگذارد) روبروست.
برخی از کارشناسان پیشبینی میکنند که روزهای سلطه دلار به شماره افتاده است. اما کارشناسان زمان وقوع این پیشبینی را نیم قرن دیگر تخمین زدهاند. با این حال ایالات متحده به چاپ اسکناس‌های خود در مراکز مربوطه در واشنگتن و فورت ورث (Fort Worth) و توزیع دلارها از طریق انبارهای مجاز در مراکز مالی نظیر لندن، فرانکفورت و سنگاپور، ادامه میدهد.
با این همه، چاپ دلار تجارتی بسیار سودآور است. این اسکناس‌های سبز در رتبه بندی محصولات صادراتی امریکا از لحاظ ارزش، پس از نفت پالایش شده، در رتبه دوم جای میگیرند. اما صادرات پول بسیار سودآورتر است. تولید یک اسکناس 100 دلاری برای دولت فدرال حدود 14 سنت خرج برمیدارد؛ و ارسال آن به خارج از کشور، تنها چند سنت.
در ازای هر یک از این اسکناسها، ایالات متحده یک وام 100 دلاری بدون بهره دریافت میکند. در پایان سال 2018 ارزش کلی داراییهای خارجی امریکا به 773.9 میلیارد دلار رسید.
تقاضا برای ارز امریکایی همانند یک شمشیر دولبه است. با بالابردن ارزش معامله دلار، شهروندان امریکایی قادرخواهند بود کالاها و خدمات خارجی را بسیار ارزانتر بخرند. اما این باعث میشود صادرات امریکا به کشورهای خارجی بسیار گران‌تر تمام شود.
صادرات دلار تا به اینجای کار، تجارتی بوده که ایالات متحده بسیار مایل به ادامه آن است.
