بدنه‌های شکل داده شده در صنعت سرامیک را معمولا بعد از ساخت لعاب کاری کرده و در داخل کوره پخت می‌دهند. عموما لعاب کاری آخرین مرحله و در عین حال مهم‌ترین مرحله تولید قطعات سرامیکی است.
در صورت استفاده از لعاب مناسب و رعایت اصول لعاب زنی، کیفت محصولات سرامیکی تولید شده را میتوان با لعاب‌زنی بهبود بخشید.
در تعریف لعاب میتوان گفت، دوغابی است که بر روی سطوحی سرامیکی به صورت لایه‌ای نازک اعمال می‌شود. لعاب کاری از حدود دو تا سه هزار سال پیش از میلاد مسیح رواج داشته است. کاوش‌های باستانی نشان می‌دهند که سفالگران بین النهرین از لعابهای شفاف شیشه‌ای جهت پوشش آجر، سفال و کاشی استفاده میکرده‌اند و بعد از لعاب زنی با نقش و نگارهای رنگی سفالها و کاشیهای ساخته شده را تزیین می‌کردند.
دلایل زیادی برای استفاده از لعاب وجود دارد. از مهم‌ترین دلایل لعابکاری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. زیباسازی و ایجاد تنوع
لعابها با ایجاد یک حالت شیشه‌ای، سطح شفافی را بر روی محصول ایجاد می‌کنند که قابلیت رنگکاری و نقشپذیری دارد. به همین دلیل لعاب کاری با ایجاد امکان رنگ آمیزی سطوح سرامیکی، به تنوع و زیبایی محصولات تولیدی کمک می‌کند.
2. عایق بندی و غیرقابل نفوذ کردن بدنهها
محصولات سرامیکی لعاب کاری شده یک لایه غیر قابل نفوذ بر روی سطح ایجاد می‌کنند. این لایه باعث می‌شود که محتویات ظرف مانند خوراکی و مایعات به درون بدنه نفوذ نکنند.
3. کمک به افزایش مقاومت شیمایی و فیزیکی محصول
مقاومت بالای شیمیایی و فیزیکی لعابها باعث می‌شود که ظروفی که بر روی آن‌ها لعاب کاری صورت می‌گیرد مقاومت شیمایی و فیزیکی محصولات تولیدی افزایش یابد.
4. ایجاد سطح صاف و یکنواخت
لعاب کاری خلل و فرج بدنه محصولات تولیدی را به طور یکنواختی پر می‌کند و سطحی صاف و هموار بر روی محصول ایجاد می‌کند.
اگر به اموزش سفالگری علاقه دارید در دوره‌های حضوری و آنلاین مدرسه سفال ثبت نام نمایید.
انواع لعابها را بر اساس معیارهای متفاوتی میتوان به چندین دسته تقسیم کرد. این معیارها معمولاً درجه حرارت پخت، میزان شفافیت و کیفیت ظاهری است.
رایج‌ترین روش تقسیم بندی انواع لعاب بر اساس دمای پخت می‌باشد. در جدول زیر تقسیم بندی انواع لعاب بر اساس درجه پخت آمده است:
لعابهای براق و مات دو دسته دیگر از انواع لعاب هستند که بر اساس کیفیت ظاهری طبقه بندی شده‌اند.
لعابهای براق نور را به صورت متمرکز منعکس می‌کند و به همین دلیل یک سطح براق مشابه آیینه ایجاد می‌کند در مقابل لعاب مات نور را به صورت پراکنده منعکس کرده و یک سطح کدر و مات به وجود می‌اورد.
انواع لعاب بر اساس میزان شفافیت به دو دسته اپک و شفاف تقسیم بندی می‌شوند. لعابهای شفاف بر روی سطوحی که رنگ مناسبی دارند بکار می‌رود چرا که در این لعابها سطح زیرین بدنه کاملا مشخص است بنابراین باید دارای رنگ مناسبی باشد.
در مقابل لعابهای شفاف لعابهای اپک هستند که بیشترین کاربرد را در میان انواع لعاب دارند. این لعابها در سرامیک‌های الکتریکی، چینی‌های بهداشتی و کاشی‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
روش‌های متعددی برای اعمال لعاب وجود دارد. انتخاب هر یک از روش‌های اعمال لعاب به عوامل متعددی بستگی دارد.
از مهم‌ترین معیارهای انتخاب روش اعمال لعاب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
در ادامه هر یک از روش‌های اعمال لعاب را توضیح می‌دهیم
لعاب زنی با قلم مو یکی از ساده‌ترین روش‌های لعاب زنی است و بیشتر در شرایطی استفاده می‌شود که بخواهیم یک محصول را بارنگ‌های مختلفی تزیین کنیم.
علاوه بر این در لعاب کاری مجسمه‌ها و نقوش برجسته دیواری نیز به شکل متداولی استفاده می‌شود. این روش لعاب کاری برای افراد مبتدی بسیار مناسب است زیرا پیچیدگی خاصی نداشته و بعد از اندکی ممارست و تمرین فرد به مهارت خوبی می‌رسد.
لعاب کاری به شیوه ریختنی بسیار سریع و ارزان است. در این روش دوغاب لعاب را که دارای قوام مناسبی است را در داخل قطعه می‌ریزند و مشابه همین عمل را نیز برای سطح بیرونی ظرف تکرار می‌کند.
لازم به توضیح است لعاب اضافی مجدد به داخل ظرف محتوی دوغاب بازگردانده می‌شود. در روش اعمال لعاب به شیوه ریختنی از یک پایه گردان نیز استفاده می‌شود. با قرار دادن این پایه گردان قطعه را میتوان در حین لعاب زنی چرخاند.
روش غوطه‌وری یکی از ساده‌ترین روش اعمال لعاب است. همان‌طور که از اسم این روش مشخص است شیوه کار به این شکل است که محصول را در یک ظرف محتوی دوغاب لعاب، به طور کامل فرو می‌برند.
این روش به تجهیزات خاصی نیاز ندارد ولی در عین حال بسیار سریع و کارآمد است. از معایب این روش این است که در مقایسه با سایر روش‌های اعمال لعاب کیفیت کمتری دارد همچنین میزان دوغاب لعاب مورد نیاز نیز بیشتر از سایر روش‌ها است.
در این روش با استفاده از یک پیسوله لعاب را با فشار زیاد بر روی سطح سرامیکی مورد نظر اسپری می‌نمایند. این روش در مقایسه با سایر روش‌های اعمال لعاب کیفیت بالاتری دارد. همچنین دوغاب کمتری نیز مورد نیاز است.
اسپری کردن لعاب حتما باید در یک محیط مناسبی که دارای تهویه مطبوع و فن هواکش است توسط فردی که مجهز به تجهیزات حفاظت فردی است انجام شود.
روش اسپری کردن نیاز به تجهیزات زیادتری در مقایسه با سایر روش‌های لعاب زنی دارد از جمله این تجهیزات میتوان به پمپ باد، پیسوله، اتاقک اسپری به همراه فن هواکش و ماسک ایمنی اشاره کرد.
برای یادگیری هنر سفال و سرامیک می‌توانید در کلاس اموزش سفالگری در تهران که توسط مدرسه سفال برگزار می‌شود، ثبت نام نمایید.
