خیلی از قطعات موسیقی که گوش میدیم، و یا قطعاتی که خودمون مینویسیم از یک توالی آکوردی یا Chord Progression به صورت Diatonic استفاده میکنن. یعنی تمام آکوردهای موجود در اون توالی در یک گام معتبر هستن و نتی خارج از مجموعه نتهای گام مرجع در این چرخه آکوردی دیده نمیشه. برای ساختن چنین چرخه های آکوردی کافیه یک گام، برای مثال متداول ترین گامها مثل Major یا Minor رو هارمونیزه بکنیم. یعنی برای هر کدوم از درجات گام، فواصل سوم و پنجم از دل همون گام انتخاب بشه تا به آکوردهایی برسیم که با نتهایی از دل همون گام به دست اومده باشن. برای مثال در گام دو ماژور ما به چیدمان آکوردهای زیر میرسیم:
به عبارت دیگه اگر بخواهیم کاملا در گام دو ماژور بمونیم، کافیه توالی آکوردی که میسازیم از آکوردهای بالا پیروی بکنه. یا اگر بخواهیم مثال بالا رو تبدیل به یک فرم در گام ماژور بکنیم میتونیم چیدمان زیر رو به ذهن بسپاریم. در یک گام ماژور به صورت دیاتونیک آکوردهای اول، چهارم و پنجم گام ماژور، آکوردهای دوم و سوم و ششم گام مینور و آکورد هفتم گام یک آکورد Diminished اجرا خواهد شد.
آکوردی که روی درجه پنجم گام ساخته میشه رو اصطلاحا Dominant یا نمایان نامگذاری میکنن. این آکورد بعد از آکورد درجه اول (Tonic) بیشترین اهمیت رو برای ما داره. اهمیت این آکورد به ایجاد تنش (tension) برای شنونده و میل حل شدن اون آکورد در درجه اول مطرح میشه. برای مثال میتونید روی یک گیتار یا پیانو ابتدا چند بار آکورد G یا G7 رو اجرا کنید و بعد آکورد C رو اجرا کنید. این دقیقا ایجاد تنش و حل شدن درجه پنجم به اول رو به گوش شما میرسونه و برای شنونده بسیار کامل و خوش صدا به گوش میرسه. برای مثال چرخه زیر یک چرخه دیاتونیک در گام دو ماژوره:
درجات ششم، دوم، پنجم (آکورد نمایان یا Dominant) و حل به آکورد اول (Tonic) در چرخه بالا دیده میشن. خیلی هم خوب و خوش صدا. چرا که نه؟
اما (همیشه یک اما هست نه؟) آیا همیشه مایل هستیم توالی آکوردهای ما به این صورت نوشته بشن؟ معلومه که نه. چون در این صورت همیشه محدود به همین مجموعه آکورد خواهیم بود و جز نوشتن چرخه های آکوردی دیاتونیک به چیز دیگه ای نمیتونیم فکر کنیم.
اینجاست که بحث چرخه های آکوردی Chromatic مطرح میشه. چرخه هایی که الزاما تمام نتهایی که در اون اجرا میشن در یک گام نیستن و در ادامه این تفکر با مفهومی به اسم آکوردهای نمایان (دومینانت) ثانویه برخورد میکنیم.
در مثال بالا میتونیم کشش آکورد G به C رو کاملا بشنویم. حالا فرض کنیم بخواهیم مقدار بیشتری روی تثبیت صدای G تاکید کنیم، خب کافیه همون کاری که G برای C انجام داده، آکورد پنجم G برای اون انجام بده، اگر گام Gmajor رو درنظر بگیریم میبینیم که نتهای این گام هست:
Gmajor: G A B C D E F# G
پس میبینیم که درجه پنجم آکورد G، آکورد D خواهد بود (که طبق فرمول ابتدای این پست درجه پنجم باید یک آکورد ماژور یا Dominant7 اجرا بشه) پس میتونیم خیلی راحت آکورد دوم چرخه بالا رو (یعنی Dm که درجه دوم گام Cmajor بود) تغییر بدیم به Dmajor یا D7. وجود این آکورد که خودش آکورد نمایان (درجه پنجم - دومینانت) گام Gmajor خواهد بود اگرچه شامل یک نت خارج از گام برای گام اصلی چرخه است (نت F#) ولی تنشی که ایجاد میکنه به حل بهتر و تثبیت صدای G خواهد انجامید و خود G هم که از قبل به خوبی در C حل میشد. در اینجا در آنالیز چرخه آکوردی عبارت زیر گفته میشه:
آکورد D یک دومینانت ثانویه یا Secondary Dominant برای G خواهد بود. و به صورت V7/V بهش اشاره میکنن. یعنی پنجم پنجم یا Five of Five (فراموش نکنیم که خود G پنجم C بود که تونیک اصلی چرخه آکوردی ما بوده)
یک مثال دیگه، با این تفاوت کوچک که اولین آکورد در این چرخه هم درجه اول یا Cmajor استفاده شده، شاید لازم باشه باز تاکید کنیم که اینجا آکورد D نقش آکورد درجه دوم گام رو نداره (چون یادمون هست که درجه دوم گام ماژور آکورد مینور میبود نه؟) بلکه Secondary Dominant برای آکورد G به حساب میاد که در تصویر هم نوشته شده.
استفاده از V/V جزو مرسوم ترین استفاده های از Secondary Dominant به حساب میاد ولی از آکوردهای ثانویه برای هرکدام از درجات گام اول تا ششم هم میتونیم استفاده کنیم. (درجه هفتم گام ماژور آکورد نمایان ثانویه نخواهد داشت.) به شکل زیر نگاه کنید:
کاربردهای دیگه ای از آکوردهای نمایان ثانویه در موسیقی وجود داره که در پستهای بعدی در موردش صحبت خواهیم کرد. امیدوارم مفید بوده باشه.
تا بعد...
