تئوری موسیقی - معرفی چهار گام موسیقی ژاپن برای گیتار الکتریک

قبل از اینکه در مورد سیستم گامهای موسیقی ژاپنی صحبت کنیم لازمه این رو بدونیم که در موسیقی غربی ساختار گامها معمولا به صورت چیدمانی از نتها به طول یک اکتاو (هشت نت موسیقی) پایه ریزی شده. برای مثال گام Major که از چیدمان هشت نت موسیقیایی که بین نتهای سوم و چهارم و هفتم و هشتم فاصله نیم پرده ای (Half Step) و بین سایر نتها فاصله یک پرده (Whole Step) خواهد بود ساخته میشه.

در کنار تسلط روی این تعاریف، لازمه با تعریفی به اسم Tetra Chord هم آشنا بشیم، (که معمولا در فارسی با کلمه "دانگ" ازشون یاد میشه.) کلمه تتراکوردها اشاره ای به تعریف سنتی یک آکورد نداره، بلکه انتخاب چهار نت از گام در کنار هم مدنظر ماست. برای مثال در گام بالا، چهار نت C و D و E و F یک تتراکورد و چهار نت G و A و B و C تتراکورد دیگه ای رو میسازن. تتراکوردها ابزاری برای ساختن چیدمانهای مختلف و رسیدن به گامهای متفاوت هستند. برای مثال در گام بالا که بین نت پایه یا Tonic گام تا درجه چهارم (نت C تا F) یک تتراکورد خواهیم داشت که مابین اونها با دو نت قابل پر شدنه و از درجه پنجم گام تا تکرار یک اکتاو بالاتر نت پایه (نت G تا C) هم تتراکورد دوم رو خواهیم داشت. پس هر کدام از چیدمانهای زیر میتونن یک تتراکورد باشن.

برای مثال چیدمان C D E F G A B C به ما گام ماژور رو خواهد داد ولی چیدمانی مثل C D Eb F G Ab Bb C منجر به گام مینور خواهد شد. در اینجا چیزی که ثابته درجات اول و چهارم و پنجمه ولی سایر نتها و فواصلشون با این نتها ما رو به گامهایی مثل ماژور و مینور و با سایر تغییرات به مدهای متفاوتی مثل Dorian یا Phrygian میتونه برسونه.

اما اصل موضوع این پست نگاهی به چند گام مورد استفاده در موسیقی ژاپنیه. این گامهای مورد بحث بر خلاف گامهای موسیقی غرب گامهایی پنج آوایی یا Pentatonic هستن. موسیقیدان ژاپنی "Fumio Koizumi" برای تعریف این گامها از روش بکارگیری تتراکوردهای گامهای غربی استفاده کرده ولی به این علت که این گامها شامل پنج نت هستن، مابین فواصل Tonic تا درجه چهارم و درجه پنجم تا اکتاو نت Tonic عملا فقط یک نت میشه قرار داد نه دو نت. کلمه ای که میشه به جای تتراکورد (تترا به معنای عدد چهار) میشه برای این جانشین سه نته پیشنهاد کرد کلمه Trichord خواهد بود.

C . F G . C

در چیدمان بالا به جای هر کدام از نقاط یک نت میتونه قرار بگیره (نت اول مابین C و F و به عبارتی اولین Trichord و نت دوم بین G و C یا دومین Trichord)

• اولین گام با قرار دادن دو فاصله سوم بزرگ بعد از نت پایه و درجه پنجم میتونه به دست بیاد. یعنی با اجرای نتهای C E F G B C که به ترتیب درجات 1 3 4 5 7 در گام Cmajor خواهند بود. این ترکیب با نام Ryukyu شناخته میشه.

• دومین گام، با اضافه کردن دو فاصله سوم کوچک بعد از نت پایه و درجه پنجم به دست خواهد اومد. یعنی اجرای نتهای C Eb F G Bb C که به ترتیب درجات 1 3b 4 5 7b خواهند بود. خب این گام برای اکثر نوازندگان الکتریک گیتار گام آشناییه. Minor Pentatonic که قاعدتا نیازی به معرفی نداره ولی در ژاپنی با عنوان Min-Yo شناخته میشه.

• سومین گام مورد بحث امروز با اضافه کردن دو فاصله دوم بزرگ به Trichordها ساخته میشه. یعنی مابین نتهای C و F نت D و مابین نتهای G و C نت A اضافه میشه و به چیدمان C D F G A C میرسیم. این گام با نام Ritsu Scale شناخته میشه. عملا این گام هم نتهایی مشابه گام D Minor Pentatonic خواهد داشت با این تفاوت که از نت C آغاز شده و به نت C ختم میشه. مشابه نگاهی که به مدهای کلیسایی گام ماژور داریم. در قیاس با گام دو ماژور این گام شامل درجات 1 2 4 5 6 از این گام خواهد بود.

• و در پایان چهارمین گام مورد بحث در این پست، در صورتی که یک دوم کوچک یا Minor 2nd (نتی که نیم پرده از نت مبدا جلوتر خواهد بود) به درجات اول و پنجم اضافه بشه، گام حاصل با نت پایه C شامل نتهای C Db F G Ab C خواهد بود که به Hirajoshi Scale معروفه. این گام شامل درجات 1 2b 4 5 6b از گام دو ماژور خواهد بود. فرمول دیگه ای که برای محاسبه این گام میشه داشت اینه که میشه به چشم یک گام Phrygian بهش نگاه کرد که درجات سوم و هفتم اون حذف شده. Hirajoshi Scale شاید برای خیلی از نوازنده های گیتار الکتریک که نوازندگی Marty Friedman گیتاریست مشهور و سابق گروههایی مثل Megadeth و Cacophony رو دنبال میکنن و با فرم نوازندگی و ملودی های مورد استفاده اش آشنا هستن ملموس باشه.

برای نوشتن این یادداشت، منابعی مثل Wikipedia و کانال های تئوری موسیقی Youtube مورد استفاده من بودن. همینطور بعضی تصاویر از جستجوی تصویری گوگل استفاده کردم و بعضی از اونها هم با نرم افزار Guitar Pro 7.5 ساخته شدن. امیدوارم مطلب مورد استفاده ای بوده باشه و به کارتون بیاد.