امروز ميخوايم در مورد مدولاسيون بين دو گام که با هم يک فاصله پنجم کاسته يا به عبارتي يک Tritone فاصله دارن صحبت کنيم. احتمالا ميدونيد که فاصله پنجم درست عملا معادل سه و نيم پرده موسيقياييه. پس فاصله پنجم کاسته دقيقا سه پرده يا شش نيم پرده خواهد بود. (براي مثال روي ساز گيتار معادل شش فرت جا به جايي) خب براي مثال دو گام دو ماژور و سل بمل ماژور رو ميشه در نظر گرفت. اين دو گام به اندازه شش نيم پرده با هم فاصله دارن و به صورت زير خواهند بود
C major: C D E F G A B C
Gb major: Gb Ab Bb Cb Db Eb F Gb
و يا به آنارمونيک گام Gb major يعني F# major ميشه ارجاع داد:
F# major: F# G# A# B C# D# E# F#
اگر کمي با دقت بيشتر به اين دو گام نگاه کنيم ميبينيم که در دو نت مشترک هستن. نتهاي F و B. (که در گام Gb major به صورت آنارمونيکش يعني Cb نوشته ميشه.) نکته اي که دونستنش ميتونه براتون جالب باشه اينه که وجود اشتراک تنها دو نت در دو گام بيشترين افتراق و تفاوته که دو گام متفاوت ميتونن با هم داشته باشن. ما در ساختار موسيقي غربي 12 نت داريم که اگر هفت تاي اين نتها در يک گام باشن فقط پنج نت متفاوت باقي ميمونن که بتونن در گام ديگه اي باشن و ناچارا ما دو نت مشترک بين اين دو گام خواهيم داشت. اين حالت زماني اتفاق ميفته که دو گام با هم به اندازه Tritone فاصله داشته باشن. مشابه اين قضيه در گام هاي مينور هم اتفاق ميفته، براي مثال:
C minor: C D Eb F G Ab Bb C
Gb minor: Gb Ab Bbb Cb Db Ebb Fbb Gb
که ميشه براي راحتي بيشتر به جاي Gb minor گام آنارمونيکش يعني F# minor رو به صورت زير نوشت:
F# minor: F# G# A B C# D E F#
همونطور که ميبينيد باز هم شاهد وجود دو نت مشترک Ab و D خواهيم بود. پس مشاهده ميکنيم که در هر دو حالت گامهاي ماژور يا مينور زماني که فاصله tritone بين دو گام وجود داره ما شاهد وجود تنها دو نت مشترک در اين دو گام هستيم. پس مدولاسيون بين اين دو گام که فاصله صدايي زيادي دارن ميتونه چالش جالبي باشه. ببينيم چه راه هايي براي اين کار وجود داره.
مدولاسيون مستقيم - Direct Modulation
اين روش ساده ترين گزينه در دست ماست. اين که مستقيما از گام دو به سل بمل (يا همون فاديز که آنارمونيکشه) حرکت کنيم. اين مدولاسيون ممکنه بعضي وقتها به گوش خوب بياد ولي تغيير خيلي سريعي اتفاق ميفته و ممکنه به مذاق هر کسي خوش نياد. امتحانش کنيد و اگر در موزيک شما جواب ميداد، چرا که نه؟ براي مثال من در دو گام مدنظرم يه چرخه استاندارد I IV V I خواهم زد که به صورت زير خواهد بود:
معمولا ما ترجيح ميديم که مدولاسيون بين دو گام (هرچند مانند مثال ما اختلاف زيادي بين نتهاي اون گام باشه) نرم تر و طبيعي تر صدا بده. خب پس چرا نريم سراغ روش دوم؟
2. جايگزيني Tritone يا Tritone Substitution
بيايم نگاهي داشته باشيم به آکورد درجه پنجم گام دو ماژور يعني G7. اين آکورد يک آکورد چهار صدايي نمايانه که نتهاي G B D F ساختارش رو تشکيل ميدن. از طرف ديگه درجه پنجم گام Gb ماژور آکورد Db7 رو خواهيم داشت که نتهاي Db F Ab Cb رو خواهد داشت. همونطور که ميبينيد اين دو آکورد دو نت مشترک دارن. نتهاي F و B (که در آکورد Db7 به صورت آنارمونيکش Cb ديده شده.) در واقع درجات 3 و 7b اين دو آکورد که رنگ صداي دومينانتي آکورد 7 رو ميده در هر دو آکورد يکسان هستن. در نتيجه ما ميتونيم به جاي آکورد G7 از Db7 استفاده کنيم و بالعکس. براي مثال چرخه زير:
3. استفاده از Intermediate Modulation
سومين روش براي تغيير بين اين دو گام استفاده از مدولاسيون ميانيه. همونطور که ميدونيم دو گام مد نظر ما فاصله زيادي با هم دارن. در نتيجه ميتونيم از چند گام به عنوان واسطه استفاده کنيم تا ما رو از Cmajor به گام مقصد يعني Gb برسونه. براي مثال ميتونيم از C به D و بعد E و در نهايت Gb مدولاسيون داشته باشيم که عملا بين هر کدوم از اين گامها يک پرده فاصله وجود داره. در نتيجه اگر بتونيم از C به D مدولاسيون داشته باشيم کافيه همون روش رو بين D تا E و در نهايت بين E تا Gb استفاده کنيم و به گام مدنظر برسيم.
اگر در Cmajor چرخه C F Em A رو داشته باشيم عملا آکورد Em نقش درجه سوم در گام دو ماژور و همينطور درجه دوم در گام Dmajor رو خواهد داشت. همينطور A در گام Dmajor به عنوان درجه پنجم ميتونه اجرا بشه. براي حل بهتر ميشه از A7 هم استفاده کرد. به عبارتي ما از Em به عنوان يک Pivot Chord براي مدولاسيون از C به D استفاده خواهيم کرد. به همين ترتيب در مدولاسيون از D به E هم ميشه استفاده کرد.
4. استفاده از Borrowed Chords در گامهاي موازي
حالت ديگه اي که ميتونيم از Intermediate Modulation استفاده کنيم به اين صورت خواهد بود که به جاي حرکت روي فواصل يک پرده اي بين گامها اين فاصله رو به يک و نيم پرده افزايش بديم. به اين ترتيب از Cmajor به Ebmajor و بعد به Gbmajor ميتونيم مدولاسيون داشته باشيم. با کمي دقت متوجه ميشيم که Ebmajor گام ماژور نسبي گام Cminor خواهد بود. يعني نتهاي تشکيل دهنده گام Eb major در گام C minor هم يکسان تکرار شدن. و البته به طريق مشابه نتهاي گام Gb major هم با Eb minor يکسان هستن.
با دقت به اين موارد ميشه به راحتي با استفاده از آکوردهاي قرضي از گامهاي مينور موازي مدولاسيون زير رو داشته باشيم. از C به درجه چهارم که آکورد F خواهد بود حرکت ميکنيم. بعد Bb7 که هم آکورد درجه هفتم گام C minor و به صورت مشترک آکورد درجه پنجم Eb major خواهد بود مدولاسيون بين C major و Eb major رو براي ما ممکن ميکنه. به همين ترتيب با حرکت از Eb major به Ab و به Db7 (که به صورت مشابه درجه هفتم گام Eb minor و از طرفي آکورد درجه پنجم Gb major خواهند بود) مدولاسيون ما رو کامل ميکنه.
طبيعتا روش هاي ديگه اي براي مدولاسيون وجود داره ولي براي اين پست به همين مقدار بسنده ميکنم. اميدوارم مفيد بوده باشه.
تا بعد...
