در مورد گام مينور هارمونيک

معمولا وقتي صحبت گام مينور ميشه اکثر افراد در ابتدا به گام مينور طبيعي يا همون Natural Minor يا Aeolian Mode فکر ميکنن. ولي يک گام خيلي پراستفاده گام مينور هارمونيکه. توي اين پست نگاهي به روش ساخت اين گام و هارمونيزه کردنش ميندازيم و در پايان چند پيشنهاد براي ساخت چرخه آکوردي هايي که صدا و رنگ اين گام رو داشته باشه مطرح ميکنيم.

روش ساخت اين گام خيلي ساده است. در ابتدا کافيه گام مينور طبيعي رو بشناسيم. گام مينور طبيعي گاميه که فاصله بين درجات دوم و سوم و پنجم و ششم اون نيم پرده و ساير فاصله ها يک پرده است. براي مثال:

حالا کافيه که درجه هفتم يک گام مينور طبيعي رو نيم پرده زير کنيم و خروجي گام مينور هارمونيک خواهد بود. به عبارتي بين درجه ششم و هفتم گام يک فاصله دوم افزوده به وجود مياد و فاصله هفتم و هشتم نيم پرده يا يک دوم کوچک فاصله خواهند داشت که اصطلاحا يک Leading Tone به نت پايه گام خواهد بود. به اين صورت خواهيم داشت:

زير کردن نيم پرده اي درجه هفتم فايده ديگه اي که داره اينه که باعث به وجود اومدن يک آکورد نمايان يا Dominant روي درجه پنجم اين گام ميشه. اگر مطالب يکي دو پست قبل رو خاطرتون باشه وجود يک آکورد نمايان براي ساخت يک Cadence و فرود خوشايند به نت پايه بسيار مفيد و به درد بخوره. با انتخاب درجات اول، سوم و پنجم براي هر کدوم از درجات اين گام به آکوردهاي زير ميرسيم:

ميبينيم که به ترتيب:

• درجه اول: آکورد مينور
• درجه دوم: آکورد کاسته يا Diminished
• درجه سوم: آکورد افزوده يا Augmented
• درجه چهارم: آکورد مينور
• درجه پنجم: آکورد ماژور (و با هارمونيزه کردن 4 صدايي آکورد نمايان 7 يا Dominant7)
• درجه ششم: آکورد ماژور
• درجه هفتم: آکورد کاسته يا Diminished

از نکات جالبي که در هارمونيزه کردن گام و ساخت آکوردهاي اون مطرح ميشه به اين مورد هم اشاره کرد: آکورد درجات دوم و هفتم آکوردهاي Diminished خواهند بود و آکورد درجه سوم يک آکورد افزوده يا Augmented. خاصيت اين آکوردها اينه که از فواصل يکساني ساخته ميشن (آکوردهاي Diminished از فواصل سوم کوچک و آکوردهاي Augmented از فواصل سوم بزرگ) در نتيجه ميشه هر کدوم از اين آکوردها رو با آکوردهاي هم نت ولي با نام متفاوت خودشون ( معادل آنارمونيک يا Enharmonic equivalent) جا به جا کرد.

اما پيشنهادها براي توالي هاي آکوردي هايي که در گام هارمونيک مينور بامعنا باشن و رنگ و حس و حال اين گام رو داشته باشن:

• اولين پيشنهاد ميتونه استفاده از درجات اول (آکورد مينور)، چهارم (آکورد مينور)، و پنجم و ششم (هر دو ماژور) باشه. چنين چيدماني کاملا رنگ صداي شرقي و نئوکلاسيکال گام هارمونيک مينور رو به شنونده القا ميکنه.

• گزينه بعدي ميتونه استفاده از يک توالي خيلي ساده باشه. درجه اول (مينور) به درجه دوم (که ميتونه يک آکورد چهار صدايي Full Dim7 باشه) مثال زير ميتونه يه Jamming Track خوب بسازه که با همين دو آکورد فضاي موزيک امريکاي لاتين و Spanish به شنونده بده. چيزي که نوازنده هايي مثل کارلوس سانتانا هم بسيار ازش استفاده کردن و ميکنن. خط ملودي گيتار يا پيانو روي اين دو آکورد هم ميتونه به صورت خالص در گام هارمونيک مينور به بداهه نوازي و ملودي زدن بپردازه و هم ميتونه به گامي مثل پنتاتونيک مينور تغيير کنه و روي اين گام نوازندگي انجام بشه:

• گزينه سوم، ميتونه چرخه اي باشه که بيشتر حال و هواي موسيقي کلاسيک رو داشته باشه. اين بار کافيه درجات دوم، پنجم و پايه رو کنار هم بگذاريم. يعني آکورد Diminished براي درجه دوم، يک آکورد Dominant 7 براي درجه پنجم و يک آکورد مينور براي نت پايه. براي مثال در گام A harmonic minor خواهيم داشت:

• و در انتها، ميشه با تلفيق اين ايده ها يک چرخه طولاني تر نوشت. براي اين چرخه آخر من به شرح زير عمل ميکنم. از نت پايه (آکورد مينور) به درجه پنجم (ماژور يا dominant 7)، سپس ششم (ماژور) و سپس به درجه چهارم (آکورد مينور)، درجه چهارم با اينکه function دومينانتي نداره ولي ميتونه با تنش کمتري من رو به نت پايه برگردونه. پس دوباره به آکورد پايه برميگردم (آکورد مينور)، اين بار به درجه ششم (آکورد ماژور) و بعد دوم (آکورد کاسته) و پنجم (دومينانت 7) و با تنش توليد شده توسط اين درجه پنجم مجددا به تونيک برميگردم و تمام. اين يک مثال کاملا متداول و کلاسيک از استفاده از چرخه آکوردي ساختن در گام هارمونيک مينور ميتونه باشه. به اين شکل:

چرخه بالا رو ميشه به جاي گيتار با يک vst instrument و با سازي مثل Organ شنيد و خيلي سريع صدايي مثل آهنگسازاني شبيه يوهان سباستيان باخ يا Yngwie Malmsteen شنيد. (:

در نهايت استفاده ديگه اي که از گام هارمونيک مينور ميشه کرد ترکيبش به صورت موقت با گام مينور طبيعيه. خيلي مواقع ممکنه ما در گام مينور طبيعي باشيم و بخواهيم که آکوردهاي موجود در گام مينور طبيعي استفاده کنيم، ولي استفاده از تغيير V7 به i گام هارمونيک مينور که کادانس قوي و خوبي هست رو مدنظر داشته باشيم. در اين مواقع ميشه به صورت موقت به اين گام رفت و با برگشت به i مجددا از همون آکوردهاي موجود در گام مينور طبيعي استفاده کرد. اين ايده هم به کرات توسط موزيسين هاي مختلف استفاده شده و ميشه که در اين لحظه مثالي که ازش به ذهنم ميرسه Nothing Else Matters از گروه متاليکاست که تغيير از E Natural Minor به E Harmonic Minor رو توش ميتونيد ببينيد. اگر کل قطعه در گام هارمونيک مينور بود اجازه استفاده از آکورد D major رو نداشتيم (که در ميزان دوم ديده ميشه) ولي عملا قطعه در E Natural minor ساخته شده ولي در انتهاي سطر اول آکورد B7 رو داريم که در آکورد پايه يا Em حل ميشه که دقيقا چيزي هست که در اين پاراگراف مطرح شده.

اميدوارم که مفيد بوده باشه. در پستهاي آتي اگر عمري بود در مورد مودهاي گام هارمونيک مينور هم صحبت خواهيم کرد. تا بعد...