احتمالا ميدونيد که از قرن نوزدهم ميلادي و به وسيله تئوريسين آلماني، Hugo Riemann بحث Functional Harmony در موسيقي مطرح شده که تا امروز هم مورد استفاده است. در اين ساختار ما آکوردهاي گام ماژور رو با سه نقش مختلف شناسايي ميکنيم
به صورت کلي، ريمان معتقد بود که سه آکورد اصلي يا Primary Chords در گام ماژور وجود دارن، درجات اول، چهارم و پنجم اين گام. سه آکورد ماژور که به ترتيب نقشهاي Tonic ، Sub Dominant و Dominant رو دريافت ميکنن. براي مثال در گام G major آکورد G درجه اول نقش Tonic، آکورد درجه چهارم C نقش Sub Dominant و آکورد درجه پنجمَ، D نقش Dominant رو خواهند داشت. تا اينجا بحث خاصي وجود نداره و اتفاق نظر هست. اما براي باقي آکوردها ريمان بحث استفاده از آکوردهاي معکوس رو مطرح ميکنه. (آکوردهايي که بم ترين نت اونها نت پايه اون آکورد نيست و درجات سوم يا پنجم در يک Triad جانشين نت پايه بم شدن.)
با منطق ريمان براي مثال در گام مدنظر ما در اين پست، يعني G major آکورد درجه ششم گام يعني E minor رو با نت بيس G اجرا کنيم، به عبارتي Em/G يا معکوس اول اين آکورد. اگر اين آکورد رو روي پيانو يا گيتار اجرا کنيم ميبينيم که بسيار به Gmaj6 نزديک صدا ميده منتها آکورد Gيي که به جاي D به عنوان درجه 5 نت E يا درجه شش جا به جا شده. و ميتونه نقش Tonic رو مانند اکورد درجه يک حفظ کنه. به همين شکل آکورد درجه دوم گام Am ميتونه به صورت معکوس اول Am/C اجرا بشه و نزديک به آکورد درجه IV يعني Cmajor نقش Sub Dominantي رو به خود بگيره. و در نهايت با اين منطق درجه سوم گام به صورت معکوس اول Bm/D اجرا بشه و نقش Dominantي داشته باشه؟ به اين ترتيب 6 تا از آکوردهاي ما پوشش داده شدن. براي درجه هفتم يا همون F#dim. ريمان در مورد اين آکورد معتقد بود که اين آکورد شکلي ناقص از اجراي آکورد D7 (يا همون آکورد چهار صدايي درجه پنجم گام Gmajor ) هست و براش هويت مستقلي قائل نبود. به هر صورت با اين منطق اين آکورد هم ميتونه نقش Dominantي (مشابه D7) دريافت کنه.
اما بايد بدونيم که اين نگاه امروزه خيلي مطرح نيست و اکثر نوازنده ها به آکورد iiim (يا همون Bm در مثال بالا) با ديد يک آکورد Dominantي نگاه نميکنن. يا لااقل معتقد هستن اين نگاه کمي مطلقه و بايد بيشتر به اين آکورد و نقشش فکر کرد و مورد بررسي قرارش داد. براي مثال اول ميشه اين صحبت رو مطرح کرد که همونطور که به F#dim ميشه به صورت يک D7 ناقص تر نگاه کرد، ميشه به Bm هم مشابه يک Gmaj7 ناقص نگاه کرد که نت بم G در اين آکورد حذف شده و با اين نگاه ميشه درجه iiim رو يک آکورد با نقش Tonic در نظر گرفت. (جالب شد نه؟) به صورت خلاصه ما با آکوردي رو به رو هستيم که از طرفي ميتونيم با نگاه ريمان بهش نقش Dominantي بديم و از طرفي ميتونيم نقش Tonic رو براش فرض کنيم. اين مورد عجيبيه که در iiim به وجود مياد. (تيتر پست)
بگذاريد کمي بيشتر در مورد Chord Function ها صحبت کنيم. سه نقش که بالا در موردشون صحبت کرديم هر کدوم به علت وجود يک Characteristic Note در آکورد به وجود ميان. براي مثال در آکوردهايي که نقش Dominant دارن وجود نت درجه هفتم گام (يا همون Leading Tone) باعث ايجاد کشش به سمت نت تونيک و برگشت به يک آکورد با نقش تونيک ميشه. در مثال ما وجود نت F# در آکورد D يا D7 و کشش اين نت به سمت G حرکت برگشتي به يک آکورد با نقش تونيک رو براي شنونده جذاب ميکنه.
براي آکورد با نقش Sub Dominant اين موضوع و نقش ميانجي بين دو نقش ديگه با وجود درجه چهارم گام در آکورد به وجود مياد. در مثال ما و گام Gmajor نت C درجه چهارمه. اين آکورد شامل نت درجه سوم گام هم نيست (يعني B) و در نتيجه کاراکتر گام ماژور رو هم در خود نداره و به همين دليل به نوعي بلاتکليفه.
اما براي آکورد با نقش Tonic اين کار کمي سخت تره. طبيعتا اولين حدس ما اينه که نت تونيک گام موجود در آکورد رو باعث به وجود آمدن نقش Tonic بدونيم، اما در واقع ميشه گفت که درجه سوم گام که رنگ گام رو هم ديکته ميکنه (روشن يا تيره بودن گام با وجود سه بزرگ يا کوچک) بسيار در به وجود اومدن نقش Tonic براي يک آکورد مهمه. و اگر دقت کنيم ميبينيم اين نت در آکورد Em به عنوان درجه پنجم و در Bm به عنوان تونيک تکرار شده.
خب پس مجدد به صورت خلاصه اگر فرض کنيم درجه 7 يا Leading tone مشخص کننده نقش Dominant براي يک آکورد، درجه چهارم مشخص کننده نقش Sub Dominant و درجه سوم بزرگ مشخص کننده نقش Tonic به حساب ميان، اينجاست که مساله انتخاب نقش براي آکورد درجه سوم بغرنج تر ميشه. چون اين آکورد عملا هم درجه 7 و هم درجه 3 رو در خودش داره (در مثال بالا نتهاي F# و B) خب کدوم نت قوي تره؟ و کدوم نت نقش اين آکورد رو بهش ديکته ميکنه؟
خب براي پاسخ به سوال بالا ميتونيم نگاه ديگه اي به Functional Harmony داشته باشيم، ميدونيم که يکي از فوايد اين موضوع، جانشين کردن آکوردها يا Chord Substitution به حساب مياد. به اين ترتيب که ما ميتونيم آکوردهاي با نقش هاي يکسان رو در يک چرخه آکوردي جانشين يکديگر کنيم. براي مثال توالي کلاسيکي مثل توالي I V I در مثال زير رو ببينيد:
در مثال بالا در سطر دوم آکورد VII dim با نقش Dominantي جانشين درجه پنجم شده و در سطر سوم آکورد درجه vi m با نقش Tonic جانشين آکورد درجه اول گام شده و هر سه چرخه کمابيش مشابه صدا ميدن. خب با منطق بالا و با فرض اينکه درجه iii m نقش Dominantي داشته باشه ما بايد بتونيم آکورد D رو با Bm جا به جا کنيم. به شرح زير:
خب اگر چرخه بالا رو روي گيتار يا پيانو اجرا کنيد ميبينيد که حرکت هارمونيک قدرتمندي نميشنويم. و البته اين اتفاق بديهي هم هست. اين دو آکورد دو پرده (فاصله سوم بزرگ) با هم فاصله دارن و در نتيجه در دو نت با هم مشترک هستن و اين جا به جايي بسيار ضعيف صدا ميده و حس حرکت رو به جلويي به شنونده القا نميکنه. و طبيعتا وقتي به دنبال حل يا Resolution هستيم اين ضعف به کار ما نخواهد اومد. خب پس شايد ايده حل آکورد iii m به آکورد I حل خوب و قوي اي نباشه. پس آيا اين آکورد نقش Tonic داره؟ ميتونيم در چرخه اول I V I که داشتيم با اين فرض آکورد iii m رو جانشين آکورد I کنيم. خواهيم داشت:
مجدد اگر چرخه بالا رو روي گيتار يا پيانو اجرا کنيد ميبينيد که اين چرخه هم قوي نيست. مجددا بين Bm و D يک فاصله يک و نيم پرده اي (فاصله سوم کوچک) وجود داره و اين آکوردها مجدد دو نت مشترک دارن. باز خبري از اون حس حل شدني که براي مثال در حرکت V به I يا vii dim به I وجود داره نيست.
خب، پس آيا نتيجه ميگيريم آکورد iii m نه نقش Dominant و نه نقش Tonic رو پذيراست؟ و از طرفي قطعا Sub Dominant هم نيست؟ پس چه نقشي داره؟!!
جواب ميتونه اين باشه که اين آکورد ميتونه نقش Tonic رو داشته باشه. ولي يک Tonic ضعيف تر. نه به اون اندازه قويه که کاملا حس خانه و فرود رو بده، پس شايد بهتر باشه بيشتر براي طولاني کردن نقش Tonic استفاده بشه. براي مثال بعد از يک آکورد I. چرخه زير رو ببينيد. در چرخه زير آکورد iii m بعد از آکورد I قرار گرفته و به طولاني تر موندن بر روي نقش Tonic در چرخه کمک ميکنه، ضمن اينکه به صورت ثابت روي G هم نمونديم و تنوع صدايي هم به چرخه داده شده.
و يا به همين طريق، ميتونيم از اين آکورد بعد از يک آکورد با نقش Dominantي استفاده کنيم، وجود نت leading tone در آکورد با نقش Dominant باعث ميشه که حس نقش Dominantي در آکورد iii m تقويت بشه و مدت بيشتري روي نقش Dominant ي بمونيم و تنش بيشتري براي شنونده به وجود بياد و حل روي I جذابتر باشه. به چرخه زير نگاه کنيد:
شايد جذاب ترين جواب به سوال اصلي ما يعني نقش آکورد درجه سوم در پايان اين پست اين باشه که اين نقش کاملا دوگانه است. ما نميتونيم به صورت مطلق تصميم بگيريم که نقش اين آکورد در گام چيه و بايد بيشتر به چرخه آکوردي نگاه کنيم. هرچند که امروزه بيشتر به اين آکورد با نقش Tonic نگاه ميشه ولي هميشه ميتونيم با نگاه به چرخه و نحوه استفاده از iii m متوجه مورد ديگه اي هم بشيم. مثل مثال بالا. و تمام جذابيت بررسي تئوري موسيقي هم به همين چيزهاست ديگه نه؟ (:
اميدوارم اين پست آموزشي براتون مفيد بوده باشه و در ساخت موسيقي هاي بهتر بهتون کمک کنه.
تا بعد...
