توانایی بداهه نوازی برای یک نوازنده گیتار الکتریک جزو واجباته و معمولا اکثر نوازنده ها بعد از اینکه مدتی از یادگیریشون گذشت و به نقطه ای رسیدن که الفبای نوازندگی سازشون رو به خوبی یاد گرفتن شروع به فکر کردن به این موضوع میکنن. توی این پست در مورد این که بهتره این کار رو از چه نقطه ای شروع کنیم صحبت میکنم و چهار روش و استراتژی مختلف برای بداهه نوازی رو مطرح میکنم.
در ابتدا باید بدونیم یک قطعه استاندارد بلوز معمولا چه ساختاری داره. به صورت کلی و استاندارد یک قطعه بلوز حاوی سه آکورد Dominant از درجات اول، چهارم و پنجم گام قطعه است. برای مثال در صورتی که ما در تونالیته A نوازندگی کنیم سه آکورد A7 و D7 و E7 آکوردهای یک قطعه بلوز خواهند بود. باز به صورت کلی و متداول یک قطعه بلوز میتونه ساختاری با طول 12 میزان (یا مضربی از عدد 12 میزان) داشته باشه و معمولا توالی آکوردها یا Chord Progression ی به چیدمان زیر رو میتونه داشته باشه. توجه داشته باشید مثالی که در این پست مطرح میکنیم جزو متداول ترین و استانداردترین قالب های نوازندگی بلوزه ولی تنها قالب موجود نیست. ولی برای سهولت بیشتر از این قالب استاندارد استفاده میکنیم:
خب حالا که با ساختار و چرخه آکوردی قطعه بلوزمون آشنا شدیم میریم سراغ approach هایی که برای نوازندگی روی این چرخه میتونیم داشته باشیم.
در واقع هر زمانی که شما درجات 1 3b 4 5 7b رو اجرا کنید حاصل یک گام پنتاتونیک مینوره. خب حالا کافیه از این نتها برای ساخت ملودی روی دسته گیتار استفاده کنیم. ساده ترین حالت ممکن برای این کار استفاده از یک شکل از پترنهای این گام روی دسته گیتاره که میتونه از نت A روی فرت 5 سیم شش گیتار شروع بشه. شکلی که شاید معروف ترین گام برای نوازندگان گیتار هم باشه. حالا کافیه ملودی هایی ساخته بشه که با نتهایی مثل درجات اول و یا پنجم گام به پایان برسن و بیشترین ثبات رو در ملودی ها داشته باشن. یعنی نتهای لا و یا می. هرچند که با نوازندگی بیشتر خواهید دید که فرود روی نتهایی با تنش بیشتر مثل درجات هفت یا سه هم جذابیت خاص خودشون رو دارن.
خب این به نوعی ساده ترین دید در نوازندگی بداهه خواهد بود. پیشنهاد میکنم بعد از اینکه مدتی رو از این روش استفاده کردید شروع به یادگیری فرم های دیگه minor pentatonic در دسته گیتار بکنید. شکلهایی که الزاما نت tonic روی سیم 6 نباشه و بتونید با استفاده از سایر نتها در طول دسته گیتار رنگ های بیشتری به بداهه نوازی هاتون اضافه کنید. برای مثال اجرای گام A minor pentatonic در کل دسته گیتار برای یک نوازنده به شکل زیر در میاد. لازمه که این پوزیسیون های 5 گانه به حافظه سپرده بشن:
2. نگاه دوم، اگر مرحله اول در بالا رو به خوبی پشت سر گذاشته باشید روش دوم ما برای بداهه نوازی خیلی مشکل نخواهد بود. در این مرحله با این دید به بلوز استانداردمون نگاه میکنیم که هر یک از آکوردهای A7 و D7 و E7 که بافت هارمونیک ما رو تشکیل میدن به صورت جداگانه به عنوان یک تونالیته مطرح باشن. یعنی نوازندگی ما به صورتی خواهد بود که زمانی که ریتم بر روی تونالیته A قرار داره ما از گام A minor pentatonic و زمانی که روی D7 میره ما از گام D minor pentatonic و زمانی که روی E7 میره ما از E minor pentatonic استفاده خواهیم کرد. همونطور که مطمئنا میدونید خوبی یاد گرفتن boxهای گام ها در گیتار اینه که این اشکال قابل حرکت هستن و اگر شما 5 شکلی که در روش اول مطرح شد به خوبی یاد گرفته باشید و جای فواصل رو هم به خوبی به ذهن سپرده باشید، کافیه که فقط نقاط شروع ملودی زدن رو براساس آکورد انتخابی تغییر بدید. برای مثال در چهار میزان ابتدایی از فرم A minor pentatonic در محدوده فرت 5 تا 8 استفاده میکنیم، ولی زمانی که آکورد به D7 تغییر کرد همین فرم رو به محدوده فرت 10 تا 13 تغییر میدیم و در نهایت برای E7 به محدوده فرت 12 تا 15 حرکت میکنیم. این روش در صورتی مفیده که فقط از فرم اول minor pentatonic استفاده کنیم. اگر تمام اشکال رو به ذهن سپرده باشیم که کار جذاب تر هم خواهد بود و به عنوان نوازنده دست ما بازتره تا از ملودی های بیشتری استفاده کنیم.
برای مثال زمانی که روی E7 هستیم میتونیم از تمام اشکال زیر استفاده کنیم:
3. روش سوم، ادغام کردن نتهای بیشتر در گامهای بالاست. اولین نتی که برای بداهه نوازی به 5 نت گام مینور پنتاتونیک اضافه میکنیم اصطلاحا Blue Note نام داره. Blue Note نتیه که به اندازه سه پرده کامل از نت تونیک گام جلوتره و در واقع فضای نیم پرده موجود بین درجه 4 و 5 گام رو پر میکنه. برای مثال در گام A این نت Eb خواهد بود. به شکل زیر:
اضافه شدن این نت به پنج نت موجود در گام، گام جدیدی با عنوان Blues Scale رو میسازه که نوازنده های بلوز همیشه ازش استفاده میکنن. از قابلیت bendingهای نیم پرده تا استفاده از این نت به عنوان نت گذر یا Passing Note تا استفاده در کنار گام مینور طبیعی مواردی هستن که این نت رو میتونه برای نوازنده جذاب کنه و رنگ متنوع تری در بداهه نوازی بهش بده. میتونید در ابتدا این نت رو فقط به فرم های گام مینور پنتاتونیک اضافه کنید و به شکل زیر برسید
در ادامه بحث اضافه کردن نتهای بیشتر به گام پنتاتونیک مینور، استراتژی بعدی میتونه افزودن نتهای آکوردهایی باشه که در ریتم ما در حال زده شدن هستن. ما میدونیم که آکوردهای Dominant از درجات اول، سوم بزرگ، پنجم درست و هفتم کوچک ساخته میشن. پس برای مثال آکورد A7 شامل نتهای A C# E G خواهد بود. از این چهار نت، سه نت A E G در خود گام Pentatonic minor حضور دارن (درجات اول، پنجم و هفتم کوچک گام) ولی درجه سوم بزرگ یا C# در این گام نیست. (طبیعیه. چون این گام مینوره و سوم کوچک داره) اینجاست که اضافه کردن این درجه سوم بزرگ صدای امضادار و مشهور نوازندگانی مثل BB King، اریک کلپتون، SRV و خیلی دیگه از بزرگان بلوز رو به کار شما اضافه میکنه. یعنی بازی بین رنگ صدایی مینور پنتاتونیک و صدای روشن تر گام ماژور که از افزوده شدن شکل آرپژیوهای آکوردهای Dominant 7 میتونید به کارتون اضافه کنید. کافیه شکلهای این آرپژیوها رو به ذهن بسپارید و در حین بداهه نوازی ها ازش استفاده کنید. برای مثال شکل زیر برای کل نتهای آکورد A7 در دسته ساز:
4. و در نهایت آخرین روش ما برای این پست، تلاش برای اجرای این شکلها در موقعیت های محدودتر دسته گیتاره. خیلی وقتها نوازنده ها برای اینکه صدای بداهه نوازی اونها منسجم تر باشه و زیاد حالت از هم گسیخته و جدا جدا نده سعی میکنن که بر روی Chord Change ها پوزیسیون نوازندگی خودشون رو عوض نکنن (چیزی که در روش 2 گفته شد) در این حالت شما باید سعی کنید که فرم گامها و آرپژیوهایی که ذکر شد رو در یک محدوده ساز ببینید. برای مثال زمانی که از A7 به D7 تغییر آکورد داریم، بدون اینکه از محدوده فرت پنج گیتار برای گام A minor Pentatonic و یا آرپژیوی A7 خارج بشیم و مثلا به فرت 10 ساز (پوزیسیون نت D) حرکت کنیم، به جاش به پوزیسیون سیم 5 فرت 5 بریم و نتهای گام D minor pentatonic و آرپژیوی D7 رو در همون محدوده ساز بزنیم. همونطور که گفتم این روش تمرین برای بداهه نوازی باعث میشه که صدای منسجم تری داشته باشیم و البته میتونه در ابتدا کمی سخت تر باشه ولی با کمی تمرین نتیجه جذابی خواهد داد.
برای مثال به شکل زیر نگاه کنید، هر 4 جمله در 4 سطر در محدوده فرت 5 ساز نواخته میشن. ولی دو تای اول گام و آرپژیو با تونالیته A هستن و خطوط سوم و چهارم گام مینور پنتاتونیک و آرپژیوی دومینانت 7 با تونالیته D. این حفظ موقعیت نوازندگی و تغییر تونالیته به انسجام بیشتر ملودی ها بسیار کمک خواهد کرد:
در پایان، لازمه بدونیم که این چهار روش تنها روش برای بداهه نوازی بلوز نیستن. استفاده از گامهایی مثل Major Pentatonic یا Major Blues و یا مدهایی مثل Mixolydian و زیرشاخه هاش مثل Mixolydian b6 و ... هم وجود داره. ولی موارد ذکر شده بالا بسیار عمومیت دارن و همینطور برای شروع بداهه نوازی روش خیلی خوبی هستن.
امیدوارم این پست براتون مفید باشه و اگر تا به حال به سمت بداهه نوازی نرفتید از امروز شروع به این کار بکنید.
تا بعد...
