دوران اولیه وب (World Wide Web) به اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ برمی‌گرده، زمانی که برنرزلی (Timothy John Berners-Lee)، دانشمند انگلیسی در CERN (سازمان اروپایی پژوهش‌های هسته‌ای)، در حال کار روی پروژه‌ای برای راحت‌تر کردن دسترسی به اطلاعات بود. در سال ۱۹۸۹، ایده‌ی وب رو مطرح کرد و در سال ۱۹۹۰، اولین مرورگر و سرور وب به اسم WorldWideWeb (که بعداً به Nexus تغییر نام داد) رو ساخت.
تا اوایل دهه ۱۹۹۰، وب بیشتر محدود به جامعه علمی و دانشگاهی بود. اما با معرفی Mosaic، مرورگری که در سال ۱۹۹۳ توسط تیمی در NCSA (مرکز ملی کاربردهای ابررایانش) توسعه پیدا کرد، وب خیلی سریع رشد کرد. Mosaic اولین مرورگری بود که از تصاویر و رابط کاربری گرافیکی پشتیبانی می‌کرد و تجربه کاربری بهتری از وب‌گردی رو به افراد می‌داد.
مارک آندرسن (Marc Andreessen)، یکی از توسعه‌دهندگان Mosaic، بعدها شرکت Netscape رو تأسیس کرد و مرورگر Netscape Navigator رو عرضه کرد که از اولین مرورگرهای تجاری موفق بود. در اون زمان، صفحات وب معمولاً استاتیک بودن و تعامل زیادی نداشتن، اما این مرورگرها قدم‌های بزرگی برای تعامل‌پذیرتر کردن وب برداشتن.
ماجرا از شرکت Netscape شروع شد. این شرکت تو سال ۱۹۹۴ با مرورگر Netscape Navigator خیلی معروف بود. اما اواخر ۱۹۹۵، مایکروسافت با مرورگر Internet Explorer وارد شد و رقابت شدیدی با Netscape ایجاد کرد. برای اینکه بتونه در این رقابت بمونه، Netscape تصمیم گرفت یه زبان اسکریپتی برای تعامل بیشتر با DOM بسازه. مارک آندرسن، یکی از بنیان‌گذاران Netscape، اعتقاد داشت که وب باید داینامیک‌تر و تعاملی‌تر باشه. اون زمان وب خیلی محدود و کند بود، به همین خاطر Netscape نیاز به یه زبانی داشت که بتونه سمت کلاینت اعتبارسنجی اطلاعات رو انجام بده و ارتباط با سرور رو کمتر کنه. اون‌ها با شرکت Sun Microsystems که Java رو ساخته بود همکاری کردن تا Java رو به مرورگر اضافه کنن. اما خیلی زود فهمیدن Java برای وب مناسب نیست؛ چون برای طراحان وب پیچیده بود. در نتیجه، Netscape تصمیم گرفت یه زبان اسکریپتی ساده‌تر بسازه.
تو آوریل ۱۹۹۵، برندان آیک (Brendan Eich - خالق جاوااسکریپت) به تیم اضافه شد و تونست تو ۱۰ روز یه نمونه اولیه از این زبان بسازه. این زبان اول Mocha نام داشت، بعداً به LiveScript تغییر کرد و در نهایت به JavaScript رسید. اون موقع Java خیلی معروف بود و همه جا اسمش شنیده می‌شد. Netscape هم دید که با استفاده از اسم جاوا می‌تونه سریع‌تر JavaScript رو تو بازار جا بندازه. برای همین اسمش رو گذاشتن JavaScript تا بیشتر به چشم بیاد. در اصل، این فقط یه حقه بازاریابی بود که JavaScript رو راحت‌تر به مردم معرفی کنن و بالاخره این زبان شیرین تو سپتامبر ۱۹۹۵ منتشر شد.
بعد از معرفی JavaScript، رقابت شدیدی بین سازنده‌های مرورگرها شکل گرفت. در سال ۱۹۹۶، مایکروسافت نسخه خودش از JavaScript به اسم JScript رو منتشر کرد. این موضوع باعث شد دو نسخه متفاوت از JavaScript ایجاد بشه و مشکلاتی برای توسعه‌دهندگان به وجود بیاد. برای حل این مشکلات، Netscape در سال ۱۹۹۷ با ECMA (یه کمیته استانداردسازی) همکاری کرد تا JavaScript استاندارد بشه. نتیجه این همکاری، استاندارد ECMAScript بود. ECMAScript در واقع نسخه استانداردشده جاوااسکریپته. ولی الان زبان‌هایی مثل JScript و ActionScript هم بر اساس همین استاندارد ECMAScript ساخته شده‌ان. یعنی می‌شه گفت مثل اینه که سه مدل ماشین مختلف از یه موتور استفاده کنن.
در سال ۲۰۰۵، جیسی جیمز گرت (Jesse James Garrett) مقاله‌ای نوشت و توش تکنولوژی Ajax رو معرفی کرد (Ajax: A New Approach to Web Applications). این تکنولوژی این امکان رو می‌داد که اطلاعات بدون نیاز به بارگذاری مجدد صفحه از سرور دریافت بشه. این کار تجربه کاربری رو به شدت بهتر کرد و باعث شد JavaScript به عنوان یه زبان حرفه‌ای بیشتر شناخته بشه.
الان JavaScript یکی از پرکاربردترین زبان‌های برنامه‌نویسی دنیاست و همچنان داره پیشرفت می‌کنه. طبق آمار Statista توی سال ۲۰۲۴ اعلام کرده در رتبه اول با بیشترین استفاده در بین تمام برنامه نویسان جهان قرار داره. وب‌سایت‌های بزرگی مثل توییتر، فیسبوک و یوتیوب با کمک این زبان ساخته شدن. JavaScript هم تو برنامه‌نویسی فرانت‌اند و هم بک‌اند استفاده می‌شه و کلی فریمورک و کتابخونه داره که کار رو برای توسعه‌دهندگان راحت‌تر کرده. با این پیشرفت‌ها، آینده JavaScript خیلی روشنه و احتمالاً همچنان یکی از اصلی‌ترین زبان‌های وب باقی می‌مونه.
امیدوارم براتون مفید بوده باشه 🫰❤️
