سوها نام روستای در استان اردبیل است و دریاچه‌ای بسیار زیبا به همین نام دارد و لاتون نام روستایی در گیلان است که دارای بلندترین آبشار ایران است. مسیر پیمایشی دریاچه سوها تا آبشار لاتون سفری بسیار بکر و زیباست که از استان اردبیل شروع و در استان گیلان به پایان می‌رسد. اگر اهل سفر به مناطق بکر و زیبا هستید توصیه می‌کنم این مطلب را تا آخر بخوانید.
علاقه من به گردشگری و طبیعت‌گردی قابل توصیف نیست و هر زمانی که فرصتی داشته باشم ترجیح می‌دهم سفر کنم. بازدید و کشف مناطق بکر را همیشه دوست داشتم و از زمانی که وارد شرکت فلایتیو شدم و با موضوع‌ها و محتواهای گردشگری بیشتر آشنا شدم علاقمند به ثبت سفرنامه‌ها هم شدم و این اتفاق جالبی در زندگی من است. تصمیم گرفتم یکی از سفر هایم که سفر به دریاچه زیبای سوها و آبشار شگفت‌انگیز لاتون بود، را به صورت سفرنامه ثبت و منتشر کنم.
مسیر دریاچه سوها به آبشار لاتون مسیری صعود و فرودی است و درجه سختی نسبتاْ بالایی دارد. لازم است همه لوازم لازم برای کوهنوردی از جمله کفش مناسب، باتوم (عصای کوهنوردی)، چراغ‌قوه، GPS و ... را برای راحتی سفر همراه داشته باشید. بیشتر مسیر در استان گیلان قرار دارد. مسیر سوها به لاتون حدود ۱۶ کیلومتر است. به دلیل پیاده‌روی طولانی واجب است که سبک سفر کنید. حتما از کوله خیلی سبک استفاده و از بردن وسایل اضافه خودداری کنید تا اذیت نشوید و از این سفر رویایی نهایت لذت را ببرید. در مسیر آب برای آشامیدن وجود ندارد یا اگر هم وجود داشته باشد اصولا آشامیدنی نیست و نیاز به تایید راهنمای محلی است.
دریاچه سوها طبق گفته مردم محلی «به دلیل وجود آب و چشمه‌های فراوان در این منطقه نام سوها یا سوآ را برای این دریاچه انتخاب کرده‌اند». دریاچه سوها در فاصله حدود ۳۵ کیلومتری از شهر اردبیل قرار گرفته است. دریاچه نسبتاْ بزرگی که نیمی از اطرافش پوشیده از درخت‌های جنگلی سرسبز و به رنگ سبز پررنگ درآمده است و نیم دیگرش پوشیده از تپه‌های سبز بسیار زیباست که به رنگ سبز فسفری درآمده و منظره‌ای زیبا را ایجاد کرده است.
در اطراف دریاچه امکان استراحت و میل وعده غذایی وجود دارد. اما هیچ امکان رفاهی وجود ندارد اگر نیاز به خرید دارید قبل از رسیدن به دریاچه انجام دهید.
بابونه گیاهی مطعر و بسیار زیباست و خواص درمانی زیادی دارد. به دلیل مجاورت استان اردبیل و استان گیلان و تلفیق دو آب‌وهوای کوهستانی و معتدل همه مسیر سوها به لاتون بسیار بکر و بی‌نظیر است. بعد از ادامه مسیر به سمت لاتون و گذشتن از تپه‌های سوها دشتی رویایی و پُر از گل‌های بابونه پیش روی شماست. دشت بابونه منظره‌ای سفید در میان زنجیره‌ای از کوه‌های بلند و سبزرنگ چنان زیبایی و رایحه‌خوشی در فضا ایجاد کرده است که ساعت‌های زیادی را می‌توان جذب زیبایی‌هایش شد و از تماشای منظره لذت برد. دشت بابونه یادآور شعر زیبای سهراب سپهری است:
«دشت‌های چه فراخ
کوه‌هایی چه بلند
در گلستانه چه بوی علفی می‌آمد»
دشت بابونه لوکیشن بسیار مناسب برای گرفتن عکس‌های زیباست لباس‌ها زیبای خود را بپوشید و در میان این دشت زیبا تا می‌توانید عکس‌های حیرت‌انگیز و جذاب بگیرید. در ادامه مسیر به سمت لاتون هم گل‌های بابونه به صورت پراکنده وجود دارند.
در ادامه مسیر پیمایشی دریاچه سوها به آبشار لاتون و بعد از عبور از چمن‌زارها، تپه‌های پُراز گل و جنگل‌های متراکم به نزدیکی کوه اسپیناس می‌رسید. کوه اسپیناس مرز بین ایران و جمهوری آذربایجان و بلندترین قله در آستارا است. به گفته مردمان محلی اسپیناس یا اسپینه به دلیل محل نگه‌داری اسب در زمان قدیم به این نام شناخته شده است. در مسیر رفت از نزدیکی قله اسپیناس عبور می‌کنید.
شاید بارها فکر کرده باشید که نیاز به قدم‌زدن در مکانی دنج و آرام را دارید، دالان جنگلی دقیقا همانجاست که می‌توانید با آرامش در آنجا قدم بزنید و به صدای سکوت گوش کنید به بالای سر خیره شوید و شاهد درختانی قداعلم کرده و آسمانی باشید. بعد از گذشتن از نزدیکی کوه اسپیناس به دالان جنگلی بسیار زیبایی وارد می‌شوید که پوشیده از درختان سرسبز و بلند راش است. درختان راش این دالان شگفت انگیز را محاصره کرده‌اند و محیطی بسیار ساکت و دنج ساخته‌اند. این دالان کمی شیب‌دار است و زیبایی غیرقابل وصفی دارد. پس از عبور از دالان جنگی زیبا و پشت سرگذاشتن دره‌های سرسبز و فوق‌العاده به دشتی به‌نام لاتون می‌رسید. در دشت لاتون عشایرهای مهربان و صمیمی را می‌بینید که مشغول به کار دامداری هستند اگر با این عشایر به گفت‌وگو بنشیند متوجه سادگی و مهربانیت‌شان می‌شوید.
در ادامه مسیر به سمت آبشار لاتون جنگل سرسبز و زیبای هیرکانی، یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان و مشهور به موزه طبیعی، پیش روی شماست. جنگل هیرکانی بکر و دست‌نخورده چنان زیبا و چشم‌نواز است که کلمات در توصیف زیبایی این جنگل فقیر هستند و هر فرد باید حداقل یک‌بار جنگل هیرکانی را ببیند. جنگل‌های منحصر‌به‌فرد هیرکانی ایران در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.
پوشش گیاهی هیرکانی بسیار غنی است و انبوه درختان آلو، فندوق، سیب‌وحشی و ... در این جنگل وجود دارند که ۹ ماه از سال سرسبزی و زیبایی خود را حفظ می‌کنند. میوه‌ای بسیار جذاب و ترش‌مزه به نام توت‌فرنگی وحشی به وفور در منطقه وجود دارد که می‌توانید بچنید و میل کنید. توجه داشته باشید که توت‌فرنگی وحشی به صورت بوته‌ای و بسیار ریز هستند، باید با دقت چشم به زمین بدوزید تا این میوه خوشمزه را پیدا و امتحان کنید. تنوع گیاهی نیز در جنگل‌های هیرکانی زیاد است، در مسیر شاهد سرخس‌های عقابی فراوان، پونه وحشی، گیاه گوش خرگوشی و ... خواهید بود.
تنوع جانوری جنگل‌های هیرکانی شامل گرگ، گراز، خرس، پلنگ، جوجه تیغی و ... است. اسب‌های وحشی با یال‌های بلند و تیزپا، در سالیان قبل در منطقه زندگی می‌کردند اما در حال حاضر اسب وحشی در جنگل‌های مسیر سوها به لاتون وجود ندارد. زمان پیاده‌روی خود را به‌گونه‌ای مدیریت کنید که شب در جنگل نباشید، زیرا با وجود حیوانات وحشی این جنگل امن نیست.
آبشار لاتون یا بارزو بلندترین آبشار ایران از لحاظ ارتفاع است که ارتفاع آن ۱۰۵ متر است. نام قدیمی آبشار بارزو بوده که به معنی آب‌بلند است. آبشار لاتون از دامنه کوه اسپیناس سرچشمه می‌گیرد و به رودخانه لوندویل می‌ریزد و در نهایت وارد دریای کاسپین می‌شود.
آبشار لاتون شاهکاری پرابهت و عظمت در دل کوه است. آبشار در هر فصل چهره و میزان آبی متفاوت دارد و هرگز آب آبشار از جریان نمی‌افتد ولی آب کمی دارد. در نزدیکی آبشار لاتون آبشار دیگری با ارتفاع ۶۰ متر قرار دارد که عریض‌تر و پرآب‌تر از آبشار اصلی است.
آبشار لاتون با ۶۰۰ سال قدمت در سال ۹۸ ثبت ملی شده است. آبشار لاتون در نزدیکی روستای زیبای کوته‌کومه قرار دارد و فاصله‌ای حدود ۶ کیلومتر با روستا دارد. اگر قصد دارید فقط از آبشار زیبای لاتون دیدن کنید از استان گیلان و شهر لوندویل که در ۹ کیلومتری کوته کومه قرار دارد می‌توانید به آبشار بروید.
هر چند همه ماه‌ها و فصل‌ها زیبایی خاص خود را دارد ولی اردیبهشت و خردادماه در فصل بهار بهترین زمان سفر سوها به لاتون است.
برای اقامت می‌توانید از روستای کوته‌کومه که حدود ۲۰ خانه روستایی دارد و بخشی از درآمد اهالی روستا از طریق اجاره خانه به گردشگران تامین می‌گردد، ااستفاده کنید و شب را به استراحت بپردازید. زبان اهالی روستا تالشی است و به زبان فارسی و ترکی نیز صحبت می‌کنند.
برای رفتن سوها به لاتون باید به سمت اردبیل رفته سپس ۳۵ کیلومتر به سمت شرق اردبیل و شهر آبی‌بیگلو بروید بعد از گذشتن ازنیارق به سوها می‌رسید.
