یادداشت | برخورد من با دنیای هیپ هاپ فارسی

اگر فکر می‌کنید رپ یک موسیقی پر از الفاظ به دور از ادب است و هیچ ارزش ادبی و موسیقیایی‌ای ندارد، یا اگر فکر میکنید موسیقی‌های حوزه هیپ هاپ تنها به سریع گفتن کلمات پشت هم خلاصه می‌شود، این متن را از زبان کسی که یکسال پیش تا حدودی شبیه شما فکر می‌کرد حتما بخوانید.

سلام

حدود یکسال پیش بود که بعد از خداحافظی با دنیای کنکور، کم کم وارد حوزه موسیقی «رپفارسی» شدم. عجیب بود که به یک باره با این فضا که هیچ‌وقت هیچ علاقه‌ای به آن نداشتمَ به ناگهان ارتباط گرفتم. ارتباطی که تا به همین امروز که این مطلب را می‌نویسم ادامه داشته و بیشتر و بیشتر شده.

ریشه دواندن این فضا در محیط حقیقی اطراف، مانند خیابان، پیاده رو و کافی‌شاپها و یا فضای مجازی در این ارتباط گرفتن بی‌تاثیر نبوده. به طور مثال بخش بزرگی از این اُخت گرفتن تحت تاثیر ویدیوهای ری‌اکشن به موزیک‌های هیپ‌هاپ فارسی بود که در آن زمان به سرعت در حال افزایش بود. بررسی دقیق‌تر موزیک‌ها چه از نظر تکست موزیک و چه از نظر بیت استفاده شده، دنیای عجیب و خلاقانه‌ای رو نشان ‌‌می‌داد که تا به حال در موسیقی ایران تنها در بخش موسیقی الترنیتیو، آن هم به صورت بسیار محدودتر شنیده بودم. دنیایی که هر روز بیشتر و بیشتر بزرگ می‌شد و هر روز آهنگ جدیدی برای گوش دادن وجود داشت.

در اغلب سبک‌های هیپ هاپ چه بودنِ بخش ووکال (اجرای کلامی) موزیک فاکتور اصلی نیست، مگر در بخش‌های کروس ( بخشی از موزیک که چندبار تکرار می‌شود و اغلب داری ملودی متفاوتی با دیگر ورس‌هاست). از این رو، آرتیست لزومی ندارد صدای ذاتی خیلی خوبی داشته باشد و آنچه مهم است، نحوه چیدن کلمات و قافیه‌ها و بیان‌ آن‌ها روی بیت موسیقی‌ است. در نتیجه، حتی در بعضی از سبک‌ها (مانند مامبل رپ)، آنچه بیان می‌شود نیز مهم نیست؛ صرفاً مهم این هست که آرتیست با بیان خود، ارزش افزوده‌ای برای بیت موسیقی فراهم کند.
برای من اما، از آنجا که به ادبیات فارسی (نه به معنای نام واحد درسی) علاقه داشتم، موزیک‌های تکست محور توجهم را بیشتر جلب می‌کرد. موزیک‌هایی که در واقع نوع جدیدی از اشعار فارسی بود که حالا به نحوی جدید، با ادبیاتی جدید عرضه می‌شد. در نتیجه ابتدا به کارهای علی سورنا، بهرام نورایی و بعدها به موزیک‌های رض علاقه‌مند شدم.

برای اینکه بیشتر با نوشته ارتباط بگیرید، از بعضی آرتیست‌هایی که اسم می‌آورم، موسیقی‌های مدنظر خودم را می‌گذارم. لطفا گوش بدید.

کمی که گذشت، به شگفت انگیز بودن بعضی از بیت زن‌های رپ فارسی پی بردم. و به بخش بیت و موسیقی کار علاقه مند شدم. این بار علاوه بر تکست، موسیقی پس زمینه و جزئیاتش برایم مهم بودند. مهدیار آقاجانی، آتور و علیرضا جی‌جی از پرودیوسرهای نسل اولیه رپ فارسی و کچی بیتز، شروین رادفر، اشکان کاگان در نسل‌های بعدی از جمله‌ی افرادی هستند که بخش بزرگی از موسیقی‌هایی که در این یک سال گوش دادم را پرودیوس کردند.

چند ماه که گذشت، دیگر فقط علاقه‌مندی به موسیقی و گوش دادن موزیک‌ها نبود. من به تاریخچه این فضا علاقه مند شدم. و کم کم به آنچه گذشت رپفارس پی بردم.
دنیای هیپ هاپ فارسی از ابتدای شکل گیری تا الان ۵ نسل را به خودش دیده. یک نسل بندی نانوشته که اکثریت سر آن به توافق رسیدند. البته الان زود است که درباره پنجمین نسل حرفی زده شود و هنوز تا شکل گیری اولیه آن مدتی زمان لازم است.
نسل یک را آورندگان آن تشکیل می‌دهند. نسلی که اوایل دهه هشتاد شروع به خواندن کردند و یا آهنگ‌های رپ آمریکا را با کلماتی فارسی جایگزین می‌کردند. یاس، سروش هیچکس، رضا پیشرو، پدید آورندگان گروه زدبازی (:سامان ویلسون، مهراد هیدن و سهراب ام جی)، عرفان (سازنده گروه پایدار)، حصین، بهرام نورایی، امیر تتلو و علی قاف از شناخته شده‌ترین آرتیست‌های نسل یک رپ فارسی هستند.

به دلیل این که این نوشته یک مقاله تحقیقی نیست، طبیعتا انتظاری نمی‌رود که تمام نسل‌ها را لیست کرده و درباره‌شان حرف بزنم. صرفا از نسل یک صحبت کردم چون دنیای رپ فارسی و در مقیاس بزرگتر، هیپ هاپ فارسی وابسته به این افراد است.

اگر به موسیقی‌ها تا اینجا گوش داده باشید، متوجه شدید که در اکثرشان هیچ لفظ بدی استفاده نشده، در اکثرشان سرعت بیان بالا نیست. موزیک آخر حتی به طور کامل در سبک رپ نیست و بخش‌هایی از راک و الترنیتیو هم در آن به چشم می‌خورد. محتوای موزیک‌ها نیز سبک نیست.

شاید این دید از آنجا می‌آید که افرادی که در این سبک نمی‌خواندند، با شروع همه گیر شدن آن و عدم رقابت صحیح، این سبک را بی ارزش شمرده و آن را در حدی پایین آوردند که حتی می‌گفتند این سبک جزو موسیقی به حساب نمی‌آید!

جالب است بدانید در سال ۱۳۸۵، هیچکس به همراه مهدیار آقاجانی در جایگاه پرودیوسر، که در آن زمان تنها ۱۸ سال داشت، اولین آلبوم خود را با نام «جنگل آسفالت» منتشر کردند. پروژه‌ای که در آن با استفاده از سازهای سنتی ایرانی و درام لاین‌های رپی و تنظیم عجیب مهدیار، اولین آلبوم رپ فارسی را شکل داد. شاید این از بزرگترین حرکات اولیه این فضا بود که در جواب سبک شمردنش داده می‌شد.

به نظرم هیپ هاپ فارسی فضایی‌ست که اگر واردش شوید، مسیرتان را پیدا خواهید کرد. نیازی به راهنما نیست. تنها کافیست موسیقی های مورد علاقه‌تان را دنبال کنید و جلو بروید. شاید هم خوشتان نیاید و همان اول برگردید. ولی امتحان کردنش، چیزی هست که در پایان این یادداشت به شما پیشنهاد می‌دهم.

ممنون که متن رو خوندین. اگه نظری داشتین و یا این متن در نظر گذشته‌تون نسبت به فضای موسیقی هیپ هاپ ایران تاثیری داشته حتماً بنویسین. همچنین اگه علاقه مند هستین باز هم در این باره بنویسم تو بخش نظرات برام بنویسین. اگر از متن خوشتون اومد لایکش کنین و اگر حس می‌کنین به درد افراد دیگری هم می‌خوره براشون بفرستین.

مثل همیشه ... فعلا ارادتمند شما !