سرویس‌های پیامک انبوه در ایران؛ چه کسایی مجوز دارند و چه کسایی فقط واسطه‌اند؟

تحلیلی عمیق از زنجیره ارزش پیامک در اکوسیستم مخابراتی ایران

در دنیای دیجیتال، پیامک (SMS) هنوز یکی از موثرترین کانال‌های ارتباطی با کاربران محسوب می‌شود — خصوصاً برای ارسال کدهای تأیید (OTP)، هشدارهای امنیتی و اطلاع‌رسانی‌های ضروری. اما بیشتر کسب‌وکارها وقتی می‌خواهند پنل پیامکی بخرند، از این سؤال شروع می‌کنند:

این شرکت مجازه؟ واقعاً با اپراتور همکاری داره؟

در این مقاله، ساختار SMS Ecosystem در ایران رو با استفاده از استانداردهای بین‌المللی تحلیل می‌کنیم و مشخص می‌کنیم که چه بازیگرانی واقعاً زیرساخت دارند و چه کسانی صرفاً نقش «واسطه» رو ایفا می‌کنند.

اکوسیستم پیامک: یک نقشه جهانی

قبل از ورود به فضای ایران، بیایید یک نگاه بین‌المللی داشته باشیم:

SMS Ecosystem
│
├── Regulators / Telecom Authority  
│   └── Example: Ofcom (UK), FCC (USA), CRA (Iran)  
│
├── MNO (Mobile Network Operator)  
│   ├── Examples: Vodafone, AT&T, MTN, Irancell, Hamrah-e Avval  
│   └── Own SMSCs + assign short codes/sender IDs  
│
├── MVNA (Mobile Virtual Network Aggregator)  
│   ├── Example: Tata Communications, BICS
│   └── Buy bulk SMS from MNOs, resell to many aggregators  
│
├── MVNE (Mobile Virtual Network Enabler)  
│   ├── Example: Syniverse, Comviva  
│   └── Provide routing, billing, delivery reports, APIs  
│
└── SMS Aggregators / MVNOs  
    ├── Example: Twilio, Infobip, Plivo, Kaleyra  
    ├── Provide APIs, SMS dashboards, bulk SMS platforms  
    └── Sell services to enterprises & app developers

حالا بیایید همین مدل رو به اکوسیستم داخلی ایران تطبیق بدیم.

  ۱. نهاد نظارتی: CRA (مرکز تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی)

در ایران، CRA (مرکز تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی) مسئول صدور مجوزهای ارتباطی و نظارت بر فعالیت‌های MNOها و اپراتورهای مجاز در حوزه پیامک است.

• تنها شرکت‌هایی که مجوز SMS انبوه دارند، می‌توانند به صورت مستقیم با اپراتورها همکاری کنند.

• CRA همچنین مسئول تخصیص سرشماره های پیام کوتاه (Short Codes) و ماسک شماره ها (MASK) است.

۲. MNOها: صاحبان زیرساخت واقعی شبکه

در ایران، دو اپراتور اصلی به عنوان MNO (Mobile Network Operator) شناخته می‌شوند:

• همراه اول (MCI)

• ایرانسل (Irancell)

این دو شرکت مالک SMSC (Short Message Service Center) هستند و تنها افرادی که بتوانند به این زیرساخت‌ها دسترسی مستقیم داشته باشند، می‌توانند پیامک را از طریق شبکه ملی ارسال کنند.

  حقیقت مهم:  هیچ شرکت خصوصی دیگری مالک SMSC نیست. هر شرکتی که ادعای دسترسی مستقیم به SMSC نداشته باشد، در واقع یک واسطه (Aggregator) است.

۳. واسطه‌های سطح بالا: MVNA و MVNE

در ایران، برخی شرکت‌های فعال در حوزه پیامک، نقش MVNA (Mobile Virtual Network Aggregator) یا MVNE (Mobile Virtual Network Enabler) رو ایفا می‌کنند:

• این شرکت‌ها با MNOها قرارداد دارند و حجم بالایی از پیامک را خریداری می‌کنند.

• سپس آن را به شرکت‌های کوچک‌تر یا پنل‌های فروش عمومی اجاره یا فروش مجدد می‌دهند.

• این واسطه‌ها معمولاً سیستم‌های روتینگ، API، گزارش تحویل (Delivery Report) و پنل مدیریتی ارائه می‌دهند.

📌 مثال‌های بین‌المللی: Syniverse, BICS 

📌 در ایران: برخی از شرکت‌های فعال در لایه میانی

نکته: سرشماره های اصلی که تا به حال از آن پیامک دریافت کرده اید و تلویزیون و رسانه ها استفاده میشود، توسط این دسته از شرکت ها ارائه و مدیریت می شود.

۴. Resellers (خرده‌فروشان پیامک)

این دسته، همان شرکت‌هایی هستند که ما به‌صورت روزمره با آن‌ها می‌بینیم: پنل‌های پیامکی.

ویژگی‌های آن‌ها:

• ارائه API و پنل کاربری

• فروش به کسب‌وکارها، فروشگاه‌های آنلاین، بانک‌ها و استارتاپ‌ها

• قیمت‌های متنوع (گاهی بسیار ارزان)

• عدم دسترسی مستقیم به SMSC

⚠️ هشدار: بسیاری از این پنل‌ها از زنجیره‌های طولانی واسطه‌ای استفاده می‌کنند که باعث تاخیر در ارسال، عدم تحویل (Delivery Failure) و مشکلات امنیتی می‌شود.

برای مثال، فرایند خدماتی کردن یک خط امری زمانبر کمی پیچیده است که از طریف خرده فروشان معمولاً بالای دو ماه کاری زمان نیاز دارد.

۵. تفاوت شرکت های سطح بالا و خرده فروشان

۶. پیشگام رایان؛ یک بازیگر فنی در زنجیره

در این اکوسیستم، شرکت پیشگام رایان با بهره‌گیری از همکاری مستقیم با زیرساخت‌های ارتباطی مجاز و استفاده از فناوری‌های نوین مانند LBA (Location-Based Advertising) و ارسال زنده پیامک (Live SMS Broadcasting)، در لایه MVNE / Aggregator فنی و تخصصی فعالیت می‌کند.

• دارای مجوزهای لازم از CRA

• استفاده از زیرساخت‌های مستقیم یا نیمه‌مستقیم با MNOها

• ارائه API، پنل مدیریتی، گزارش لحظه‌ای و سیستم‌های هدف‌گذاری جغرافیایی

• - تمرکز بر کسب‌وکارهایی که به دقت، سرعت و قابلیت اطمینان نیاز دارند

نتیجه‌گیری: چگونه یک ارائه‌دهنده واقعی را بشناسیم؟

وقتی برای کسب‌وکار خود پنل پیامک انتخاب می‌کنید، فقط به قیمت نگاه نکنید. سؤالات کلیدی:

• آیا این شرکت مجوز رسمی دارد؟

• آیا دسترسی به SMSC دارد یا از واسطه استفاده می‌کند؟

• آیا API مستند و پایدار ارائه می‌دهد؟

• نرخ تحویل پیامک چقدر است؟

• آیا امکان هدایت جغرافیایی (LBA) یا ارسال زنده وجود دارد؟

• سیستم گزارش دهی کامل و جامعی دارد؟

در اکوسیستم پیامک، ارزان همیشه به معنای خوب نیست. گاهی یک پیامک نرسیده، هزینه‌اش از صدها پیامک ارسالی بیشتر است.

  منابع

• - ITU Guidelines on SMS Interconnection 

• - GSMA SMS Ecosystem Framework 

• - CRA.ir – مجوزهای ارتباطی 

• - Syniverse & Infobip Technical Whitepapers